Πώς ο τραυματισμός του παγκρέατος οδηγεί σε καρκίνο

 

Μια πρωτοποριακή έρευνα αποκάλυψε τις μεταλλάξεις που εξηγούν πώς τα ίδια τα κύτταρα που βοηθούν στην επούλωση του παγκρέατος μετά από τραυματισμό μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο. Τα ευρήματά της θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών επούλωσης στο πάγκρεας καθώς και στο πότε αυτοί οδηγούν σε καρκίνο. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι έριξαν φως στη διαδικασία σχηματισμού και εξέλιξης των όγκων, που επί χρόνια αναζητούσαν οι επιστήμονες.

«Το πάγκρεας είναι ένας αδένας που βρίσκεται στο πίσω μέρος της κοιλιάς, έχει σχήμα πεπλατυσμένου αχλαδιού και μήκος 15 εκατοστά. Είναι μέρος του πεπτικού συστήματος που παράγει και απελευθερώνει λιπάση για τη διάσπαση των λιπών, αμυλάση για τη διάσπαση των υδατανθράκων και πρωτεάση για τη διάσπαση των πρωτεϊνών. 

Επιπλέον, παράγει και τροφοδοτεί τον οργανισμό με ορμόνες που ελέγχουν την ποσότητα σακχάρου στην κυκλοφορία του αίματος και συγκεκριμένα ινσουλίνη, η οποία μειώνει τα υψηλά επίπεδά του και γλυκαγόνη, η οποία απελευθερώνεται όταν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι χαμηλά», μας εξηγεί ο Καθηγητής Χειρουργικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής στον Όμιλο ΥΓΕΙΑ, κ. Δημήτρης Λινός.

«Στο πάγκρεας μπορούν να εμφανιστούν διάφοροι τύποι όγκων, συμπεριλαμβανομένων καρκινικών και μη καρκινικών. Ένας καρκινικός όγκος σχηματίζεται όταν τα κύτταρα εμφανίζουν μεταλλάξεις στο DNA τους, οι οποίες δίνουν εντολή για υπερπολλαπλασιασμό των κυττάρων και για παρατεταμένη επιβίωσή τους. Όσο δεν καταστρέφονται ή δεν αφαιρούνται αυτά τα κύτταρα, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος εξάπλωσης του καρκίνου σε άλλα όργανα του σώματος, κοντινά ή απομακρυσμένα», προσθέτει.

Παρότι δεν είναι ξεκάθαρο τι πυροδοτεί τις μεταλλάξεις, έχουν βρεθεί ορισμένοι παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες καρκίνου του παγκρέατος, στους οποίους περιλαμβάνεται το κάπνισμα, η παχυσαρκία, ο διαβήτης, η παγκρεατίτιδα (χρόνια φλεγμονή στο πάγκρεας) και η γήρανση. Ο συνδυασμός κάποιων από αυτούς αυξάνει και πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο.

Επί του παρόντος, ο συγκεκριμένος καρκίνος δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμος. Μεταξύ των αιτιών είναι η καθυστερημένη διάγνωση, λόγω της έλλειψης συμπτωμάτων στα αρχικά στάδια. Ορισμένα από τα συμπτώματα που εμφανίζονται, όπως ο διαβήτης και η αύξηση του σωματικού βάρους, μπορούν να παραπλανήσουν και να μην ερευνηθεί η πιθανότητα ύπαρξης καρκίνου. Για να αλλάξουν αυτά τα δεδομένα, απαιτείται περισσότερη έρευνα και νέες θεραπείες.

Η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει εδώ και καιρό ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ τραυματισμού του παγκρέατος και καρκίνου, αλλά οι υποκείμενοι μηχανισμοί πίσω από αυτή τη διαδικασία ήταν ακατανόητοι. Τώρα, μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές της Ιατρικής Σχολής Βασικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Vanderbilt και του Ινστιτούτου Βιολογικών Σπουδών Salk και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Gastroenterology, έδειξε ότι κάποια κύτταρα του παγκρέατος (acinar) σχηματίζουν νέους κυτταρικούς τύπους για να μετριάσουν τον τραυματισμό, αλλά στη συνέχεια είναι ευάλωτα σε καρκινικές μεταλλάξεις.

