Δυστυχώς όμως η οριοθέτηση των συνόρων άφησε την Ήπειρο και σχεδόν το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας στην κυριαρχία και κατοχή της Τουρκίας.
Οι Ηπειρώτες δεν απελπίστηκαν, αλλά συνέχισαν τον αγώνα έως ότου το 1881 με την παρέμβαση του φιλέλληνα πρωθυπουργού της Αγγλίας Γλάδστωνα, οι Μεγάλες Δυνάμεις, δηλαδή η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ρωσία σε αλλεπάλληλες συναντήσεις και διαβουλεύσεις κατόρθωσαν να πείσουν την Τουρκία να παραχωρήσει στην Ελλάδα την Θεσσαλία και ένα τμήμα της Ηπείρου.
 |
| Βασίλειος Νικ. Ψωράκης |
Δύο ήταν οι αγοραστές των χωριών της Άρτας και των Τζουμέρκων, ο Χρηστάκης Ζωγράφος (Χστάκη αφέντη τον ονόμαζαν τότε οι πρόγονοί μας), ο οποίος ήταν εκείνη την εποχή προμηθευτής του τουρκικού στρατού, δηλαδή είχε αναλάβει την τροφοδοσία και την προμήθεια, σε ό,τι χρειαζόταν ο τουρκικός στρατός.
Ο δεύτερος αγοραστής ήταν ο Κωνσταντίνος Καραπάνος γιος του Γεράσιμου Καραπάνου, ο οποίος Γεράσιμος ήταν αρχιεπιστάτης των κληρονόμων του Μουσταφά Πασά, μεγάλου και σημαντικού αξιωματούχου της Τουρκίας και ιδιοκτήτου περιοχών και χωριών της Θεσσαλίας και της Ηπείρου.
Οι δύο αυτές φεουδαρχικές οικογένειες είχαν συγγενέψει μεταξύ τους. Το 1867 ο Κωνσταντίνος Καραπάνος που γεννήθηκε το 1840 στην Άρτα, παντρεύτηκε την κόρη του Χρηστάκη Ζωγράφου, τη Μαρία. Ο Ζωγράφος που είχε αγοράσει από τους τούρκους τα Τζουμερκοχώρια, και ήταν ιδιοκτήτης, αυτών των περιοχών, βέβαια αρκετά χρόνια μετά το γάμο της κόρης του, έδωσε ορισμένα στον Καραπάνο, τον γαμπρό του.(4) Μεταξύ αυτών των χωριών που του έδωσε ήταν και η Λουψίστα, η οποία αργότερα ονομάστηκε Αθαμάνιο και Κάτω Αθαμάνιο.
(Η μετονομασία έγινε πολλά χρόνια μετά την εξαγορά, έγινε το 1950 με ενέργειες του Αθαμανιώτη δικηγόρου, αείμνηστου Δημήτρη Χρ. Κωσταβασίλη). Η συμπεριφορά των καινούριων αφεντάδων, ήταν όχι μόνο η ίδια με την συμπεριφορά των Τούρκων, αλλά πολύ χειρότερη. Οι καταπιέσεις δεν υποφέρονταν και οι φόροι και τα χαράτσια ήταν αβάσταχτα. Σχεδόν 50% της σοδειάς πήγαινε στις αποθήκες και το ταμείο του Καραπάνου. «Πέτρα, χώμα και κλαρί» όπως έλεγαν τότε ήταν στην απόλυτη δικαιοδοσία της οικογένειας Καραπάνου.(5)
