Πώς επηρεάζουν την όραση τα νέα φάρμακα για το αδυνάτισμα

 

Τα νέου τύπου φάρμακα για τον διαβήτη τύπου 2 και την παχυσαρκία έχουν μονοπωλήσει το ενδιαφέρον των ασθενών από τότε που εγκρίθηκαν, καθώς μπορούν να τους βοηθήσουν να ρυθμίσουν το σάκχαρό τους και να χάσουν τα περιττά τους κιλά.

Μελέτες όμως έχουν δείξει ότι η σεμαγλουτίδη, που περιέχουν τα φάρμακα Ozempic, Wegovy και Rybelsus, συνδέεται με αλλαγές στην όραση, όπως το θόλωμά της και η επιδείνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας. Μπορεί επίσης να αυξάνει τον κίνδυνο αναπτύξεως μίας σπάνιας οφθαλμοπάθειας που ονομάζεται μη αρτηριακή πρόσθια ισχαιμική οπτική νευροπάθεια (ΝΑΙΟΝ). Η πάθηση αυτή αναπτύσσεται όταν εμποδίζεται η ροή αίματος στο οπτικό νεύρο, με συνέπεια αιφνίδια, ανώδυνη απώλεια της όρασης στο ένα μάτι.

Πόσο σοβαρές είναι οι οφθαλμολογικές επιπλοκές της σεμαγλουτίδης; Και τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς; «Η σεμαγλουτίδη ανήκει σε μία οικογένεια φαρμάκων που λέγονται αγωνιστές των υποδοχέων του πεπτιδίου GLP1. Λαμβάνεται είτε από το στόμα είτε με υποδόρια ένεση, σε δόση που εξαρτάται από τον λόγο λήψης της (είναι διαφορετική για τον διαβήτη τύπου 2 απ' ό,τι για την παχυσαρκία). Το φάρμακο δρα διεγείροντας την έκκριση του GLP1, που είναι μία ορμόνη η οποία προκαλεί κορεσμό της πείνας. Η ορμόνη αυτή ωθεί επίσης τον οργανισμό να εκκρίνει περισσότερη ινσουλίνη, με αποτέλεσμα να μειώνει τη γλυκόζη (σάκχαρο) αίματος», εξηγεί ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Η σεμαγλουτίδη δρα γρήγορα, με αποτέλεσμα να μειώνονται απότομα τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και το σωματικό βάρος. Όταν όμως το σάκχαρο αίματος πέφτει απότομα, μπορεί να αλλάξει το σχήμα του φυσικού φακού του ματιού. Η συνέπεια είναι το θόλωμα της όρασης, που είναι γνωστή επιπλοκή της σεμαγλουτίδης.

«Οι μεγάλης ηλικίας ασθενείς έχουν αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν θόλωμα της όρασης όταν αρχίζουν να λαμβάνουν σεμαγλουτίδη. Αυτό οφείλεται στο ότι ο οφθαλμικός φακός γίνεται λιγότερο εύκαμπτος καθώς μεγαλώνουμε και έτσι η όραση χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να σταθεροποιηθεί όταν αλλάξει το σχήμα του λόγω της μείωσης της γλυκόζης αίματος. Ευτυχώς, όμως, αυτή είναι μία παροδική παρενέργεια. Συνήθως υποχωρεί μετά από 3-4 μήνες θεραπείας», αναφέρει ο κ. Κανελλόπουλος.

Πιο ανησυχητική ενδεχομένως είναι η επιδείνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας που παρατηρείται σε μερικούς ασθενείς που παίρνουν σεμαγλουτίδη.

Η οφθαλμοπάθεια αυτή αναπτύσσεται εξαιτίας των βλαβών που προκαλεί το αυξημένο σάκχαρο στα αιμοφόρα αγγεία των ματιών. Αποτελεί κύρια αιτία απώλειας της όρασης, γι' αυτό οι διαβητικοί ασθενείς πρέπει να ελέγχονται συχνά γι' αυτήν. Υπολογίζεται ότι με την πάροδο του χρόνου περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με διαβήτη αναπτύσσουν αμφιβληστροειδοπάθεια, συνήθως επειδή δεν ρυθμίζουν καλά το σάκχαρό τους.

«Μοιάζει παράδοξο ότι ένα φάρμακο που ρυθμίζει το σάκχαρο μπορεί να επιδεινώσει την όραση των ασθενών, αλλά αυτό είναι κάτι που γνωρίζουμε αρκετά χρόνια. Το φαινόμενο είχε πρωτοπαρατηρηθεί με την εντατική θεραπεία με ινσουλίνη και αργότερα με τις βαριατρικές επεμβάσεις, δηλαδή τις εγχειρήσεις για απώλεια βάρους», εξηγεί ο καθηγητής.

