Ριζικές αλλαγές στα τεκµήρια διαβίωσης

 

Αλλαγές στα τεκμήρια διαβίωσης φέρνει η κυβέρνηση το επόμενο διάστημα.

Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, η τάση είναι ούτως ή άλλως πτωτική από το 2018, και φέτος το ποσό –το λεγόμενο «τεκμαρτό εισόδημα»– θα προσγειωθεί κάτω από τα 5 δισ. ευρώ για πρώτη φορά, όταν το 2018 ήταν στα 6,8 δισ. ευρώ. Η μείωση δηλαδή κατά 30% των τεκμηρίων, που έχει ενσωματωθεί στο προεκλογικό πρόγραμμα της σημερινής κυβέρνησης, στην πράξη έχει ήδη αποτυπωθεί.

Οι στρεβλώσεις

Εργο της επιτροπής που ήδη συγκροτήθηκε θα είναι η καταγραφή των επιπτώσεων από την εφαρμογή των τεκμηρίων –η θέσπιση των οποίων έγινε το μακρινό 1982–, αλλά και η υποβολή προτάσεων για την προσαρμογή του νομοθετικού πλαισίου στα σημερινά δεδομένα. Ο στόχος είναι να υπάρξει μείωση όχι στο συνολικό τεκμαρτό εισόδημα –αυτό είναι κάτι που θα γίνει ούτως ή άλλως εξαιτίας της αύξησης των ονομαστικών εισοδημάτων, της «γήρανσης» των περιουσιακών στοιχείων αλλά και της εφαρμογής του ελάχιστου εισοδήματος στους αυτοαπασχολούμενους–, αλλά και στους συντελεστές υπολογισμού.

Για παράδειγμα, η σημερινή νομοθεσία προβλέπει ότι το τεκμήριο για ένα αυτοκίνητο 1.400 κυβικών με έτος άδειας 1ης κυκλοφορίας το 2022 πρέπει να επιβαρύνεται με τεκμήριο (δηλαδή θεωρητικό κόστος χρήσης) 6.400 ευρώ.

Το ίδιο όχημα με έτος άδειας 1ης κυκλοφορίας το 2011 έχει τεκμήριο 3.200 ευρώ. Τι εκτιμά λοιπόν σήμερα ο νομοθέτης; Οτι ένα σύγχρονο όχημα κατασκευής του 2022 –το οποίο καταναλώνει πολύ λιγότερα καύσιμα και απαιτεί πολύ λιγότερες επισκέψεις στο συνεργείο όντας ακόμη σε περίοδο εγγύησης– πρέπει να έχει διπλάσιο τεκμήριο σε σχέση με ένα αυτοκίνητο που έχει ξεπεράσει τη 10ετία, κάτι που σημαίνει ότι και «καίει» περισσότερο και χρειάζεται περισσότερες επισκευές. Και αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα. Ειδικά στον χώρο του αυτοκινήτου, έχουν επέλθει ριζικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια.

Τα πιο σύγχρονα αυτοκίνητα καταβάλλουν λιγότερα ή και καθόλου τέλη κυκλοφορίας, χρησιμοποιούν φθηνότερες πηγές ενέργειας (π.χ. 15% των νέων αυτοκινήτων είναι ηλεκτρικά) και η φορολογική νομοθεσία εξακολουθεί να υπολογίζει θεωρητικό, τεκμαρτό εισόδημα με βάση μόνο τον κυβισμό.

Τα σπίτια

Το ίδιο ισχύει και για τα σπίτια. Το τεκμήριο υπολογίζεται με κριτήριο την αντικειμενική αξία αλλά και το μέγεθος. Η παλαιότητα δεν επηρεάζει το ύψος του τεκμαρτού εισοδήματος. Όμως ένα παλαιό ακίνητο είναι περισσότερο ενεργοβόρο από ένα σύγχρονο που κατατάσσεται σε υψηλή ενεργειακή κατηγορία, άρα έχει και μεγαλύτερο κόστος διαβίωσης. Υποτίθεται ότι το τεκμήριο των ακινήτων αυτό υπολογίζει: το ετήσιο κόστος που θεωρητικά καταβάλλει κάποιος για να ζήσει στο συγκεκριμένο σπίτι.

