Δυσφαγία: Πώς ταλαιπωρεί όλες τις ηλικίες;

 

Η δυσφαγία είναι ένας όρος μάλλον άγνωστος στους περισσότερους. Όμως όσοι αντιμετωπίζουν το πρόβλημα, γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις προκλήσεις, με τις οποίες είναι καθημερινά αντιμέτωποι. Μια φυσική λειτουργία, την οποία οι περισσότεροι θεωρούμε δεδομένη, η κατάποση, για κάποιους πάει στραβά και δυσκολεύονται. Κι αυτό έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην καθημερινή τους ζωή.

Ο Ιούνιος είναι μήνας ευαισθητοποίησης για τη δυσφαγία και οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι είναι σημαντικό να μάθουμε πού οφείλεται αυτό το σύμπτωμα και σε ποιους αφορά, αλλά και ότι οι δυσκολίες στην κατάποση, αν διαγνωστούν σωστά, έχουν τρόπους αντιμετώπισης.

«Η κατάποση είναι μια φυσιολογική, αλλά αρκετά περίπλοκη διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει πολλαπλές φάσεις, μύες και νεύρα», εξηγεί η Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος Κεφαλής-Τραχήλου, ΠαιδοΩΡΛ, Ανατολή Παταρίδου, επιστημονική συνεργάτης του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ-ΜΗΤΕΡΑ.

«Η κατάποση συμβαίνει σε τρία διακριτά στάδια:

•        Στο στοματικό στάδιο, όταν η τροφή ωθείται από το στόμα προς τα κάτω, στον λαιμό

•        Στο στάδιο του φάρυγγα, όταν η τροφή ωθείται από το πίσω μέρος της γλώσσας στην είσοδο του οισοφάγου

•        Στο οισοφαγικό στάδιο, όταν η τροφή ταξιδεύει από τον οισοφάγο στο στομάχι

Η όλη διαδικασία χρειάζεται περίπου 50 μύες για να συντονιστεί και να γίνει σωστά. Προβλήματα μπορεί να προκύψουν σε κάθε φάση ή και σε όλες μαζί», προσθέτει.

Ποιος μπορεί να εμφανίσει δυσφαγία

Όλοι μπορεί σε κάποια φάση της ζωή τους να εμφανίσουν δυσφαγία. Από τα νήπια ως τους ηλικιωμένους.

Πού οφείλεται, όμως, το πρόβλημα; Μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις της κεφαλής και του τραχήλου, σε κακοήθειες στην περιοχή του στόματος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, της υπερώας, σε νευρομυϊκές παθήσεις, σε νευρολογικές παθήσεις (πολλαπλή σκλήρυνση, Πάρκινσον κ.ά.), σε αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια ή να προκύπτει μετά από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, επιπλοκές σε χειρουργικές επεμβάσεις ή ακτινοθεραπεία στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου.

«Στα παιδιά οφείλεται κυρίως σε συγγενείς διαταραχές. Στους ηλικιωμένους οφείλεται κυρίως στον εκφυλισμό του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Αυτό, που είναι σημαντικό να επισημάνουμε, είναι ότι οι διαταραχές κατάποσης μπορεί να συμβούν και αιφνίδια. Για παράδειγμα μετά από ένα τροχαίο ή ως συνέπεια ενός τραύματος ή μιας χειρουργικής επέμβασης (μετεγχειρητική επιπλοκή). Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται να αποκατασταθεί άμεσα η λειτουργία της σίτισης, για να επιβιώσει ο ασθενής», αναφέρει η κα Ανατολή Παταρίδου.

Τα συμπτώματα

Η δυσφαγία έχει πολλά και ποικίλα συμπτώματα:

•        Δυσκολία στον έλεγχο του υγρού ή της στερεάς τροφής στο στόμα

•        Πόνος κατά την κατάποση

•        Βήχας για να «καθαρίσει» ο λαιμός πριν από την κατάποση, κατά τη διάρκεια ή μετά από αυτήν

•        Μια αίσθηση ότι το φαγητό «κολλάει» στον λαιμό ή στο στήθος

•        Αδυναμία κατανάλωσης συγκεκριμένων ειδών τροφής

•        Ανάγκη για επιπλέον προσπάθεια για μάσηση και για κατάποση

•        Απώλεια βάρους εξαιτίας του φόβου κατάποσης

•        Επαναλαμβανόμενες πνευμονίες ή αναπνευστικές λοιμώξεις άγνωστης αιτιολογίας