Οι πρόγονοί μας Αθαμανιώτες, με την απελευθέρωση από τους Τούρκους άλλα περίμεναν, γι' αυτό αποφάσισαν, εάν ο Καραπάνος είχε πρόθεση να πωλήσει το χωριό τους, να το αγοράσουν οι ίδιοι. Πήγαν στην Άρτα εκπρόσωποι των κατοίκων και έκαμαν γνωστή στον Καραπάνο την απόφασή τους. Ο Καραπάνος δέχθηκε την πρότασή τους, γιατί έβλεπε πως ο φεουδαρχισμός και τα τσιφλίκια, αργά ή γρήγορα θα γίνουν παρελθόν και οι απαλλοτριώσεις από το κράτος θα είναι η τελική κατάληξη. Έτσι λοιπόν το 1882 ο Καραπάνος έβαλε δύο δικούς του ανθρώπους, τον Ζαχαρή και τον Παντούλα και έκαμαν ενδεικτικό κτηματολόγιο. Μετά από αυτές τις προεργασίες η επιτροπή των Αθαμανιωτών κατέβηκε πάλι στην Άρτα, επισκέφθηκε και ζήτησε τη συμβουλή δικηγόρου, και μετά από πολλές συναντήσεις με δικηγόρους της οικογένειας Καραπάνου αποφασίστηκε και από τις δύο πλευρές να γίνει το συμβόλαιο της αγοραπωλησίας. Αυτό συντάχθηκε στις 16 Ιουνίου 1883 και είχε αριθμό 1486. Το συμφωνηθέν ποσό, που θα έπρεπε να εξοφληθεί μέσα σε οκτώ χρόνια, δηλαδή το 1891, ήταν τεσσεράμισι χιλιάδες (4.500) χρυσές λίρες Τουρκίας συν 8% ετήσιος τόκος. Την κυριότητα βέβαια κατακρατούσε η οικογένεια Καραπάνου μέχρι τελικής αποπληρωμής του συμφωνηθέντος ποσού.
Με την υπογραφή στου συμβολαίου οι Αθαμανιώτες απέκτησαν το δικαίωμα εκμετάλλευσης των κτημάτων και των βοσκοτόπων για λογαριασμό τους και το 1884 ενοικίασαν τις βοσκές στους μεγαλοκτηνοτρόφους Κολιό Παπά από τους Μελισσουργούς και Χρήστο Γιώργο από τους από τους Ραφταναίους για δέκα χρόνια, αντί του ποσού των πενήντα οκτώ χιλιάδων (58.000) δραχμών. Δυστυχώς όμως, έσοδα άλλα δεν υπήρχαν, και πολλές δόσεις της αγοραπωλησίας δεν πληρώθηκαν. Η συμβολαιογραφική συμφωνία πλησίαζε να λήξει και μόνο εβδομήντα χιλιάδες (70.000) δραχμές είχαν πληρωθεί, δηλαδή χίλιες επτακόσιες πενήντα (1.750) χρυσές λίρες Τουρκίας.
Οι πιέσεις και τα εξώδικα από την πλευρά Καραπάνου δεν είχαν τελειωμό. Αφού παρήλθε ο χρόνος και οι πιέσεις και τα εξώδικα δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα, η Μαρία Καραπάνου που φαίνονταν και ήταν η ιδιοκτήτρια του χωριού κατάθεσε αγωγή για τη διάλυση του συμβολαίου. Έγιναν πολλές αλλεπάλληλες δίκες. Οι πρόγονοί μας Αθαμανιώτες βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη κατάσταση, και κυριολεκτικά ήταν συνεχώς στο πόδι, βουτηγμένοι στις ταλαιπωρίες και τα έξοδα.
