«Αγαπημένη μου αδελφή Άλεξ...». Άλεξ, ένα όνομα, ένας συμβολισμός της ειρήνης, της ελπίδας και της αγάπης

Γράφει ο Χρίστος Α. Τούμπουρος

Υπό την αιγίδα της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Βλαχοπάνου ''Αγαπημένη μου Άλεξ...'', μιά αληθινή ιστορία στο ολοκαύτωμα του μαρτυρικού Κομμένου Άρτας το 1943, από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής, την Κυριακή 8 Δεκεμβρίου 2013,

ώρα 11.00', στο θέατρο του Γιώργου Αρμένη, Σπ. Τρικούπη 34, Εξάρχεια.
Η όλη εκδήλωση μετατράπηκε σε μια πραγματική απότιση φόρου τιμής στους 317 δολοφονηθέντας από τα γερμανικά στρατευματα κατοίκους του Κομμένου Άρτας και παράλληλα ένα  αληθινό συλλείτουργο ψυχών - οδηγών εθνικής επιβίωσης, ιεραποστόλων οικουμενικών αξιών και διδασκάλων του ανθρωπισμού και της ελπίδας. Ελπίδα για μια ζωή ειρηνική, αξιοπρεπή, χωρίς να πλανάται πουθενά ο φασισμός σε όποια παλιά ή και νεότευκτη μορφή.

Η εκδήλωση άρχισε με τους Λαλητάδες, οι οποίοι απέδωσαν το εξαιρετικό δημοτικό τραγούδι «Χίλια καλώς ορίσαμε», ένα τραγούδι του  γάμου. Γάμο είχανε και στον μεγάλο χαμό στο Κομμένο!
Ακολούθησε ο χαιρετισμός της εκδήλωσης από τον πρόεδρο της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας, ο οποίος λόγω ενός εκτάκτου γεγονότος αναγκάστηκε να μεταβεί τα Γιάννενα. Το μήνυμά του διάβασε ο Αντιπρόεδρος της Πανηπειρωτικής

Συνομοσπονδίας Ελλάδας κ. Κώστας Κωνής.

Ένα μήνυμα μεστό, γεμάτο από ιδανικά της ελευθερίας, του ανθρωπισμού  και της δημοκρατίας. 

Το μήνυμα, οποίο διάβασε ο Κώστας Κωνής είναι το εξής:                                       

(Ηπειρώτισσες και Ηπειρώτες, φίλες και φίλοι της Ηπείρου, αγαπητέ Δημήτρη Βλαχοπάνο. Καλή σας μέρα.

Είμαι  εξουσιοδοτημένος από τον Πρόεδρο της ΠΣΕ Γιώργο Οικονόμου, ο οποίος βρίσκεται για ένα έκτακτο και απρόβλεπτο οικογενειακό του γεγονός στην Ήπειρο, να διαβάσω τον χαιρετισμό του και αυτό θα κάνω.)
«Κυρίες και Κύριοι,
Είναι γεγονός ότι ο καθένας ζει όλη του

την ύπαρξη, με τους  ψυχικούς θησαυρούς της παιδικής του ηλικίας. Από αυτούς αντλεί αργότερα σε κάθε καμπή της οδοιπορίας του, όχι μόνον από νοσταλγία των περασμένων  ή  τη στηλίτευση ιστορικών γεγονότων μιας μαύρης περιόδου ή ακόμα την τοπολατρία, αλλά  για την εδραίωση της όποιας αποστολής του στη ζωή, κυριότερα δε, για την προσωπική του άμυνα στη ζούγκλα της, για την εδραίωση της άποψης ότι ο νεοναζισμός, ο  φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία, αλλά είναι η μεγεθυμένη έκφραση - εκδήλωση του κτήνους..
Απ' αυτούς τους δρόμους οδηγούμενος ο Δημήτρης Βλαχοπάνος, έδωκε την πνευματική του παρουσία  με αυτή τη συνταρακτική ιστορία  με το βιβλίο ''Αγαπημένη μου αδελφή 'Αλεξ...''.

Tο Ολοκαύτωμα του Κομμένου το 1943 συνδέεται, αφ' ενός μεν , με όλα τα ελληνικά Ολοκαυτώματα και την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο, αφ' ετέρου δε με τις θηριωδίες και τις φρικαλεότητες του ναζισμού στην Ελλάδα. Σε Ενενήντα ανέρχονται οι αναγνωρισμένες Μαρτυρικές Πόλεις και Χωριά της Ελλάδας, που αποτελούν μέρος της αλυσίδας όλων των ωμοτήτων του Β Παγκοσμίου Πολέμου, εκείνου του ανείπωτου Ολοκαυτώματος της ναζιστικής γενοκτονία.

