Δακρυοαδενίτιδα: Αιτίες, συμπτώματα και θεραπεία

 

Στο προσκήνιο ήρθε τις τελευταίες ημέρες η δακρυοαδενίτιδα, μία ασυνήθιστη διαταραχή των ματιών, η οποία μπορεί να είναι παροδική ή επίμονη και να εξελιχθεί σε κάτι σοβαρό αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως και σωστά.

Τα βασικά δεδομένα που πρέπει να γνωρίζουμε γι' αυτήν την πάθηση καθώς και πότε πρέπει να πάμε στον γιατρό παραθέτει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης με συγκεκριμένη ειδίκευση στις παθήσεις του κερατοειδή και της εξωτερικής επιφάνειας.

1. Η δακρυοαδενίτιδα είναι φλεγμονή του μεγάλου δακρυϊκού αδένα στο ένα συνήθως μάτι, αλλά από έναν δακρυϊκό αδένα πίσω από την άνω, έξω γωνία τους (κάτω από την βάση του άνω βλεφάρου από την μεριά του αυτιού -κροταφικά). Οι αδένες αυτοί έχουν μέγεθος σχεδόν όσο ένα αμύγδαλο και παράγουν τα δάκρυα που συνήθως εκκρίνονται από ερεθισμό ή συγκίνηση (η βασική έκκριση δακρύων του 24ωρου, πραγματοποιείται από χιλιάδες άλλους, μικροσκοπικούς αδένες που βρίσκονται διάχυτοι στον επιπεφυκότα). Εάν κάτι προκαλέσει ερεθισμό στους μεγάλους δακρυϊκούς αδένες, αναπτύσσουν φλεγμονή και διογκώνονται. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό συμβαίνει στον έναν (τον δεξιό ή αριστερό).

2. Δεν είναι συχνή. Αν και ακριβής καταγραφή δεν υπάρχει, μία μελέτη είχε υπολογίσει ότι 1 στους 10.000 οφθαλμικούς ασθενείς έχουν δακρυοαδενίτιδα.

3. Μπορεί να έχει πολλά αίτια. Η δακρυοαδενίτιδα συνήθως οφείλεται σε φλεγμονή ή αυτοάνοση πάθηση. Όταν εκδηλωθεί ξαφνικά, η πιθανότερη αιτία είναι λοίμωξη από βακτήριο ή ιό. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η λοίμωξη μπορεί να προκληθεί και από μύκητα ή παράσιτο. Η αιφνίδια φλεγμονή λέγεται οξεία δακρυοαδενίτιδα και είναι πιο συχνή σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες (ηλικίες κάτω των 50 ετών). Τα παθογόνα που συχνότερα την προκαλούν συμπεριλαμβάνουν, ενδεικτικά, τον ιό Epstein-Barr (είναι αυτός που προκαλεί λοιμώδη μονοπυρήνωση), τον σταφυλόκοκκο, τον γονόκοκκο, τον ιό του έρπη κ.ά.. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις (έχουν αναφερθεί λιγοστά κρούσματα στην ιατρική βιβλιογραφία) την προκαλεί ο κορωνοϊός. Η οξεία δακρυοαδενίτιδα συνήθως εκδηλώνεται στο ένα μάτι (ετερόπλευρη). Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις οι ασθενείς παρουσιάζουν προσβολή και στα δύο μάτια (αμφοτερόπλευρη). Σε τέτοια περίπτωση η αιτία είναι ιογενής και συνδυάζεται με διόγκωση των λεμφαδένων κοντά στο αυτί, αλλά πιθανώς και στην κάτω γνάθο και τον λαιμό/τράχηλο.

4. Υπάρχει και χρόνια δακρυοαδενίτιδα. Αυτή σχετίζεται με αυτοάνοσα νοσήματα και είναι πιο συχνή στις γυναίκες. Συχνά υποτροπιάζει μετά τη θεραπεία. Η χρόνια δακρυοαδενίτιδα συνήθως είναι αμφοτερόπλευρη. Οι αυτοάνοσες παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν χρόνια φλεγμονή στους δακρυϊκούς αδένες είναι, ενδεικτικά, το σύνδρομο Sjögren, η σαρκοείδωση, η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια κ.λπ..

5. Η δακρυοαδενίτιδα προκαλεί χαρακτηριστικά συμπτώματα. Η φλεγμονή στον δακρυϊκό αδένα μπορεί να προκαλέσει οίδημα (πρήξιμο) γύρω από την άνω, εξωτερική γωνία του ματιού (στο πάνω βλέφαρο), «πτώση» του βλεφάρου, δακρύρροια («τρέχουν» ή έχουν έκκριμα τα μάτια), διογκωμένους λεμφαδένες (π.χ. κοντά στο αυτί), κοκκίνισμα του ματιού και αίσθημα θερμότητας. Οι πάσχοντες μπορεί επίσης να νιώθουν πόνο όταν κινούν το προσβεβλημένο μάτι. Πιθανή είναι και η εκχύμωση με αντίστοιχο υπόσφαγμα (συσσώρευση μικρής ποσότητας από αίμα) στον επιπεφυκότα, στην κροταφική άκρη του ματιού. Η δακρυοαδενίτιδα συνήθως δεν επηρεάζει την όραση. Αν, όμως, αναπτυχθεί αρκετά μεγάλο οίδημα ώστε να πιέζει το μάτι, μπορεί να δημιουργήσει διαταραχή και της οράσεως. Αν παρατηρήσετε ασυνήθιστες αλλαγές στο ένα ή και στα δύο μάτια, κυρίως πόνο, πρήξιμο ή αλλαγή στο χρώμα, συμβουλευθείτε χωρίς καθυστέρηση τον οφθαλμίατρό σας. Αν, όμως, παρουσιάσετε αιφνίδια μείωση/απώλεια όρασης, γρήγορη επιδείνωση του οιδήματος στο μάτι, έντονο πόνο ή/και αρχίσετε να βλέπετε φωτάκια ή «μυγάκια» στο οπτικό πεδίο σας, πηγαίνετε επειγόντως σε κάποια οφθαλμολογική κλινική που εφημερεύει.