Το γιατί αυτό το κόστος είναι μεγαλύτερο σε ένα σπίτι που βρίσκεται σε ακριβή περιοχή (η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης, του φυσικού αερίου ή του ηλεκτρικού ρεύματος δεν επηρεάζεται από τον δήμο στον οποίο βρίσκεται το ακίνητο) ή το γιατί παίζει τόσο καθοριστικό ρόλο η επιφάνεια, είναι κάτι που θα πρέπει επίσης να τεκμηριωθεί ενόψει των αλλαγών.

Παρά το γεγονός ότι συγκροτήθηκε η επιτροπή για την προετοιμασία των νέων, μειωμένων τεκμηρίων, το υπουργείο Οικονομικών θα καταλήξει σε αποφάσεις από το φθινόπωρο, ενόψει της κατάθεσης του προϋπολογισμού του 2025. Μέχρι τότε θα έχουν υποβληθεί οι φορολογικές δηλώσεις του 2024 και θα έχει καταγραφεί η επίπτωση των σημερινών τεκμηρίων διαβίωσης στο εισόδημα, άρα και το δημοσιονομικό κόστος των όποιων παρεμβάσεων.

Μάλιστα εξετάζεται το ενδεχόμενο, παρά το γεγονός ότι η κυβερνητική εξαγγελία μιλάει για σταδιακή μείωση των τεκμηρίων κατά 30%, αυτή να γίνει εφάπαξ από το 2025, κάτι που θα εξαρτηθεί βεβαίως από την εκτίμηση του δημοσιονομικού κόστους.

Είναι σαφές ότι το 2024 θα καταγραφεί σημαντική μείωση του τεκμαρτού εισοδήματος για τους ακόλουθους λόγους:

1. Το 2023 καταγράφηκε σημαντική αύξηση στα εισοδήματα και των μισθωτών αλλά και των συνταξιούχων, κυρίως αυτών που κατατάσσονται στα χαμηλότερα κλιμάκια. Οσο ανεβαίνουν τα εισοδήματα τόσο μειώνεται το τεκμαρτό εισόδημα, καθώς οι φορολογούμενοι μπορούν να δικαιολογήσουν την κατοχή οχημάτων, σπιτιών, σκαφών κ.λπ.

Στις δηλώσεις του 2022 το τεκμαρτό εισόδημα που βάρυνε τους μισθωτούς ήταν 1,38 δισ. ευρώ έναντι 1,95 δισ. ευρώ το 2018, ενώ για τους συνταξιούχους είχε πέσει στο 1,3 δισ. ευρώ έναντι 1,5 δισ. ευρώ το 2018.

Άρα καταγράφηκε μείωση 29% και 13%, αντιστοίχως. Δεδομένου ότι στις δηλώσεις του 2024 θα καταγραφούν οι αυξήσεις που δόθηκαν πέρυσι για πρώτη φορά στις συντάξεις αλλά και οι αναπροσαρμογές του κατώτατου μισθού, τα τεκμαρτά εισοδήματα θα είναι σαφώς μικρότερα για τις συγκεκριμένες κατηγορίες.

 

2. Ειδικά για τους αυτοαπασχολούμενους, το τεκμαρτό εισόδημα προβλέπεται ότι θα… μηδενιστεί φέτος. Και αυτό διότι θα ενεργοποιηθεί το ελάχιστο εισόδημα. Το 2022 οι αυτοαπασχολούμενοι αντιμετώπισαν τεκμήρια 760 εκατ. ευρώ και για το 2024 το υπουργείο Οικονομικών έχει υπολογίσει ότι το ποσό θα πέσει ακόμη και κάτω από τα 150 εκατ. ευρώ. Οχι γιατί θα έχουν αυξηθεί τα πραγματικά εισοδήματα, αλλά γιατί θα ενεργοποιηθεί το ελάχιστο εισόδημα. Το δε 2025, που θα έχει αυξηθεί και πάλι ο κατώτατος μισθός (άρα και το ελάχιστο εισόδημα των επαγγελματιών), το τεκμήριο αναμένεται να είναι πλέον μηδενικό.