(Ο κ. Κώστας Κωνής διαβάζοντας το

μήνυμα του Προέδρου της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας

Ελλάδας κ. Γιώργου

Οικονόμου)

Το Ολοκαύτωμα ήταν μια εκ προθέσεως, σχολαστικά σχεδιασμένη προσπάθεια για την ολοκληρωτική εξόντωση εθνοτήτων-στόχων.

Μέσα σε αυτή τη λέξη έχουν στριμωχθεί εκατομμύρια ζωές και εκατομμύρια θάνατοι. Μοίρες ανθρώπινες, βασανιστήρια και πειράματα, πόνος και άγχος, θάνατοι αργοί και θάνατοι ακαριαίοι, εγκλεισμοί και ξεριζωμοί, ορφανά και μανάδες, θηριωδίες και τραγωδίες ξεκινώντας στα 1933, οι Ναζί δημιούργησαν στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία και σε όλη την Ευρώπη για την κράτηση πολιτικών κρατουμένων και «ανεπιθύμητων» πληθυσμών. Σκληρή και βάναυση ήταν  η καθημερινή ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης με ξυλοδαρμούς, βασανιστήρια και ομαδικές εκτελέσεις.
Κυρίες και Κύριοι,.
Ο φασισμός στην Ευρώπη και ο ναζισμός στην Γερμανία υπήρξε το καταφύγιο ανθρώπων από φόβο,
ανασφάλεια και αδυναμία αντιμετώπισης των σοβαρών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων του Μεσοπολέμου από το πολιτικό σύστημα, την οικονομική κρίση και την ανεργία τη δεκαετία του 1930.  Όμως, πέρα από τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που συνέβαλαν στην εμφάνιση του φασισμού, η ανοχή έναντι των φασιστικών πρακτικών και προκλήσεων από μεγάλη μερίδα της κοινωνίας ευνόησαν και επιτάχυναν, ακόμη, περισσότερο την εξάπλωση και την εδραίωσή του.
Σήμερα, η αξία της ιστορικής γνώσης, η αξία του να θυμόμαστε τις τραγωδίες του παρελθόντος έγκειται, στο να προβληματιστούμε για τα αίτια που τις δημιούργησαν. Σε μια Ευρώπη και σε μια Ελλάδα που κλυδωνίζεται από κρίση οικονομική, αλλά πρωτίστως κοινωνική και πολιτισμική, από κρίση οραμάτων και αξιών, ήδη, βλέπουμε να ανδρώνονται νεοναζιστικά μορφώματα και φασιστικές πρακτικές, που θυμίζουν άλλες εποχές και θέτουν σε κίνδυνο τις δημοκρατικές κατακτήσεις χρόνων, προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ζωή. Επειδή, λοιπόν, ο ναζισμός και οι φασιστικές πρακτικές δεν αφορούν μόνο μια συγκεκριμένη ιστορικά στιγμή, αλλά είναι μια πρακτική που καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα σε κάθε χώρο και χρόνο, έχουμε την υπέρτατη ευθύνη να διατηρήσουμε και να κληροδοτήσουμε την αντίσταση στο φασισμό ως υπέρτατο δικαίωμα και αξία που σημαδεύει τις ζωές μας.

