Διαβήτης: Τα προειδοποιητικά σημάδια στο δέρμα

 

Το δέρμα αποτελεί «παράθυρο» για πολλά συστηματικά νοσήματα και η αναγνώριση των δερματικών εκδηλώσεων αυτών των νοσημάτων μπορεί να επιταχύνει τη σωστή διάγνωση και την έγκαιρη έναρξη θεραπείας.

Μεταξύ των παθήσεων που μπορεί να εκδηλωθούν στο δέρμα συμπεριλαμβάνεται ο σακχαρώδης διαβήτης. Όταν παρουσιαστούν ορισμένες χαρακτηριστικές δερματικές βλάβες, αυτό σημαίνει πως είτε το άτομο πάσχει από αδιάγνωστο προδιαβήτη ή διαβήτη, είτε χρειάζεται προσαρμογή η αντιδιαβητική θεραπεία του, διότι το σάκχαρό του παραμένει αρρύθμιστο.

«Οι πιθανές βλάβες είναι πολλές και διαφορετικές, αλλά η εμφάνισή τους απαιτεί έλεγχο από έναν ιατρό», τονίζει ο Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος δρ Μάρκος Μιχελάκης, του ΕΔΟΕΑΠ.

Υπολογίζεται ότι ποσοστό έως και 50% των ασθενών με διαβήτη τύπου 1 ή τύπου 2 εκδηλώνουν δερματικές επιπλοκές κάποια στιγμή στην πορεία της νόσου τους. «Οι δερματοπάθειες αυτές μπορεί να είναι καλοήθεις ή να προκαλούν παραμόρφωση του δέρματος ή, σπανιότερα, να απειλήσουν τη ζωή», εξηγεί ο κ. Μιχελάκης. «Σε κάθε περίπτωση, αποτελούν ένδειξη της γλυκαιμικής ρύθμισης, δηλαδή του πόσο καλά ή όχι ρυθμίζει ο πάσχων τα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα του. Μπορεί επίσης να αποτελέσουν την πρώτη ένδειξη της γλυκαιμικής απορρύθμισης ενός ασθενούς. Η έγκαιρη αναγνώριση και διαχείρισή τους είναι σημαντική για τη διατήρηση της ποιότητας ζωής των πασχόντων και για την αποφυγή των σοβαρών και ανεπιθύμητων ενεργειών του διαβήτη».

Η πιο συχνή δερματική εκδήλωση που προκαλεί ο σακχαρώδης διαβήτης είναι η λεγόμενη διαβητική δερματοπάθεια (diabetic dermopathy). Χαρακτηρίζεται από μικρές, σκουρόχρωμες κηλίδες ή, λιγότερο συχνά, γραμμές, που κατά κανόνα εμφανίζονται στην κνήμη των ασθενών.

Σε σπάνιες περιπτώσεις εμφανίζονται στα μπράτσα, στους μηρούς, στον κορμό ή σε άλλα σημεία του σώματος. Οφείλονται στις βλάβες που προκαλεί ο διαβήτης στα αιμοφόρα αγγεία. Όταν έχουν ωοειδές σχήμα θυμίζουν τις κηλίδες της ηλικίας. Σε αντίθεση με αυτές, όμως, μπορεί να εξαφανιστούν σε 18-24 μήνες. 

Μία άλλη συχνή επιπλοκή είναι η διαβητική πάχυνση (diabetic thick skin). Οι προσβεβλημένες περιοχές του δέρματος μπορεί να παρουσιάζουν πάχυνση, κηρώδη υφή ή να έχουν οίδημα (πρήξιμο). Οι ασθενείς μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί ή να παρουσιάζουν μειωμένη αισθητικότητα και πόνο. Αν και μπορεί να παρουσιαστεί σε διάφορα σημεία του σώματος, η πάχυνση εκδηλώνεται συχνότερα στην ραχιαία επιφάνεια των χεριών και στους άκρους πόδες.

Ειδικά στους πάσχοντες από τύπου 1 διαβήτη και σε όσους έχουν μακροχρόνια νόσο, η πάχυνση θυμίζει το σκληρόδερμα, καθώς προκαλεί σκλήρυνση του δέρματος και του προσδίδει κηρώδη όψη. Οι όμοιες με το σκληρόδερμα δερματικές βλάβες (scleroderma-like skin changes) αναπτύσσονται σταδιακά, συμμετρικά και αμφοτερόπλευρα σε ορισμένα τμήματα των άκρων, κυρίως στην ραχιαία επιφάνεια των δακτύλων (σκληροδακτυλία) των χεριών και στο δέρμα πάνω από τις αρθρώσεις τους. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις οι βλάβες αυτές προσβάλλουν και τα μπράτσα ή την πλάτη.

