 |
| Φωτογραφία: Andrea Piacquadio / pexels.com |
Όταν κοιμόμαστε, ο εγκέφαλος καθαρίζει τις τοξίνες που
επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργία και τη μνήμη.
Είναι γνωστό ότι ο ύπνος είναι εξίσου σημαντικός
για την υγεία μας, όπως η καλή διατροφή και η τακτική άσκηση. Ο μη επαρκής ύπνος είναι επιζήμιος
για τη λειτουργία του οργανισμού κατά τη διάρκεια της ημέρας, επηρεάζοντας τη
διάθεσή μας, την ενέργεια, τη συγκέντρωση και το χρόνο αντίδρασης.
Μακροπρόθεσμα, συμβάλλει στην παχυσαρκία και στον κίνδυνο σοβαρών ασθενειών.
Έρευνες ψυχολόγων έχουν διαπιστώσει ότι οι
«άγρυπνες» νύχτες έχουν συνέπειες στον οργανισμό μας πολύ πιο πέρα από μία
αίσθηση νύστας την επόμενη ημέρα. Όταν πηγαίνουμε για ύπνο, οι εγκέφαλοί μας
εργάζονται, εκτελώντας κρίσιμες λειτουργίες που επηρεάζουν τη γνωστική
λειτουργία και τη μνήμη.
Τις ώρες που είμαστε ξύπνιοι, ο εγκέφαλος
βομβαρδίζεται με περισσότερα ερεθίσματα από ό,τι μπορεί να επεξεργαστεί. Όταν
κοιμόμαστε, ο εγκέφαλος οργανώνει το χάος και τις αναμνήσεις για να μπορούμε να
τις ανακαλέσουμε αργότερα. Αυτό επιτυγχάνεται ενισχύοντας τις κρίσιμες νευρικές
συνδέσεις, απορρίπτοντας τις ασήμαντες και ενισχύοντας τις νέες μνήμες.
Διαβάστε σχετικά: Τι μας συμβαίνει όταν δεν
κοιμόμαστε αρκετά;
Αυτό εξηγεί γιατί η αγγλική φράση "sleep on
it" (δηλ. η καθυστέρηση λήψης μίας απόφασης μέχρι την επόμενη μέρα)
μας βοηθά να θυμηθούμε μια πρόσφατα μαθημένη διαδικασία. Βοηθά επίσης να
εξηγήσει γιατί οι άνθρωποι που υποφέρουν από έλλειψη μνήμης μπορούν να
θυμούνται ένα όνομα πριν από 40 χρόνια, αλλά όχι το γεύμα που έφαγαν χθες. Ο
εγκέφαλός τους έχει γίνει λιγότερο αποδοτικός στη δημιουργία νέων συνδέσεων και
στην αποθήκευση νέων αναμνήσεων.
Η άλλη κρίσιμη λειτουργία που συμβαίνει κατά τη
διάρκεια του ύπνου είναι το «καθάρισμα» του εγκεφάλου: στην πραγματικότητα,
μιλάμε για διαγραφή των περιττών ερεθισμάτων που συσσωρεύονται όλη την ημέρα,
συμπεριλαμβανομένων των τοξινών όπως το βήτα αμυλοειδές, το οποίο εμπλέκεται
στη νόσο του Alzheimer.
Όλα αυτά τα ερεθίσματα που προσλαμβάνονται κατά
τη διάρκεια της ημέρας ενεργοποιούν τους εγκεφαλικούς νευρώνες και όπως
συμβαίνει με κάθε όργανο του σώματος που μετατρέπει το καύσιμο σε ενέργεια,
αυτή η ενέργεια παράγει πρωτεϊνικά απόβλητα που συσσωρεύονται κατά τις ώρες της
ημέρας και πρέπει να καθαριστούν όταν κοιμόμαστε.
Μία νέα έρευνα δίνει μια εικόνα για αυτή τη
λειτουργία και μπορεί να οδηγήσει σε έναν οδικό χάρτη για την πρόληψη της
γνωσιακής παρακμής και των εκφυλιστικών ασθενειών όπως η νόσος του Alzheimer.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο εγκέφαλός μας περνάει από διάφορες φάσεις, από
τον ελαφρύτερο ύπνο έως τον βαθύ, σχεδόν ασυνείδητο, επανορθωτικό ύπνο που χαρακτηρίζεται
από βραδύτερα εγκεφαλικά κύματα, τον ύπνο ταχείας κίνησης (REM) όταν ο
εγκέφαλος γίνεται πιο ενεργός και είναι πιθανότερο να ονειρευτεί.