Σήμερα, λοιπόν, που όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά ολόκληρη η Ευρώπη ταλανίζεται από πολύμορφες κρίσεις ο φασισμός και ο νεοναζισμός την υπονομεύουν ακόμα περισσότερο. Τα φασιστικά μορφώματα επιδίδονται σε πράξεις βίας και χυδαιότητας σε όποιον δεν έχει το ίδιο χρώμα, το ίδιο θρήσκευμα, με πρόσχημα τη δήθεν εθνικοφροσύνη και το υποκριτικό ενδιαφέρον για το μέλλον του τόπου.Πλάι στην οικονομική κρίση, στην ανεργία, η εμφάνιση του νεοναζισμού αποτελούν τον παραλογισμό ενός πολιτισμού που δεν παύει να επαίρεται για τις κατακτήσεις του.  όλοι εμείς, έχουμε υποχρέωση απέναντι στα παιδιά μας, απέναντι στους αγώνες των προγόνων μας, να μην αδιαφορήσουμε, ούτε να ανεχθούμε τέτοια φαινόμενα, αλλά με σύνεση και νηφαλιότητα, με κριτική σκέψη και επιχειρήματα να υπερασπίσουμε εκείνες τις αξίες και τις αρχές που προάγουν τη δημοκρατία, προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου.Να προστατεύσουμε το δικαίωμά του στη ζωή στην εργασία, στην υγεία, στην παιδεία, στην κοινωνική πρόνοια δείχνοντας μηδενική ανοχή στην καταπάτηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του φασισμού και του ναζισμού, είναι η Παιδεία.» Η αληθινή παιδεία που στηρίζεται στην κριτική σκέψη, στην πνευματικότητα, στον ουσιαστικό αναστοχασμό της ιστορικής μνήμης στη γνώση του παρελθόντος που έχει πυξίδα τις αρχές και τις αξίες των ηρώων προγόνων μας, γιατί εκείνος «που δεν θυμάται την ιστορία του, είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει.
Να είστε όλοι καλά και σας ευχαριστώ.
Αυτός είναι ο χαιρετισμός του Προέδρου της ΠΣΕ Γιώργου Οικονόμου.»
«Εκ μέρους μου θέλω να συγχαρώ τον Δημήτρη Βλαχοπάνο, για την διαχρονική και μεγάλη προσπάθεια ανάδειξης του Ολοκαυτώματος του Μαρτυρικού Κομμένου Άρτας. Ένα από τα δεκάδες μαρτυρικά χωριά της Ηπείρου της περιόδου 1041-1944.
Η Ήπειρος προσέφερε στον αγώνα αντίστασης κατά των Ιταλογερμανικών στρατευμάτων κατοχής την περίοδο αυτή, γύρω στις 2.000 ανθρώπινες ψυχές, πολλά καμένα και καταστραμμένα χωριά και ζωικό και φυτικό πλούτο, σοδειές και ζωντανά, αλλά και σκεύη που υφαρπάχτηκαν από τους κατακτητές.

Το ολοκαύτωμα του Κομμένου είναι ένα ειδεχθές έγκλημα παραδειγματισμού από τον τακτικό γερμανικό στρατό και όχι από κάποιους φανατικούς ναζιστές. Και επιπλέον, το ολοκαύτωμα αυτό δεν έχει χαρακτηριστικά αντεκδίκησης, αλλά τρομοκράτησης του περήφανου Ηπειρώτικου λαού, για να μην στηρίξει την εθνική αντίσταση που άρχισε να ανδρώνεται δυναμικά στην Ήπειρο. Και ήταν ένα καθολικό έγκλημα γιατί επέφερε γενικό θανατικό και σε γέρους, γυναίκες και μικρά παιδιά.
Καθήκον όλων μας είναι να αναδείξουμε αυτή την Θυσία του Κομμένου και να την αναγάγουμε στο ίδιο επίπεδο, με αυτή του Διστόμου και των Καλαβρύτων, γιατί δυστυχώς η Ελληνική Πολιτεία δεν έχει αξιολογήσει αυτή την Προσφορά, αυτό τον ποταμό αίματος, αθώου Ελληνικού αίματος.
Όπως καθήκον μας είναι η διεκδίκηση για την αναγνώριση των εγκλημάτων από τα στρατεύματα κατοχής από το Γερμανικό κράτος, με ένα μεγάλο συγγνώμη και αποκατάσταση των σφαγιασμένων σε Πανελλαδικό επίπεδο, μέσω των αποζημιώσεων, που δυστυχώς, δεν έχουν αναγνωριστεί και καταβληθεί από τους Γερμανούς.
Σας ευχαριστώ, ευχόμενος καλή επιτυχία στο βιβλίο και υγεία στον συγγραφέα και φίλο μου Δημήτρη Βλαχοπάνο.»
Ακολούθησε ο Σύμβουλος του χωριού

Κομμένο Ηλίας Λάμπης, ο οποίος μέσα σε μια συγκινητική ατμόσφαιρα και κάτω από το πέπλο της νύφης, αλλά και της γερμανικής κακουργίας αναφέρθηκε στο έγκλημα, στη δολοφονία των 317 ανθρώπων του Κομμένου, ευχαρίστησε την ΠΣΕ και παρουσίασε τους αγώνες για την αναγνώριση και την αποκατάσταση από το φρικτό και ανείπωτο αυτό έγκλημα.  

