Παθήσεις προστάτη: Συμπτώματα και αντιμετώπιση

 

Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας που υπάρχει μόνο στους άνδρες. Πήρε το όνομά του από τον Ηρόφιλο, έναν Έλληνα γιατρό της Αλεξάνδρειας του 3ου π.X. αιώνα, επειδή «προΐσταται», βρίσκεται δηλαδή μπροστά από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει την αρχική μοίρα της ουρήθρας.

Το βάρος του κυμαίνεται, ανάλογα με την ηλικία, από 7g έως 16g και μοιάζει με κάστανο. Είναι όργανο του αναπαραγωγικού συστήματος και λειτουργία του είναι η παραγωγή του προστατικού υγρού. Περιέχει μύες που υποβοηθούν την εκσπερμάτιση, συμβάλλει στη μεταφορά των σπερματοζωαρίων, στη ρευστοποίηση και την αποβολή του σπέρματος, συνεισφέροντας έτσι στη διαδικασία της γονιμοποίησης.

Ποιες είναι οι συχνότερες παθήσεις του προστάτη;

«Ο προστάτης αποτελεί συχνή πηγή προβλημάτων για τον άνδρα, καθώς, από νεαρή ηλικία, εκτίθεται σε μικροβιακές λοιμώξεις και φλεγμονές όπως η προστατίτιδα.
Με την πάροδο του χρόνου (συνήθως μετά τα 50) εμφανίζεται η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη.
Η πιο σοβαρή ασθένεια όμως, που μπορεί να εμφανιστεί είναι ο καρκίνος του προστάτη. Αποτελεί τη συχνότερη μορφή καρκίνου στους άνδρες στο δυτικό κόσμο και τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο, μετά από αυτόν του πνεύμονα», αναφέρει ο κ. Κωνσταντίνος Καραμάνης Διευθυντής Ουρολόγος στο Metropolitan Hospital ο οποίος στη συνέχεια εξηγεί όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τις παθήσεις του προστάτη και τη θεραπευτική αντιμετώπισή τους:

Τι είναι η προστατίτιδα και πώς αντιμετωπίζεται;

Η προστατίτιδα αποτελεί τη συχνότερη ουρολογική νόσο σε νεότερους άνδρες (έως 50 ετών) και την τρίτη συχνότερη σε ηλικιωμένους άνδρες, μετά την καλοήθη υπερπλασία και τον καρκίνο του προστάτη. Περίπου το 50% των ενηλίκων θα παρουσιάσει συμπτώματα προστατίτιδας κάποια στιγμή στη ζωή του.

«Τα συμπτώματα που συνοδεύουν αυτήν την κατάσταση μπορεί να διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα και να προκαλούν σημαντική ενόχληση. Οι προστατίτιδες συχνά εμφανίζουν προβλήματα στο κατώτερο ουροποιητικό, καθώς και μυαλγίες στο πυελικό έδαφος, χωρίς να υπάρχουν πάντα στοιχεία φλεγμονής.

Σε σημαντικό ποσοστό η προστατίτιδα είναι αποδεδειγμένα μικροβιακής προέλευσης (οξεία και χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα). Όταν οι εργαστηριακές μέθοδοι αποτύχουν να εντοπίσουν παθογόνα μικρόβια οι ασθενείς αυτοί κατατάσσονται ως πάσχοντες από το σύνδρομο του χρόνιου πυελικού πόνου.

Οι διάφορες μορφές  προστατίτιδας κατηγοριοποιούνται ως εξής:

• Κατηγορία Ι: Οξεία βακτηριακή προστατίτιδα
• Κατηγορία ΙΙ: Χρόνια ή υποτροπιάζουσα βακτηριακή προστατίτιδα
• Κατηγορία ΙΙΙ: Σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους (CP/CPPS)
• Κατηγορία IV: Ασυμπτωματική φλεγμονώδης προστατίτιδα

Η οξεία προστατίτιδα χαρακτηρίζεται από υψηλό πυρετό, ρίγη, συχνουρία, δυσκολία στην ούρηση που μπορεί να καταλήξει και σε επίσχεση ούρων, νυκτερινή ούρηση, πυουρία, αιματουρία, πόνο στην περιοχή του περινέου και οσφυαλγία. Στην εξέταση ο προστάτης είναι πρησμένος και ιδιαίτερα επώδυνος.