Τελικά το 1887 τελεσιδίκησε το δικαστήριο υπέρ της Μαρίας Κ. Καραπάνου, με αποτέλεσμα να διαλυθεί το συμβόλαιο και να χαθούν όχι μόνο τα δικαιώματα, αλλά και τα χρήματα που είχαν δοθεί.(6)
Στη συνέχεια, το 1888 η οικογένεια Καραπάνου έβγαλε εκ νέου και πάλι για πούλημα το χωριό. Ενδιαφέρθηκε να το αγοράσει ο αρχιτσέλιγκας από τους Μελισσουργούς Κολιό Παπάς. Οι Αθαμανιώτες ξέροντας το σκληρό χαρακτήρα του Κολιού Παπά και αντιλαμβανόμενοι τι θα επακολουθήσει, εάν το χωριό τους το αγοράσει ο παραπάνω αναφερόμενος αρχιτσέλιγκας, θορυβήθηκαν και σε επανειλημμένες συσκέψεις που έκαναν στο χωριό, πάντοτε ενωμένοι και μονιασμένοι, αποφάσισαν να ξεκινήσουν καινούργιες διαπραγματεύσεις για σύνταξη νέου συμβολαίου εξαγοράς του χωριού από τους ίδιους όπως πρότειναν και την πρώτη φορά.
Με την απόφαση αυτή, και με τους αγώνες που έκαναν από το 1882 αναπτερώθηκαν οι ελπίδες των Αθαμανιωτών να γίνουν κύριοι στις ποτισμένες με ιδρώτα και αίμα περιουσίες τους και ο ενθουσιασμός τους ήταν μεγάλος. Σε ανάμνηση αυτής της απόφασης και για το ρίζωμα του τελικού σκοπού της εξαγοράς, το φθινόπωρο του 1894 δύο σχολιαρόπαιδα ο Λάμπρος Κ. Ψωράκης και ο Νικόλαος Ι. Χατζηγιάννης φύτεψαν ένα πλατανάκι στην πλατεία του Αθαμανίου, ο οποίος πλάτανος σήμερα είναι τεράστιος, πανέμορφος, σκιερός και σύμβολο των αγώνων, των θυσιών και ομοψυχίας των προγόνων μας.
Με αναπτερωμένες λοιπόν τις ελπίδες τους, άρχισαν πάλι και συνεχώς τα ταξίδια στην Άρτα, και τις επαφές με δικηγόρους και με αντιπροσώπους της οικογένειας Καραπάνου, προσπαθώντας να βρουν λύση και να πετύχουν τους καλύτερους όρους εξαγοράς της Λουψίστας (Αθαμάνιο και Κάτω Αθαμάνιο). Συνέχεια ανεβοκατέβαιναν οι ηρωικοί πρόγονοί μας στην Άρτα, αλλά τα πράγματα δεν ήταν εύκολα, αντιθέτως ήταν πολύ δύσκολα, χρειάζονταν χρήματα και δυστυχώς αυτά δεν υπήρχαν. Η πλευρά του τσιφλικά Καραπάνου ήταν ανένδοτη. Οι μέρες, οι μήνες και τα χρόνια περνούσαν και συνεχίζονταν οι προσπάθειες, τα ταξίδια και οι συζητήσεις.
Οι Αθαμανιώτες αν και περνούσαν στεναχώριες και ταλαιπωρίες κέρδιζαν χρόνο, προσπαθώντας να βρουν χρήματα, σε αντίθεση με τους Καραπαναίους που βιάζονταν να τελειώσουν το γρηγορότερο, φοβούμενοι την απαλλοτρίωση από το κράτος.(7) Τότε από την οικογένεια του φεουδάρχη τσιφλικά έγινε πρόταση εφόσον δεν είχαν χρήματα για προκαταβολή της εξαγοράς και εγγύηση, να φέρουν αξιόπιστο άνθρωπο να καταβάλει προκαταβολή και να εγγυηθεί για την τήρηση της συμφωνίας.
Το ενδιαφέρον, η επιθυμία, το πείσμα και το πάθος των παππούδων μας να πετύχουν την απαγκίστρωση από τα δίχτυα του τσιφλικά είχε σαν αποτέλεσμα να βρεθεί ο σωτήρας εγγυητής.