Η σημασία της σωστής διάγνωσης

Ο λόγος, που καθιστά απαραίτητη τη σωστή διάγνωση της δυσφαγίας, είναι για να εκτιμήσει με ακρίβεια ο ειδικός ωτορινολαρυγγολόγος πότε ένας ασθενής με αυτά τα προβλήματα μπορεί να λαμβάνει τροφή από το στόμα με ασφάλεια, χωρίς τον φόβο των σιωπηλών εισροφήσεων. Επίσης για να αποφασίσει το είδος των τροφών και τον τρόπο σίτισης του ασθενούς, να παρακολουθήσει την πορεία της αποκατάστασής του και να κατευθύνει τη θεραπευτική του στρατηγική.

«Η διάγνωση μπορεί να γίνει με μια ειδική εξέταση, που γίνεται στο ιατρείο, στο νοσοκομείο ή και στο σπίτι, αν ο ασθενής δεν μεταφέρεται. Λέγεται FEES (Flexible Εndoscopic Εvaluation of Swallowing - ενδοσκοπική εκτίμηση της κατάποσης με το εύκαμπτο ρινοφαρυγγολαρυγγοσκόπιο). Στα παιδιά η διάγνωση γίνεται με μια αξιολόγηση κατάποσης στο ιατρείο, ίσως και με κάποιες απεικονιστικές εξετάσεις», λέει η χειρουργός ωτορινολαρυγγολόγος κεφαλής-τραχήλου.

Τρόποι αντιμετώπισης

Η σίτιση με τοποθέτηση ρινογαστρικού σωλήνα Levin, η γαστροστομία και η τραχειοστομία είναι οι ενδεδειγμένες μέθοδοι αντιμετώπισης.

Σίτιση με τοποθέτηση ρινογαστρικού σωλήνα Levin: Είναι η εισαγωγή καθετήρα από τη μύτη του αρρώστου στο στομάχι του και εξυπηρετεί όταν δεν είναι δυνατή η λήψη τροφής από το στόμα. Το σωληνάκι Levin είναι ενοχλητικό για τον ασθενή. Χρειάζεται αντικατάσταση τουλάχιστον κάθε δέκα μέρες, μια διαδικασία αρκετά επώδυνη.

Όπως λέει η κα Παταρίδου: «Είναι μία μορφή σίτισης, που προτιμάται μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις, στις οποίες η τεχνητή σίτιση δεν προβλέπεται να γίνεται μακροχρόνια. Το σωληνάκι Levin χρησιμοποιείται και σε πλύσεις στομάχου».

Γαστροστομία: Είναι η εναλλακτική μέθοδος σίτισης ασθενών με άνοια, Πάρκινσον και εγκεφαλικά επεισόδια. Πλέον γίνεται αναίμακτα και χωρίς χειρουργική επέμβαση, μέσω της γαστροσκόπησης.

Είναι μια απλή και ασφαλής, πλέον, διαδικασία. Σε αντίθεση με το Levin δεν ενοχλεί καθόλου τον ασθενή και η αντικατάστασή του είναι μία εντελώς ανώδυνη και ακίνδυνη διαδικασία, που συμβαίνει μία φορά τον χρόνο.

«Οι επιπλοκές, που συνδέονται με τη γαστροστομία, είναι ελάχιστες και οφείλονται κυρίως στο ότι οι ασθενείς είναι σοβαρά περιστατικά και ηλικιωμένοι με πολλά συνοδά νοσήματα και προϋπάρχουσες καταστάσεις, κάτι που τους καθιστά υψηλού κινδύνου», λέει η ειδικός.

Η πιθανότητα εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών ανέρχεται στο 3%.

Τραχειοστομία: Σε κάποιες περιπτώσεις, παράλληλα με την υποβοηθούμενη σίτιση, ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί και τραχειοστομία, προς αποκατάσταση και της λειτουργίας της αναπνοής του. Πρόκειται για τη δημιουργία άμεσης επικοινωνίας της τραχείας με το περιβάλλον, μέσω μιας οπής. Είναι η παράκαμψη της αναπνευστικής οδού του στόματος και του λάρυγγα και μπορεί να γίνει έκτακτα ή προγραμματισμένα, με γενική ή με τοπική νάρκωση. Ο τραχεισωλήνας χρειάζεται αλλαγή κάθε μήνα, τακτικές αναρροφήσεις, ενώ ο ασθενής πρέπει να σιτίζεται απαραιτήτως σε καθιστή θέση και να παραμένει σε αυτήν για μία ώρα τουλάχιστον.