Είναι σύνηθες στους διαβητικούς ασθενείς, ιδίως στους ηλικιωμένους με τύπου 2 διαβήτη, να παρουσιάζουν ασυμπτωματικό κίτρινο αποχρωματισμό του δέρματος ή των νυχιών. Οι καλοήθεις αυτές αλλοιώσεις παρατηρούνται συνήθως στις παλάμες, στα πέλματα, στο πρόσωπο ή στο νύχι του μεγάλου δακτύλου του ποδιού. Η παθογένεση του φαινομένου αυτού παραμένει ασαφής. Ο αποχρωματισμός έχει παρατηρηθεί σε ποσοστό έως και 50% των ασθενών με διαβήτη.

Μία άλλη συχνή δερματική εκδήλωση του διαβήτη είναι η μελανίζουσα ακάνθωση  (acanthosis nigricans). Οι ασθενείς παρουσιάζουν μία σκουρόχρωμη περιοχή στο δέρμα τους, συνήθως σε σημεία που σχηματίζονται πτυχές, όπως στο πλάι του αυχένα, τις μασχάλες, τη βουβωνική χώρα ή σε άλλα σημεία. Η περιοχή αυτή θυμίζει βελούδο και υποδηλώνει την ύπαρξη αυξημένων επιπέδων ινσουλίνης στον οργανισμό. Η μελανίζουσα ακάνθωση εμφανίζεται συχνότερα σε παχύσαρκα άτομα με προδιαβήτη και σε πάσχοντες από τύπου 2 διαβήτη. Είναι επίσης συχνότερη σε όσους έχουν μελαχρινή επιδερμίδα.

Η λιποειδική νεκροβίωση (necrobiosis lipodica) είναι μία παραμορφωτική, αλλά ευτυχώς σπανιότερη δερματική επιπλοκή του διαβήτη. Υπολογίζεται ότι την εκδηλώνει λιγότερο από το 1% των διαβητικών ασθενών. Κατ' αυτήν εμφανίζονται στο δέρμα των ποδιών μικρά σπυράκια που σύντομα μετατρέπονται σε σκληρές και διογκωμένες «πλάκες» με κιτρινο-πορτοκαλί χρώμα. Οι «πλάκες» αυτές αναπτύσσονται κυρίως στις κνήμες και των δύο ποδιών. Μερικές φορές αναπτύσσονται και σε άλλα σημεία του σώματος. Πάνω τους είναι ευδιάκριτα τα αιμοφόρα αγγεία, ενώ προκαλούν κνησμό. Μερικές φορές αναπτύσσουν επώδυνες πληγές. Η λιποειδική νεκροβίωση εμφανίζεται σε κύκλους εξάρσεων και υφέσεων.

Μία ακόμα σπανιότερη δερματική εκδήλωση στους ασθενείς με διαβήτη είναι φλύκταινες (φουσκάλες) γεμάτες με διαυγές υγρό, που μπορεί να είναι μεμονωμένες ή να εκδηλωθούν σε ομάδες. Επιστημονικά λέγονται διαβητικές πομφόλυγες (bullosis diabetricorum) και αναπτύσσονται κυρίως στα χέρια και στα πόδια. Αν και μπορεί να αναπτυχθούν νωρίς στην πορεία του διαβήτη, συνήθως εκδηλώνονται σε μακροχρόνια νόσο, μαζί με άλλες επιπλοκές όπως η διαβητική νευροπάθεια και νεφροπάθεια. Είναι επίσης συχνότερες στους πάσχοντες από τύπου 1 διαβήτη. Οι διαβητικές πομφόλυγες μοιάζουν με τις φουσκάλες που αναπτύσσονται μετά από ένα έγκαυμα, αλλά είναι ανώδυνες. Συνήθως υποχωρούν με την κατάλληλη φροντίδα χωρίς να αφήσουν ουλές.

«Οι πιθανές δερματικές επιπλοκές του διαβήτη δεν τελειώνουν με τις προαναφερθείσες», αναφέρει ο κ. Μιχελάκης. «Οι ασθενείς είναι, λ.χ., επιρρεπείς και στην ανάπτυξη επίμονων δερματικών λοιμώξεων και μυκητιάσεων, στην έντονη ξηροδερμία, ακόμα και στη διαταραχή της επούλωσης των πληγών που ανοίγει τον δρόμο σε απειλητικές επιπλοκές, όπως το διαβητικό πόδι. Μπορεί επίσης να εκδηλώσουν πολλά είδη εξανθημάτων και άλλες δερματικές βλάβες, καθώς και να παρουσιάσουν επιδείνωση δερματοπαθειών όπως η ακμή, το έκζεμα και η ψωρίαση.

Οι περισσότερες δερματικές επιπλοκές του διαβήτη δεν είναι απειλητικές για τη ζωή και μπορούν να αντιμετωπιστούν με την κατάλληλη ιατρική φροντίδα. Ωστόσο η αποτελεσματικότερη θεραπεία είναι ο καλός γλυκαιμικός έλεγχος», τονίζει ο ειδικός. «Αν ρυθμιστούν καλά τα επίπεδα του σακχάρου, διευκολύνεται και η αντιμετώπιση των δερματοπαθειών. Ειδάλλως το επίμονα αυξημένο σάκχαρο θα παρεμποδίζει τις επιδράσεις της όποιας αγωγής για το δέρμα», καταλήγει.