Ήταν Αθαμανιώτης και το όνομά του Δημήτριος Αλυμάρας. Ο Δημήτριος Αλυμάρας δεν ήταν άλλος από τον Αναγνώστη Αλυμάρα, ο οποίος πήρε το όνομα Αναγνώστης όταν πήγε καλογεροπαίδι στο Μοναστήρι του Ντούσκου στην περιοχή Τρικάλων. Όταν ενηλικιώθηκε έφυγε από το μοναστήρι και ανέλαβε επιστάτης και διαχειριστής για πολλά χρόνια στο τσιφλίκι του Χρηστάκη Ζωγράφου.
Ο Αναγνώστης εγκατεστημένος στη Λαζαρίνα της Θεσσαλίας είχε το κουμάντο του. Αυτόν σκέφθηκαν οι Αθαμανιώτες και χωρίς να χάσουν καιρό τρεις χωριανοί οι: Λάμπρος Παπαγιάννης, Απόστολος Κωσταβασίλης και Χρήστος Ξυνός ταξίδεψαν στη Λαζαρίνα και έπεισαν τον Αναγνώστη Αλυμάρα να έλθει στην Άρτα ως εγγυητής της εξαγοράς του χωριού. Πράγματι ταξίδεψε μαζί τους στην Άρτα και όταν έγινε η συνάντηση με τους ανθρώπους και τους δικηγόρους του Καραπάνου, αυτοί δεν τον δέχθηκαν ως εγγυητή, γιατί τους ήταν άγνωστος και δεν γνώριζαν την οικονομική του κατάσταση. Τότε ο Αναγνώστης έβγαλε από το σελάχι του το κιμέρι με τις χρυσές λίρες, το πέταξε επάνω στο τραπέζι και πεισθέντες οι αντίδικοι ότι πράγματι είναι σε θέση να εγγυηθεί και να δώσει και προκαταβολή δέχθηκαν να συνταχθεί το συμβόλαιο.(8)
Η νέα αυτή συμβολαιογραφική πράξη εξαγοράς του Αθαμανίου και Κάτω Αθαμανίου συντάχθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 1898, αλλά και με όρους που εξυπηρετούσαν στο ακέραιο τα συμφέροντα της οικογένειας Καραπάνου, δεδομένου πως οι πλούσιοι, οι ισχυροί και οι ευνομούμενοι εκείνης της εποχής, επηρέαζαν την πολιτική ζωή της χώρας, ο δε τσιφλικάς Καραπάνος ήταν και υπουργός Οικονομικών της ελληνικής κυβέρνησης.(9)
Το συμβόλαιο συντάχθηκε από τους συμβολαιογράφους Άρτας Ιωάννη Τσίτσα και Αναστάσιο Ρίζο, παρουσία του πληρεξούσιου δικηγόρου της Μαρίας Καραπάνου, του περιβόητου Χέλμη και των εκπροσώπων των Αθαμανιωτών που αποτελούνταν από τους: Κωνσταντίνο Γ. Ψωράκη (ο Κωνσταντίνος γ. Ψωράκης ήταν παππούς μου), Αθανάσιο Τσίπρα, Νικόλαο Τυρολόγο, Λάμπρο Παπά, Κωνσταντίνο Στούμπο, Απόστολο Καραγιάννη, Φώτη Στασινό, Σωτήριο Δ. Φώτη, Αλέξιο Γ. Φώτη, Νικόλαο Γάκη, Απόστολο Χρήστο Κώστα (Κωσταβασίλη), Γεώργιο Μάστορα, Γεώργιο Λιλή, Λάμπρο Χατζηγιάννη, Γεώργιο Ι. Κωσταβασίλη, Χρήστο Σχωρτσιανίτη και Δημήτριο Ι. Ζορμπά.
Το τίμημα της εξαγοράς ήταν εξήντα τρεις χιλιάδες οκτακόσιες εβδομήντα εννέα δραχμές (63.879) συν 6% ετήσιος τόκος, και πληρωτέον σε 33 χρόνια και 8 μήνες (εκείνη την εποχή η αξία της δραχμής ήταν πολύ μεγάλη).