Οι ερευνητές έχουν επικεντρωθεί στη βαθιά φάση
του ύπνου χωρίς REM, κατά την οποία η εγκεφαλική δραστηριότητα επιβραδύνεται
και υπάρχει διατήρηση της μνήμης. Μια μελέτη του 2013 σε ποντίκια
έδειξε ότι κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, το υγρό
που περιβάλλει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, καθαρίζει τις συσσωρευμένες
τοξίνες, αλλά δεν ήταν σαφές πώς ή γιατί συνέβη αυτό και γιατί δεν είχε
αποδειχθεί παρόμοιο αποτέλεσμα στους ανθρώπους.
Πρόσφατα, σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο
περιοδικό Science, έδειξε ότι σε αυτή τη διαδικασία παίζει ρόλο η ηλεκτρική
δραστηριότητα των εγκεφαλικών κυμάτων.
Τα εγκεφαλικά κύματα παράγονται από ηλεκτρικούς
παλμούς που προέρχονται από μάζες νευρώνων που πυροδοτούνται μαζί με
συγκεκριμένο ρυθμό. Η δραστηριότητά τους είναι ταχύτερη όταν είμαστε ξύπνιοι
και επιβραδύνεται όταν κοιμόμαστε. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη,
παρακολουθήθηκαν μέσω ηλεκτροεγκεφαλογραφημάτων που κατέγραφαν την ηλεκτρική
δραστηριότητα στους εγκεφάλους τους, δείχνοντας σε ποια φάση ύπνου βρίσκονταν,
καθώς κοιμούνταν μέσα σε μηχανή μαγνητικής απεικόνισης που μετρούσε τα επίπεδα
οξυγόνου στο αίμα και τη ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού στους εγκεφάλους τους.
Αυτό που διαπίστωσαν οι ερευνητές είναι ότι κατά
τη διάρκεια του μη REM-ύπνου, οι νευρώνες θα συγχρονίζονταν και θα σταματούσαν
να πυροδοτούνται την ίδια στιγμή. Κατά τη διάρκεια αυτού του "ήσυχου
χρόνου", το αίμα θα έμενε έξω από τον εγκέφαλο, καθώς η έλλειψη
δραστηριότητας σημαίνει ότι ο εγκέφαλος χρειάζεται λιγότερο οξυγόνο. Καθώς το
αίμα έμενε έξω, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό θα έμπαινε, καταλαμβάνοντας τους κενούς
χώρους, καθαρίζοντας τις τοξίνες από τον εγκέφαλο.
Διαβάστε σχετικά: Η Σημασία του Ύπνου REM &
των Ονείρων
Αυτό το εύρημα απεικονίζει για μια ακόμη φορά τη σημασία
του ύπνου
Οι νευρώνες είναι απασχολημένοι όταν είμαστε
ξύπνιοι, δεν σταματούν να πυροδοτούνται από κοινού και χρειάζονται οξυγόνο για
να κάνουν τη δουλειά τους. Έτσι, το αίμα δεν φεύγει από τον εγκέφαλο και δεν
υπάρχει χώρος για να εισρεύσει το εγκεφαλονωτιαίο υγρό και να καθαρίσει τα
απόβλητα όλων αυτών των δραστηριοτήτων. Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι που πάσχουν
από νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, έχουν ασθενέστερα
και βραδύτερα εγκεφαλικά κύματα, έτσι ώστε λιγότερα και βραδύτερα κύματα εγκεφαλονωτιαίου
υγρού να καθαρίζουν τις τοξίνες από τους εγκεφάλους τους.
Το αποτέλεσμα είναι ότι αν εστιάσουμε σε έναν
τρόπο αύξησης της ροής του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, μπορεί να μας βοηθήσουμε να
βρούμε τις διεξόδους για την πρόληψη ή τη θεραπεία της νόσου του Αλτσχάιμερ.
Πολλές απόπειρες να αναπτυχθούν φάρμακα για τη
θεραπεία της νόσου του Αλτσχάιμερ επικεντρώθηκαν στο ίδιο το βήτα αμυλοειδές
χωρίς αξιοσημείωτη επιτυχία. Η βελτίωση του "κύκλου καθαρισμού" στον εγκέφαλο θα μπορούσε να απομακρύνει όχι
μόνο το βήτα αμυλοειδές αλλά και άλλες τοξίνες, όπως το tau, μια
πρωτεΐνη που έχει βρεθεί αναμεμιγμένη στους εγκεφάλους των πασχόντων από τη
νόσο του Αλτσχάιμερ.
Η έρευνα θα συνεχιστεί, ενώ όλοι αναγνωρίζουμε
για μια ακόμη φορά πόσο σημαντικός είναι ύπνος!