Η θεραπεία περιλαμβάνει αντιβιοτικά, αντιφλεγμονώδη και φάρμακα που διευκολύνουν την ούρηση. Εάν δεν θεραπευτεί πλήρως, μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια προστατίτιδα, που προκαλεί ενοχλήματα στην ούρηση, πόνο στο περίνεο, στην υπερηβική χώρα και συχνά πόνο κατά την εκσπερμάτιση.

Η αντιμετώπισή της γίνεται με μακροχρόνια χορήγηση συνδυασμένης και στοχευμένης, βάσει του αντιβιογράμματος, φαρμακευτικής αγωγής.  Πριν την έναρξη της θεραπείας γίνεται καλλιέργεια του προστατικού εκκρίματος, προς ανάδειξη του παθογόνου μικροβίου και της ευαισθησίας αυτού στα αντιβιοτικά.

Σε πολλές περιπτώσεις η χρόνια προστατίτιδα εντοπίζεται κατά την προστατεκτομή για υπερπλασία του αδένα. Παρότι έχει υποστηριχθεί ότι η φλεγμονή σχετίζεται με την υπερπλασία και τον καρκίνο του προστάτη, δεν υπάρχουν ακόμα ισχυρά επιστημονικά δεδομένα που να επιβεβαιώνουν αυτήν τη σχέση» τονίζει ο ειδικός.

Τι είναι η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη και πώς αντιμετωπίζεται;

«Καθώς ο άνδρας μεγαλώνει, παρατηρείται διόγκωση του προστάτη αδένα. Αυτή η διόγκωση συμβαίνει στο εσωτερικό μέρος του αδένα και οφείλεται σε υπερπλασία όλων των κυτταρικών στοιχείων, γνωστή ως καλοήθης υπερπλασία προστάτη (ΚΥΠ). Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην υπερπλασία είναι ποικίλοι, συμπεριλαμβανομένης της ηλικίας και των ορμονικών αλλαγών.

Η υπερπλασία προκαλεί πίεση στην ουρήθρα (το σωληνάκι που μεταφέρει τα ούρα από την ουροδόχο κύστη μέσω του πέους προς το εξωτερικό περιβάλλον) κλείνοντάς την και δυσχεραίνοντας τη φυσιολογική ροή των ούρων. Τα συμπτώματα διαφέρουν, κατατάσσοντάς τα σε ήπια, μέτρια και σοβαρά και περιλαμβάνουν αδύναμη ή περιορισμένη ροή ούρων, καθυστέρηση στην έναρξη της ούρησης, διακοπές στην ούρηση, αίσθημα μη πλήρους αδειάσματος της κύστης, παρουσία υπολείμματος ούρων. Επιπλέον, παρουσιάζονται συχνή ούρηση αλλά και νυκτουρία (συχνό ξύπνημα για ούρηση κατά τη νύχτα).

Πώς επηρεάζεται η ζωή του ασθενούς με υπερπλασία του προστάτη;

Τα αναφερόμενα συμπτώματα επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς, περιορίζοντας τις καθημερινές δραστηριότητες και τις κοινωνικές επαφές. Τα επανειλημμένα ξυπνήματα τη νύχτα επηρεάζουν τον ύπνο, ενώ η κούραση την επόμενη μέρα επηρεάζει την ενεργητικότητα και την παραγωγικότητά του. Ενδέχεται να επηρεαστεί και η ψυχοσωματική υγεία των πασχόντων, προκαλώντας προβλήματα στην καθημερινή τους ζωή.