Όρος απαράβατος του συμβολαίου η κυριότητα να παραμείνει στην πωλήτρια κόρη του τσιφλικά Καραπάνου και στους κληρονόμους της μέχρι τελικής αποπληρωμής του συμφωνηθέντος ποσού. Όπως αναγράφεται στο συμβόλαιο, οι αγοραστές κάτοικοι του Αθαμανίου και Κάτω Αθαμανίου, που τότε είχαν, ένα όνομα και λέγονταν Λουψίστα αυτά τα χωριά, χωρίστηκαν σε 18 ομάδες. Κάθε ομάδα αποτελούνταν από πέντε έως δέκα οικογένειες, και τα μέλη της κάθε ομάδας ήταν υποχρεωμένα να πληρώνουν αλληλεγγύως, δηλαδή αν ένα μέλος της ομάδας δεν είχε τη δυνατότητα να πληρώσει, ήταν υποχρεωμένα να πληρώσουν για λογαριασμό του τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας.(10)
Σε αυτές ακριβώς τις περιπτώσεις και στις δυσκολίες ορισμένων να πληρώσουν, ο αείμνηστος Αναγνώστης Αλυμάρας βρέθηκε αρωγός και συμπαραστάτης, βοηθώντας οικονομικώς όσους δεν μπορούσαν να πληρώσουν, και δυστυχώς γι' αυτόν αυτοί που δεν μπορούσαν να πληρώσουν ήταν πολλοί, με αποτέλεσμα ο αξιόλογος αυτός Αθαμανιώτης να πεθάνει πάμπτωχος.
Όταν οι εισπράκτορες της οικογένειας Καραπάνου πήγαιναν στο χωριό για την είσπραξη των δόσεων συνοδεύονταν πάντοτε από χωροφύλακες, και όσους δυστροπούσαν ή δεν είχαν να πληρώσουν τους συλλαμβάνανε και ακολουθούσαν κατασχέσεις, ξυλοδαρμοί και κάθε είδους εξευτελισμού.(11)
Τη δασική έκταση που ήταν 45.000 στρέμματα η Μαρία Κ. Καραπάνου εξακολουθούσε, όχι μόνο αυτοί αλλά και οι κληρονόμοι της, να την εκμεταλλεύονται μέχρι το 1923 που αναγκάστηκε μετά, να την παραχωρήσει στους εξαγοραστές των κτημάτων Αθαμανιώτες, όμως τελείως αποψιλωμένη γιατί όλα αυτά τα χρόνια αυτή και οι κληρονόμοι της, πωλούσαν την ξυλεία, χωρίς να ενδιαφέρονται για την απογύμνωση αυτών των πανέμορφων δασικών εκτάσεων.
Στη συνέχεια σχετικά με το δάσος το 1924 οι Αθαμανιώτες με εντολή και σύμφωνα με τους νόμους του κράτους για σύσταση Αναγκαστικών Δασικών Συνεταιρισμών, ίδρυσαν τον Αναγκαστικό Συνεταιρισμό Δάσους και Χορτονομής Λουψίστας (Αθαμανίου και Κάτω Αθαμανίου) Άρτας.
Η ίδρυση εγκρίθηκε από το υπουργείο Γεωργίας στις 24 Μαρτίου 1925 μετά τη θετική απόφαση του Ειρηνοδικείου Βουργαρελίου. Η έκταση του Συνεταιρισμού σε δάσος και βοσκοτόπους είναι μεγάλη. Είναι ογδόντα χιλιάδες στρέμματα, εκ των οποίων τα σαράντα πέντε χιλιάδες στρέμματα είναι δάσος ελάτης και άλλων χρησίμων δένδρων.