Η επιδείνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας σε μερικούς ασθενείς που παίρνουν σεμαγλουτίδη έγινε αντιληπτή σε δύο μεγάλα κλινικά προγράμματα Φάσης 3, τις μελέτες SUSTAIN και PIONEER. «Σε αυτές συμμετείχαν πολλοί ασθενείς με διαβήτη (συνολικά ξεπέρασαν τις 21.500), οι οποίοι λάμβαναν σεμαγλουτίδη επί τουλάχιστον 26 εβδομάδες. Έτσι, συγκεντρώθηκε πληθώρα στοιχείων για την ασφάλεια του φαρμάκου», αναφέρει ο κ. Κανελλόπουλος.

Ωστόσο δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα αν η επιδείνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας είναι απόρροια της σεμαγλουτίδης καθαυτής ή της απότομης μείωσης του σακχάρου, όπως συμβαίνει με την ινσουλίνη και τις εγχειρήσεις.

Για να ξεκαθαριστεί το θέμα έχει ήδη αρχίσει άλλη κλινική μελέτη, με σχεδόν 1.500 πάσχοντες από τύπου 2 διαβήτη που έχουν και διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Αυτή η μελέτη ονομάζεται FOCUS και θα εξετάσει τις δυνητικές επιπτώσεις στα μάτια από τη λήψη 1 mg σεμαγλουτίδης την εβδομάδα, σε σύγκριση με ένα εικονικό φάρμακο (placebo). Τα τελικά αποτελέσματα αναμένονται το 2027.

Πάντως «για την πλειονότητα των ασθενών, η επιδείνωση της αμφιβληστροειδοπάθειας δεν είναι σημαντική και τα συμπτώματά της είναι διαχειρίσιμα. Είναι, όμως, απαραίτητο να ενημερώνεται ο οφθαλμίατρος για την έναρξη της θεραπείας με σεμαγλουτίδη, ώστε να καθορίζει τη συχνότητα του επανελέγχου και να αρχίσουν γρήγορα οι απαιτούμενες παρεμβάσεις εάν υπάρξει πρόβλημα», τονίζει ο καθηγητής.

Όσον αφορά τη μη αρτηριακή πρόσθια ισχαιμική οπτική νευροπάθεια (ΝΑΙΟΝ), επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ δημοσίευσαν στο ιατρικό περιοδικό «JAMA Ophthalmology» μελέτη σε σχεδόν 17.000 εθελοντές, ορισμένοι από τους οποίους είχαν διαβήτη ή/και ήταν παχύσαρκοι και μερικοί έπαιρναν σεμαγλουτίδη.

Τα κρούσματα της ΝΑΙΟΝ που καταγράφηκαν ήταν λίγες δεκάδες και ήταν αυξημένα στους ασθενείς που έπαιρναν σεμαγλουτίδη. Ωστόσο οι ασθενείς με διαβήτη ούτως ή άλλως διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να την εκδηλώσουν (άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η υπέρταση, η υπνική άνοια και η καρδιοπάθεια). Γι' αυτόν τον λόγο άλλωστε μερικά από τα κρούσματα καταγράφηκαν σε άτομα που δεν έπαιρναν σεμαγλουτίδη, αλλά διαφορετικά αντιδιαβητικά φάρμακα.

Σε κάθε περίπτωση, «η μελέτη αυτή κατέδειξε απλώς μία συσχέτιση και όχι σχέση αιτίας-αποτελέσματος. Απαιτούνται περισσότερες έρευνες για να επαληθευτούν τα ευρήματά της και να εξακριβωθεί τι ακριβώς συμβαίνει, όπως αναφέρει και η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (ΑΑΟ)», υπογραμμίζει ο κ. Κανελλόπουλος.

Τι σημαίνουν πρακτικά τα προαναφερθέντα; «Η σεμαγλουτίδη μπορεί να έχει κάποιες οφθαλμολογικές ανεπιθύμητες ενέργειες, αλλά συνήθως είναι ήπιες και διαχειρίσιμες. Συνήθως, εξάλλου, παρατηρούνται τον πρώτο καιρό από την έναρξη της λήψης της. Όσοι τη λαμβάνουν και δεν έχουν οφθαλμολογικά συμπτώματα, μπορούν να συζητούν τυχόν ανησυχίες με τον οφθαλμίατρό τους. Αν ένας ασθενής παίρνει το φάρμακο και ξαφνικά παρουσιάσει διαταραχή ή μείωση της όρασής του, πρέπει αμέσως να επικοινωνήσει με τον οφθαλμίατρό του. Γενικά, όμως, οι πάσχοντες από τύπου 2 διαβήτη πρέπει οπωσδήποτε να ελέγχουν την όρασή τους. Αν έχουν διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, κυρίως αν είναι προχωρημένη, και το σάκχαρό τους μειώνεται πάρα πολύ γρήγορα, ίσως χρειαστεί τροποποίηση της αγωγής τους, με την καθοδήγηση  πάντοτε του θεράποντα γιατρού τους», καταλήγει ο καθηγητής.