Πώς αντιμετωπίζεται η υπερπλασία του προστάτη;

Σε ασθενείς με ελαφρά συμπτώματα που δεν επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής τους, συνήθως προτείνεται η απλή παρακολούθηση, η οποία περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής και εξετάσεις περίπου κάθε 6 μήνες. Σε περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα είναι πιο έντονα και επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητα, προτείνεται αρχικά η χρήση φαρμάκων.

Υπάρχουν διαθέσιμα φάρμακα που χαλαρώνουν τον προστάτη, βελτιώνοντας γρήγορα τα συμπτώματα χωρίς να επηρεάζουν το μέγεθός του, καθώς και φάρμακα που μικραίνουν τον προστάτη, επιτυγχάνοντας βελτίωση με πιο αργό ρυθμό. Συνήθως αυτά δίνονται σε περιπτώσεις όπου ο προστάτης έχει μεγάλο μέγεθος. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνει συνδυασμός φαρμάκων, ανάλογα με την κρίση του γιατρού.

Σε περιπτώσεις όπου η συμπτωματολογία δεν ανακουφίζεται από τη φαρμακευτική αγωγή, ή όταν εμφανίζονται επιπλοκές της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη (ΚΥΠ), επιλέγεται η χειρουργική αντιμετώπιση. Συνήθως, αυτή περιλαμβάνει την αφαίρεση του αδενώματος του προστάτη, του τμήματος που πιέζει την ουρήθρα.

Αντίθετα με το παρελθόν η χειρουργική θεραπεία ακόμα και στα αρχικά στάδια της νόσου είναι 100% ασφαλής. Με την εξέλιξη των διουρηθρικών τεχνικών και ιδιαίτερα του TURIS υπάρχει μεγάλη ασφάλεια και αποτελεσματικότητα, γι’ αυτό και σε όλο και περισσότερους ασθενείς προτείνεται η χειρουργική αντιμετώπιση. Η παραμονή στο νοσοκομείο είναι 1-2 ημέρες και ο ασθενής μπορεί σύντομα να επιστρέψει στις δραστηριότητες του. Το ποσοστό των επιπλοκών είναι ελάχιστο και δεν επηρεάζεται η στύση.

Σε πολύ ηλικιωμένους ασθενείς με μεγάλο χειρουργικό κίνδυνο, έχουν δοκιμαστεί και άλλες ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι, όπως η θερμοθεραπεία με μικροκύματα, οι εστιασμένοι υψηλής έντασης υπέρηχοι, τα ραδιοκύματα και το laser. Παρόλο που αυτές οι μέθοδοι μειώνουν σημαντικά τη νοσηρότητα, δεν επιτυγχάνουν τα ίδια αποτελέσματα με τη χειρουργική επέμβαση ενώ ο αριθμός των επιπλοκών και των επανεπεμβάσεων που απαιτούνται είναι υψηλός» εξηγεί ο κ. Καραμάνης.

Πόσο συχνά εμφανίζεται ο καρκίνος του προστάτη;

«Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί το συχνότερο καρκίνο στον άνδρα και αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου από νεοπλασματική νόσο μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Φαίνεται ότι η εμφάνιση του συνδέεται άμεσα με την ηλικία και την ορμονική κατάσταση του άνδρα, ενώ επηρεάζεται και από γενετικούς παράγοντες που καθορίζονται από τη φυλή και την κληρονομικότητα, καθώς και από διατροφικές συνήθειες.

Άτομα υψηλού κινδύνου για καρκίνο του προστάτη θεωρούνται οι Αφρικανοί και αυτοί που έχουν συγγενείς πρώτου ή δεύτερου βαθμού που εμφάνισαν καρκίνο του προστάτη σε μικρή ηλικία (<55 ετών). Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του κλινικού καρκίνου, όπως η κατανάλωση λιπαρών τροφών και κόκκινου κρέατος.

Αντίθετα, φαίνεται ότι τα φρούτα, τα λαχανικά, η σόγια και τροφές με φυτοοιστρογόνα δρουν προφυλακτικά. Παράλληλα, μελέτες έχουν δείξει ότι η βιταμίνη Ε, το σελήνιο, και το λυκοπένιο (περιέχεται στις ντομάτες) μειώνουν την εμφάνιση του καρκίνου του προστάτη.

Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη;

Στα αρχικά στάδια, ο καρκίνος μπορεί να είναι ασυμπτωματικός, επισημαίνοντας τη σημασία της διάγνωσης με άλλες μεθόδους, όπως:

• Δακτυλική εξέταση

Είναι η πιο απλή και απαραίτητη διαγνωστική διαδικασία, συνίσταται στην ψηλάφηση του προστάτη από τον πρωκτό. Στην περίπτωση καρκίνου, ο προστάτης εμφανίζεται σκληρός στην υφή, αν και αυτό δεν υποδηλώνει πάντα παρουσία καρκίνου. Στα αρχικά στάδια του καρκίνου του προστάτη, η δακτυλική εξέταση μπορεί να δείχνει φυσιολογική.

• Ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA)

Είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται στον προστάτη και είναι απαραίτητη για τη ρευστοποίηση του σπέρματος. Η αύξηση του PSA, όμως, δεν αποτελεί πάντα ένδειξη καρκίνου, καθώς μπορεί να συμβαίνει και σε περιπτώσεις, όπως η υπερπλασία ή η προστατίτιδα.

Πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία προστάτη.

Σε περίπτωση απότομης αύξησης ή υψηλών τιμών του PSA ή κάποιας υποψίας κατά τη δακτυλική εξέταση, η επόμενη διαγνωστική διαδικασία είναι η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία προστάτη. Με την εξέταση αυτή λαμβάνουμε πληροφορίες για την σύσταση του προστάτη, την πιθανότητα ύπαρξης κακοήθειας μέσα σε αυτόν καθώς και για την επέκταση της στους γύρω ιστούς από αυτόν.

• Βιοψία του προστάτη αδένα

Η εξέταση που καθορίζει με βεβαιότητα τη διάγνωση είναι η βιοψία του προστάτη. Αυτή γίνεται συνήθως μέσω του ορθού, με βελόνα καθοδηγούμενη από διορθικό υπερηχογράφημα. Είναι απλή διαδικασία όπου συλλέγονται δείγματα από διάφορα σημεία του προστάτη για ιστολογική ανάλυση.

Πώς θεραπεύεται ο καρκίνος του προστάτη;

Η επιλογή θεραπείας εξαρτάται από το στάδιο του καρκίνου του προστάτη (την έκταση της νόσου), την ηλικία του ασθενούς, τη γενική του κατάσταση και τις προτιμήσεις του. Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι ο καρκίνος του προστάτη εξελίσσεται αργά και συνήθως όταν διαπιστώνεται σε μεγάλη ηλικία, δεν επιφέρει απαραίτητα το θάνατο του ασθενούς, ο οποίος μπορεί να καταλήξει από άλλες αιτίες. Σε νεότερους ασθενείς (<75), η θεραπευτική αντιμετώπιση είναι συνήθως απαραίτητη» καταλήγει ο κ. Καραμάνης αναφέροντας τις θεραπευτικές μεθόδους:

Α. Θεραπεία για τον εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη

Όταν ο καρκίνος περιορίζεται μόνο στον προστάτη αδένα, υπάρχουν διάφορες επιλογές θεραπείας, από απλή παρακολούθηση μέχρι ριζικές τοπικές θεραπείες, όπως η ριζική προστατεκτομή και η ακτινοθεραπεία.

• Ριζική Προστατεκτομή: Αφαιρείται ολόκληρος ο προστάτης αδένας, συμπεριλαμβανομένων της προστατικής κάψας, των σπερματοδόχων κύστεων και των παρακείμενων λεμφαδένων. Ακολούθως η ουρήθρα συνδέεται εκ νέου με την ουροδόχο κύστη
• Ακτινοθεραπεία: Με υψηλής ενέργειας ακτίνες για το θάνατο των καρκινικών κυττάρων. Μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε εξωτερικά είτε εσωτερικά, με την εμφύτευση ραδιενεργών κόκκων στον προστάτη (βραχυθεραπεία).