Τα ιστορικά γεγονότα της απελευθέρωσης των Τζουμέρκων και Θεσσαλίας από τους Τούρκους, και την εξαγορά της Λούψιστας (Αθαμάνιο και Κάτω Αθαμάνιο) από τον μεγαλοτσιφλικά Κωνσταντίνο Καραπάνο τα συγκέντρωσα από δημοσιεύσεις που έκαναν τα ιστορικά έντυπα, «Σκουφάς» Άρτας, «Ηπειρωτική Εστία», «Αττικό Ημερολόγιο», το έντυπο «Αγροτικός Αγών», καθώς και από τα έγγραφα των Κρατικών Αρχείων. Επιπλέον σχετικά με την εξαγορά μου έδωσε στοιχεία πριν αρκετά χρόνια το γραφείο του δικηγόρου Άρτας Αλέξανδρου Νικολού, ο οποίος είχε το αρχείο της οικογένειας Καραπάνου. Πολλές πληροφορίες είχα ακόμα για την εξαγορά όταν την δεκαετία του 1950 με συζητήσεις που έκανε με ηλικιωμένους Αθαμανιώτες, οι οποίοι τότε τα χρόνια των αγώνων για την εξαγορά ήταν νεαρής ηλικίας, και ήξεραν πολύ καλά πόσο αγωνίστηκαν οι πατεράδες τους, και πόσα υπέφεραν από την οικογένεια και τους συνεργάτες του τσιφλικά Κωνσταντίνου Καραπάνου.
Για τα εκατό χρόνια από την εξαγορά οι Σύλλογοι του Αθαμανίου τον Αύγουστο του 1998 διοργάνωσαν στην πλατεία Αθαμανίου εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη και την τιμή των παππούδων μας. Στην εκδήλωση αυτή οι διοργανωτές με όρισαν κεντρικό ομιλητή, όπου εξιστόρησα στους εκατοντάδες συγκεντρωμένους Αθαμανιώτες τα ιστορικά γεγονότα της εξαγοράς των δύο χωριών μας, που τότε είχαν κοινό όνομα και ονομάζονταν Λουψίστα.
Βιβλιογραφίες - Μαρτυρίες - Ντοκουμέντα
1. α) Από το έντυπο «Ηπειρωτική Εστία» (Νικόλαος Β. Πατσέλης). Τεύχη 161-164-165-166. Σελίδες: 633-785-12-113. β) Από το έντυπο «Αγροτικός Αγών».
2. α)Από το έντυπο «ΣΚΟΥΦΑΣ» Άρτας (Δίκαιος Β. Βαγιαγάκος), τεύχος 101. Σελίδες 70 και 86 στο ίδιο τεύχος. β) Από το έντυπο «Αττικό Ημερολόγιο».
3. Πληροφορίες και στοιχεία από τα αρχεία του Κράτους και από το αρχείο του Κ. Καραπάνου που το είχε ο δικηγόρος Αλέξανδρος Νικολός.
4. Από το έντυπο «ΣΚΟΥΦΑΣ» Άρτας (Κατερίνα Γαρδίκα - Αλεξανδροπούλου), τεύχος 101, σελίς 55.
5, 6, 7, 8, 9 και 11. Πληροφορίες και μαρτυρίες από τους ηλικιωμένους Αθαμανιώτες Νικόλαο Κων. Ψωράκη, Χριστόφορο Κ. Ψωράκη, Ηλία Τσίπρα, Δημήτρη Παπαχρήστο, Αριστείδη Στούμπο, Λάμπρο Κων. Ψωράκη, Ανδρέα Μάλλιο, Σωτήριο Φώτη, Δημήτρη Ζορμπά, Απόστολο Δημόπουλο οι οποίοι εκείνη την εποχή της εξαγοράς ήταν νεαρής ηλικίας.
10. Σχετικά με τις συμβολαιογραφικές συμφωνίες και τις δικαστικές αποφάσεις πήρα στοιχεία και πληροφορίες από το δικηγορικό γραφείο του Αλέξανδρου Νικολού που είχε το αρχείο του Κωνσταντίνου Καραπάνου.
ΠΗΓΗ: www.maxitisartas.gr
.png)