Όπως ανέφεραν οι ερευνητές, τα ευρήματα αυτής της μελέτης υποστηρίζουν την από καιρό διατυπωμένη θέση τους ότι όταν το πάγκρεας φλεγμαίνει, είτε από φυσικούς τραυματισμούς είτε από φλεγμονώδεις ασθένειες όπως η παγκρεατίτιδα, τα κύτταρα αυτά χάνουν τα χαρακτηριστικά τους και επαναπρογραμματίζονται σε μια πιο πρωτόγονη, αναπτυξιακά εύπλαστη κατάσταση που μοιάζει με τα βλαστοκύτταρα, η οποία υπό κανονικές συνθήκες συμβάλλει στην αποκατάσταση των ιστών. Συνήθως, η διαδικασία αυτή εξελίσσεται ομαλά, αλλά μερικές φορές τα νεοσχηματισμένα κύτταρα προωθούν την ανάπτυξη ενός από τους πιο “σκληρούς” καρκίνους που γνωρίζει η ιατρική επιστήμη.

Τόνισαν δε ότι κατέγραψαν με εξαιρετική ανάλυση, τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα κύτταρα αλλάζουν ως απάντηση στον τραυματισμό και ότι τα ευρήματά τους αποτελούν μια πολύτιμη πηγή για την κατανόηση των διαδικασιών που συμβαίνουν στον τραυματισμό του παγκρέατος και την καρκινογένεση.

Στο μέλλον τα δεδομένα αυτά θα βρουν εφαρμογή στην ανάπτυξη νέων διαγνωστικών εξετάσεων, όπως ενός τεστ αίματος ή ούρων που θα ανιχνεύει τον καρκίνο του παγκρέατος σε πρώιμο στάδιο ή/και στην ανάπτυξη φαρμάκων για ασθενείς με τραυματισμό του παγκρέατος που στοχεύουν στην οδό της μεταπλασίας, ώστε να αποτραπεί εξ αρχής η εμφάνιση καρκίνου στον αδένα.

«Υπάρχουν ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων που θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά για καρκίνο του παγκρέατος και συγκεκριμένα όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό, κληρονομική παγκρεατίτιδα ή κληρονομικά σύνδρομα που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Οι εξετάσεις που διενεργούνται για τον σκοπό αυτό είναι η αξονική τομογραφία, η μαγνητική τομογραφία, το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα και κάποιες εξειδικευμένες αιματολογικές εξετάσεις.

Εάν ανιχνευθεί όγκος, η θεραπεία εξαρτάται από το σημείο που έχει αναπτυχθεί, τον τύπο του καρκίνου, τη γενική υγεία του ασθενή, τον βαθμό και το στάδιό του.

Εάν βρίσκεται μόνο στο πάγκρεας ή έχει αναπτυχθεί ακριβώς έξω από αυτό, όπως στο λεπτό έντερο ή το στομάχι, χωρίς να επηρεάζει κανένα από τα κοντινά μεγάλα αιμοφόρα αγγεία, τότε μπορεί να αφαιρεθεί με χειρουργική επέμβαση και κατόπιν ο ασθενής να ακολουθήσει χημειοθεραπεία.

Εάν έχει επηρεάσει τα γειτονικά αιμοφόρα αγγεία, και δεν είναι εφικτή η πλήρης αφαίρεση του καρκίνου (τότε η υποτροπή είναι πολύ πιθανή), επιλέγεται πρώτα η χημειοθεραπεία για μείωση του όγκου και κατόπιν η χειρουργική αφαίρεσή του.

Στις περιπτώσεις που ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί είτε σε κοντινά όργανα ή σε απομακρυσμένα γίνονται χειρουργικές επεμβάσεις μόνο για να βοηθήσουν στον έλεγχο ή την πρόληψη των συμπτωμάτων που προκαλούνται από τον καρκίνο.

Ο τύπος της χειρουργικής επέμβασης εξαρτάται από τη θέση και τον τύπο του όγκου. Σχεδόν πάντα πραγματοποιείται με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, λαπαροσκοπικής ή ρομποτικής χειρουργικής, οι οποίες προσφέρουν στον ασθενή ταχύτερη ανάρρωση.

Οι επεμβάσεις για την αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος είναι πολύωρες, σύνθετες και έχουν υψηλό βαθμό δυσκολίας. Γι’ αυτό θα πρέπει να γίνονται μόνο από χειρουργούς που ειδικεύονται σε αυτές και έχουν να επιδείξουν υψηλά ποσοστά επιτυχίας», καταλήγει ο πρώην Πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Χειρουργών των Ενδοκρινών Αδένων Καθηγητής Δημήτρης Λινός.