6. Η διάγνωση γίνεται με διάφορες εξετάσεις. Η διάγνωση της δακρυοαδενίτιδας μπορεί να γίνει με βάση το ιατρικό ιστορικό και την κλινική εξέταση. Σημειώνεται πως αν ο ασθενής έχει λάβει κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη) πριν την εξέταση, είτε από το στόμα, είτε τοπικά, η κορτιζόνη μπορεί να καλύψει κρίσιμα κλινικά ευρήματα της πάθησης κυρίως το πρήξιμο και τη διόγκωση των συναφών λεμφαδένων. Επομένως, ενημερώστε τον οφθαλμίατρο, εάν έχετε πάρει κορτιζόνη, κάτι που ίσως καθυστερήσει τη διάγνωση. Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει επίσης εξετάσεις αίματος, για να ελέγξει διάφορους δείκτες φλεγμονής. Μπορεί ακόμα να γίνει βιοψία στον δακρυϊκό αδένα, για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ύπαρξης όζου στο εσωτερικό του. Αν ο γιατρός θέλει να ελέγξει εσωτερικά τον δακρυϊκό αδένα και την υποδόρια φλεγμονή, μπορεί να ζητήσει και απεικονιστικές εξετάσεις (π.χ. αξονική και μαγνητική τομογραφία).

7. Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία. Όταν η δακρυοαδενίτιδα είναι οξεία, μπορεί να χρειασθούν αντιϊικά φάρμακα για να αντιμετωπιστεί ένας ιός ή αντιβιοτικά για να αντιμετωπιστεί μια βακτηριακή λοίμωξη. Το σημαντικό είναι να λαμβάνουν με συνέπεια οι ασθενείς τα φάρμακα που συνιστά ο οφθαλμίατρος και για όσο καιρό τα συνιστά. Ακόμα και αν αισθανθούν καλύτερα ή υποχωρήσουν πλήρως τα συμπτώματα, δεν πρέπει να διακόψουν την θεραπεία πριν αυτή τελειώσει, διότι υπάρχει κίνδυνος υποτροπής. Μάλιστα τη δεύτερη φορά η λοίμωξη μπορεί να είναι πιο έντονη απ' ό,τι αρχικά. Η αντιμετώπιση της χρόνιας δακρυοαδενίτιδας συνήθως εξαρτάται από τον έλεγχο της αυτοάνοσης πάθησης που την προκαλεί. Ο γιατρός μπορεί επίσης να συστήσει κάποιο κορτικοστεροειδές φάρμακο (κορτιζόνη) για να μειωθεί η φλεγμονή και το οίδημα στο μάτι. Ανεξάρτητα από το αν είναι οξεία ή χρόνια, τον ασθενή μπορεί να βοηθήσουν και πρόσθετα μέτρα, όπως ανάπαυση των ματιών και ζεστά επιθέματα (κομπρέσες). Ο οφθαλμίατρος θα σας πει αν, πόσο συχνά και επί πόση ώρα πρέπει να βάζετε θερμά επιθέματα στο μάτι σας.

8. Χρειάζεται λίγος χρόνος για να υποχωρήσει. Η οξεία δακρυοαδενίτιδα τυπικά υποχωρεί πλήρως σε 4-6 εβδομάδες. Η χρόνια μπορεί να επιμείνει και να υποτροπιάζει. Η έκβαση εξαρτάται από το πόσο σύντομα αρχίζει η θεραπεία, την αιτία της λοίμωξης και την υποκείμενη κατάσταση της υγείας.

9. Μερικές φορές χρειάζεται νοσηλεία στο νοσοκομείο. Εάν καθυστερήσει ή δεν γίνει σωστά η θεραπεία, υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθεί απόστημα στο μάτι ή φλεγμονή στα κύτταρα (κυτταρίτιδα). Σε τέτοιες περιπτώσεις ο ασθενής χρειάζεται στενή παρακολούθηση στο νοσοκομείο και ενδοφλέβια αντιβιοτικά. Το απόστημα μπορεί να χρειασθεί χειρουργική διάνοιξη.

10. Υπάρχουν τρόποι πρόληψης. Ο καλύτερος είναι η τήρηση των κανόνων υγιεινής, με καλό και συχνό πλύσιμο των χεριών και αποφυγή τριψίματος των ματιών με βρώμικα χέρια. Εάν πάσχετε από αυτοάνοσο νόσημα που προκαλεί δακρυοαδενίτιδα, ίσως δεν μπορείτε να την αποφύγετε. Μιλήστε με τον γιατρό σας γι' αυτήν.

«Η δακρυοαδενίτιδα μπορεί να είναι πολύ τρομακτική για τον ασθενή, διότι προκαλεί έντονα και εμφανή συμπτώματα. Ευτυχώς, με την κατάλληλη θεραπεία υποχωρεί σχετικά σύντομα. Όσο πιο γρήγορα αρχίσει η θεραπεία, όμως, τόσο καλύτερη θα είναι η πρόγνωση και τόσο πιθανότερο να αποφευχθεί η μόνιμη βλάβη στο δακρυϊκό σύστημα των ματιών. Επομένως, χρειάζεται άμεσος έλεγχος από τον οφθαλμίατρο κάθε ύποπτου συμπτώματος», καταλήγει ο δρ Κανελλόπουλος.