               

Στη συνέχεια  οι Λαλητάδες με μια εξαιρετική μουσική αποτύπωση της στιγμής συνόδευσαν την ηθοποιό Κερασία Σαμαρά, η οποία ανέγνωσε υπέροχα ένα κείμενο από το βιβλίο.  Ήταν μια ιδιαίτερη στιγμή που ενώθηκε η λογοτεχνία, η απαγγελία με τη μουσική και μεταστοιχειώθηκαν σε θεία μυσταγωγία της τέχνης, προσφέροντας σε όλους μια μοναδική ανάταση και μια αληθινή, ας το πούμε λύτρωση από το κακουργηματικό και αδιανόητο έγκλημα.

Η πρώτη ουσιαστικά ομιλήτρια, καθηγήτρια του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών Πέπη Ρηγοπούλου παρουσίασε περιληπτικά το περιεχόμενο του βιβλίου  τονίζοντας ιδιαίτερα την μεγαθυμία του συγγραφέα να δίνει «άφεση αμαρτιών» και να συγχωρεί τους εγκληματίες. Ήταν μια ομιλία κατατοπιστική και αναλυτικά εισήγαγε τους ακροατές στο νόημα και στη σκέψη του συγγραφέα, αλλά παρουσίασε και την «απαίσια» σκέψη των δραστών. 

Ακολούθησε ο Αριστομένης Συγγελάκης, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου για τις γερμανικές επανορθώσεις, ο οποίος αναλυτικά παρέθεσε τις ενέργειες της Επιτροπής στα διεθνή fora προκειμένου να υλοποιηθεί το αίτημα των πολεμικών επανορθώσεων. Ήταν μια ομιλία  πλήρως τεκμηριωμένη η οποία ξεχώριζε για το πάθος, τον αγώνα και την αγωνία της αποκατάστασης των θυμάτων της Γερμανικής θηριωδίας στο Κομμένο.  

Ο Ιπποκράτης Κατσένης, επί πολλά χρόνια Γενικός Γραμματέας της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας διαδεχόμενος τον  κ. Αριστομένη Συγγελάκη με λόγο μεστό και καθαρά Ηπειρώτικο θα έλεγα κάποιος παρουσίασε τις θηριωδίες των Γερμανών στην Ήπειρο γενικά και εξέφρασε την πίστη και την ελπίδα πως ο αγώνας για την αποκατάσταση του διαρκούς εγκλήματος των Γερμανών στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Ήπειρο θα δικαιωθεί, «έτσι για να βρούνε αναπαμό και οι ψυχές των 317 κατοίκων του Κομένου Άρτας».

Ακολούθησε ο Αντιπρόεδρος της Τζουμερκιώτικης Ομοσπονδίας  Αντώνης Κοντός ο οποίος αφηγήθηκε και ένα περιστατικό που συγκίνησε όλους/ες τους παρευρισκόμενους/ες.

Η ομιλία του Αντώνη Κοντού είναι η εξής:

«Θα ήθελα να συγχαρώ το Δημήτρη Βλαχοπάνο για την προσφορά του στη λογοτεχνία αλλά και στην ιστορία, διότι τα περισσότερα βιβλία του εκτός από  λογοτεχνικά είναι και μοναδικά ιστορικά βιβλία. Έχει βάλει δε σκοπό της ζωής του ο Δημήτρης  να κάνει γνωστό στα πέρατα του κόσμου το ολοκαύτωμα του Κομμένου, του χωριού του δηλαδή, που δυστυχώς σε πολλούς Έλληνες δεν είναι γνωστό. 

Το θεωρώ προσβλητικό ως Ηπειρώτης και ως Αρτινός να μην μαθαίνουμε στα σχολεία μας για το ολοκαύτωμα του Κομμένου ενώ μαθαίναμε για παράδειγμα στην Κύρου Ανάβαση: '' Δαρείου και Παρισάτιδος γίνονται παίδες δύο....''.

Ευτυχώς Δημήτρη  με τα βιβλία σου μάθαμε τι έγινε εδώ στον τόπο μας, μάθαμε τι έγινε στο ολοκαύτωμα  του Κομμένου.