Β. Θεραπεία για προχωρημένο καρκίνο του προστάτη

Όταν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, όπως λεμφαδένες ή οστά, μπορεί ακόμη να αντιμετωπιστεί με θεραπείες που τον καταστέλλουν και ελαχιστοποιούν τα συμπτώματα, αλλά δεν τον θεραπεύουν ολοκληρωτικά.

Οι επιλογές θεραπείας περιλαμβάνουν την ορμονοθεραπεία, με στόχο την καταστολή των ανδρογόνων (τεστοστερόνη). Σε περιπτώσεις ανθεκτικότητας στις ορμόνες, χρησιμοποιούνται δεύτερης γραμμής ορμονοθεραπεία, καθώς και χημειοθεραπεία.

*Στο Metropolitan Hospital, με τη χρήση του προηγμένου ρομποτικού συστήματος Da Vinci Si, αντιμετωπίζεται ολοκληρωτικά το φάσμα της ουρολογικής ογκολογίας και των καλοήθων παθήσεων, καθώς εκτελούνται επεμβάσεις με ελάχιστες επιπτώσεις και χωρίς αιμορραγία, όπως ριζική προστατεκτομή με λεμφαδενεκτομή, ριζική κυστεκτομή με νεοκύστη, ριζική ή μερική νεφρεκτομή ή νεφροουρητηρεκτομή.

Προσφέρει τις πιο σύγχρονες ακτινοθεραπευτικές τεχνικές για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη. Από την αρχική επίσκεψή στο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του Metropolitan Hospital, ο ασθενής βρίσκεται στο επίκεντρο μιας αφοσιωμένης ομάδας ειδικών που προσφέρουν εξατομικευμένη θεραπεία για κάθε περίπτωσή. Η εξειδικευμένη αυτή ομάδα περιλαμβάνει, εκτός από τους ακτινοθεραπευτές ογκολόγους, τμήμα ιατρικής φυσικής με ακτινοφυσικούς που ειδικεύονται στις πιο σύγχρονες τεχνολογίες ακτινοθεραπείας, τεχνολόγους ακτινοθεραπείας, νοσηλευτικό προσωπικό και γραμματειακή υποστήριξη.

Επιπλέον, η ομάδα συνεργάζεται στενά με άλλους ιατρικούς ειδικούς που εμπλέκονται στη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, όπως οι ουρολόγοι και οι παθολόγοι ογκολόγοι, καθώς και οι ακτινολόγοι και οι παθολογοανατόμοι. Αυτό διασφαλίζει την παροχή της πιο εξατομικευμένης, σύγχρονης και αποτελεσματικής θεραπείας με ελάχιστες παρενέργειες.

Η αρτιότητα αυτής της συνεργασίας ενισχύεται με τις εβδομαδιαίες συναντήσεις του εξειδικευμένου προσωπικού όλων των ιατρικών ειδικοτήτων στα Ογκολογικά Συμβούλια του Metropolitan Hospital. Ενώ, οι προηγμένες ακτινοθεραπευτικές τεχνικές και οι ικανότητες των ιατρών, που έχουν εκπαιδευτεί σε κέντρα αναφοράς στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, εξασφαλίζουν την ακριβή στόχευση των όγκων, παρέχοντας τη μέγιστη δυνατή ακτινοβολία με ελάχιστες επιπλοκές στα υγιή κύτταρα.

Παράλληλα, το Metropolitan Hospital διαθέτει μια κορυφαία Ουρολογική Κλινική, πλήρως εξοπλισμένη και οργανωμένη που μπορεί να πραγματοποιήσει τις απαραίτητες διαγνωστικές, θεραπευτικές και χειρουργικές υπηρεσίες για την αντιμετώπιση της νόσου, δημιουργώντας ιδανικές συνθήκες φροντίδας και υποστήριξης.