Εγώ προσωπικά θα ήθελα Δημήτρη να σε ευχαριστήσω διότι σαράντα χρόνια περίμενα να μάθω γιατί έγινε αυτή η σφαγή στο γάμο και γενικότερα γιατί έγινε το ολοκαύτωμα στο Κομμένο.

Νόμιζα πως μου έλεγε ψέματα ο μπάρμπα Τόλιας όταν μου έλεγε πως δεν έγινε για αντίποινα η σφαγή στο Κομμένο. Ο μπάρμπα Τόλιας ήταν αυτός που έπαιζε βιολί στο γάμο και ήταν ο μόνος που σώθηκε σε αυτόν το γάμο.

Τον μπάρμπα  Τόλια τον γνώρισα πριν από σαράντα χρόνια περίπου στις Συκιές Άρτας, στο χωριό του. Οι Συκιές είναι ένα  χωριό πριν από το Κομμένο.
Όταν μου είπαν πως μόνο αυτός σώθηκε στο γάμο σε μένα φάνηκε πως ήταν ένας μεγάλος ήρωας. Τον πλησίασα λοιπόν και με

την  τότε παιδική μου περιέργεια του ζήτησα να μου πει τι έγινε σε αυτόν το γάμο και για το πώς σώθηκε.

Νομίζω πως αξίζει να μάθετε όλοι σας για το πόσο μεγάλη τύχη είχε αυτός ο άνθρωπος!! Τύχη βουνό που συνήθως λέμε !!

Μου είπε λοιπόν ο μπάρμπα Τόλιας πως πράγματι είχε τελειώσει ο γάμος, τους πλήρωσε  ο πατέρας της νύφης, ο Θεόδωρος Μάλιος, και επειδή έμεινε πολύ ευχαριστημένος τους έδωσε και επιπλέον χρήματα, όπως σωστά αναφέρεις Δημήτρη στο βιβλίο σου. Στη συνέχεια ο  κλαρινίστας που συνήθως είναι ο αρχηγός της ορχήστρας τους τα μοίρασε τα χρήματα.

Ο Τόλιας όμως νόμισε πως τον γέλασαν στη μοιρασιά! Νόμισε πως του έδωσαν πέντε δραχμές λιγότερα. Πήγε δίπλα από το σπίτι για να τα ξαναμετρήσει. Άφησε κάτω το βιολί και άρχισε να μετράει τα χρήματα, όταν ξαφνικά άκουσε τους Γερμανούς να εισβάλουν στο σπίτι. Άκουσε τη φασαρία, τα ποτήρια να σπάνε , ήταν τη στιγμή που ο Γερμανός κλώτσησε τον δίσκο με τα ποτήρια, όπως αναφέρεται στο βιβλίο σου Δημήτρη. Πήγε τότε  λίγο πιο πέρα δίπλα σε μια πορτοκαλιά, έπεσε κάτω και περίμενε να δει τι θα γίνει. Το βιολί είχε μείνει τέσσερα-πέντε μέτρα πιο μακριά.

Όταν οι Γερμανοί τους σκότωσαν όλους

και έφευγαν από το σπίτι, ένας Γερμανός ερεύνησε το σπίτι απ΄έξω γύρω-γύρω. Είδε το βιολί κάτω και τον Τόλια επίσης πεσμένο  λίγο πιο πέρα και νόμισε  πως τον είχαν σκοτώσει οι άλλοι και  ότι το βιολί του έπεσε από το χέρι και λίγο πιο πέρα έπεσε και ο μπάρμπα Τόλιας.!!  Δίνει λοιπόν ο Γερμανός  μια κλωτσιά στο βιολί και άλλη μια  στον Τόλια γυρίζοντάς τον ανάποδα. Ο Τόλιας συνέχισε να παριστάνει τον πεθαμένο και καταυτόν τον τρόπο σώθηκε.

Όταν έλεγαν στο χωριό, όπως ορθά γράφεις  Δημήτρη, ότι στου Θόδωρου  Μάλιουδεν έμεινε τίποτα, ο Τόλιας μονολογούσε: Μα τί λέτε; εγώ την γλίτωσα!!

Ο Τόλιας είχε ένα μικρό προβληματάκι, ένα κουσούρι θα έλεγα, ήταν λίγο κεκές. Επειδή στο καφενείο του χωριού τον πείραζαν με πήρε στο σπίτι του για να μου τα διηγηθεί. Η Κακοτόλιανα, έτσι αποκαλούσαν τη σύζυγο του μπάρμπα Τόλια, μας καθάριζε  και πορτοκάλια θυμάμαι. Όταν όμως τον ρωτούσα συνέχεια πως ήταν δυνατόν να έγινε αυτό το μακελειό χωρίς αιτία, χωρίς να έχει προηγηθεί ο σκοτωμός κάποιων Γερμανών, μου απαντούσε: "Τι να σου πω παιδί μου, δεν ξέρω, εγώ μόνο βιολί ξέρω να παίζω,  Γερμανοί πάντως στο χωριό δεν είχαν σκοτωθεί."

Τώρα, σαράντα χρόνια μετά, διαβάζοντας το βιβλίο σου Δημήτρη, έμαθα πως η αιτία του ολοκαυτώματος  ήταν το γεγονός ότι ο Γερμανός που τυχαία πέρασε από το χωριό, είδε στημένα στην πλατεία τα όπλα των ανταρτών.

Με ξενύχτησες Δημήτρη μου όταν μου έδωσες  το βιβλίο σου, το διάβασα όλο σε μία νύχτα..!! Μού  θύμισες την εξεταστική περίοδο στα φοιτητικά μου χρόνια, διότι από τότε είχα να ξενυχτήσω διαβάζοντας.  

Οφείλω όμως  να σε συγχαρώ ακόμα για μια φορά Δημήτρη και να πω πως  το βιβλίο σου μου αποσαφήνισε    όλες μου τις απορίες που είχα και δεν ήξερε να μου τις εξηγήσει ο μπάρμπα Τόλιας.   Όπως για παράδειγμα γιατί το γλέντι μετά το γάμο έγινε στο σπίτι της νύφης στο Κομμένο  και όχι στον Παχυκάλαμο στο σπίτι του γαμπρού    όπως συνήθως γίνεται . Εμείς στην Ήπειρο έχουμε και τραγούδι για την στιγμή που φτάνει η νύφη στο σπίτι, αυτό που λέει:  " Έβγα έξω πεθερά  να υποδεχτείς τη νύφη....." : Αν είχε γίνει το γλέντι στο χωριό  του γαμπρού  που πού ήταν απέναντι από το ποτάμι θα είχαν σωθεί  όλοι τους.  Ο γαμπρός όμως ήταν ορφανό παιδί και επόμενο ήταν πως δεν υπήρχε αυτή η δυνατότητα !

Δεν ήξερε επίσης να μου πει  για το πως σώθηκε ο Αλέξανδρος και Μαρία, που σώθηκαν διότι είχαν φύγει από το σπίτι νωρίτερα και πήγαν τις αγελάδες για βοσκή, για να μην κλάψει ο Αλέξανδρος αφού θα έβλεπε  την αδελφή του, την Αλεξάνδρα, να φεύγει από το σπίτι και που θα πήγαινε σε άλλο χωριό.

Συνέχισε φίλε Δημήτρη να γράφεις, έτσι, με την τόσο όμορφη και γλαφυρή Ηπειρώτικη γλώσσα που εσύ ξέρεις και γράφεις.!! Εμείς να ξέρεις πως σε καμαρώνουμε και είμαστε περήφανοι για σένα .»

Τέλος, το λόγο έλαβε ο συγγραφέας Δημήτρης Βλαχοπάνος, ο οποίος κατασυγκινημένος ευχαρίστησε όλους τους

παρευρισκομένους και «δικαιολόγησε» τη μεγαθυμία του να συγχωρεί τους δολοφόνους, τους δράστες ενός ολοκαυτώματος.

      

Με λόγια συγκινητικά κάλεσε και παρουσίασε τα ανίψια της αδελφής της Άλεξ,η οποία σώθηκε Μαρία Μάλλιου, την Ιωάννα Καρβέλα και τον Δημήτρη Καρβέλα, οι οποίοι αφού ευχαρίστησαν όλους ευχήθηκαν το ολοκαύτωμα του Κομμένου να είναι αιτία, ώστε να σαρωθεί από προσώπου γης ο φασισμός.

 Να σημειώσουμε ότι την όλη συζήτησε διηύθυνε ο Αντρέας Ρίζος απόλυτα επιτυχημένα, να συγχαρούμε τον Δημήτρη Βλαχοπάνο και να του ευχηθούμε κάθε υγεία και ευτυχία, απαραίτητη για να ολοκληρώσει το έργο του, που είναι όχι μόνο εθνικό, αλλά πανανθρώπινο.