Πως επηρεάζουν τα παιδιά τα ορθοδοντικά προβλήματα

Λίγο πριν από την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, καλό είναι να γίνει μια προληπτική επίσκεψη στον ορθοδοντικό για να ελέγξει τη στοματική υγεία του παιδιού και να εντοπίσει εγκαίρως τυχόν προβλήματα με τη σύγκλειση των δοντιών.

Σύμφωνα με την Αμερικανική και την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ορθοδοντικών η πρώτη επίσκεψη στον ορθοδοντικό ιατρό πρέπει να γίνεται στην ηλικία των 7 ετών. 

«Η ηλικία αυτή έχει οριστεί επειδή έχουν αρχίσει να ανατέλλουν τα μόνιμα δόντια των παιδιών και τα οστά των γνάθων ανταποκρίνονται πολύ πιο εύκολα στις ορθοδοντικές θεραπείες στις μικρές ηλικίες. 

Έτσι, η πρώιμη έναρξη της ορθοδοντικής θεραπείας θα βοηθήσει την ομαλή ανάπτυξη όλου του προσώπου και πιθανώς θα προλάβει μελλοντικές εξαγωγές δοντιών», εξηγεί η δρ Κατερίνα Δούμα-Μιχελάκη, DDS, PhD, ειδική  Ορθοδοντικός Παιδιών & Ενηλίκων και Γενική Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Ορθοδοντικών  Ναρθήκων (ΕΕΟΝ). 

«Βέβαια, κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και δεν είναι η χρονολογική ηλικία εκείνη που καθορίζει τη θεραπεία, αλλά το ίδιο το ορθοδοντικό πρόβλημα».

Γιατί όμως είναι τόσο σημαντικό να διορθωθεί η κακή σύγκλειση των δοντιών; Οι συνέπειες από τα στραβά δόντια είναι πολλές και διαφορετικές και κυμαίνονται από λειτουργικές και αναπτυξιακές έως προβλήματα στο σχολείο ή, σπανιότερα, στα μαθήματα. «Πολύς κόσμος έχει την εντύπωση ότι οι ορθοδοντικές θεραπείες γίνονται για αισθητικούς λόγους. Ωστόσο ο κύριος λόγος γι' αυτές δεν είναι κοσμητικός αλλά αναπτυξιακός και λειτουργικός», απαντά η κυρία Δούμα-Μιχελάκη. «Δίχως έγκαιρη θεραπεία, λ.χ., τα ορθοδοντικά προβλήματα μπορεί να οδηγήσουν σε τραύματα ή ακόμα και θραύση των προσθίων δοντιών που προεξέχουν. Δεν θα εξασφαλιστεί επίσης η σωστή θέση των δοντιών, με συνέπεια αυξημένο κίνδυνο τερηδόνας και ουλίτιδας, ενώ δεν θα αναπτυχθούν σωστά ούτε τα οστά του προσώπου, οπότε υπάρχει ενδεχόμενο σκελετικής δυσαρμονίας. Μακροπρόθεσμα υπάρχει κίνδυνος για ανάγκη εξαγωγής δοντιών, ενώ μπορεί να αναπτυχθούν και προβλήματα μάσησης και ομιλίας εξαιτίας της λανθασμένης θέσης των δοντιών».

Για τα ίδια τα παιδιά, ωστόσο, πιο σημαντικές είναι οι πιθανές συνέπειες στο σχολείο, ιδίως καθώς πλησιάζουν στην εφηβεία με στραβά δόντια. Οι περισσότερες μελέτες σε παιδιά προσχολικής ηλικίας δείχνουν ότι τα προβλήματα σύγκλεισης των δοντιών συχνά δεν έχουν αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα ζωής τους. Ωστόσο στα παιδιά σχολικής ηλικίας και στους εφήβους οι θέσεις των δοντιών έχουν αντίκτυπο στο χαμόγελο, την κοινωνική ζωή και στην ομιλία.

Για παράδειγμα, πρόσφατη μελέτη σε 366 αγόρια και κορίτσια εφηβικής ηλικίας έδειξε ότι πάνω από οκτώ στα δέκα  (το 81,1%) ασχολούνταν με την εμφάνιση των δοντιών τους και σχεδόν εννέα στα δέκα (το 88,5%) είχαν δεχτεί σχόλια (αρνητικά ή θετικά) από τους συμμαθητές τους γι' αυτήν. Αναλόγως με το αν τα δόντια τους ήταν αρμονικά ή στραβά, επηρεαζόταν και η ψυχική ευεξία και η αυτοεκτίμησή τους. Έτσι, αρκετά απ' όσα είχαν έντονα ορθοδοντικά προβλήματα ανέφεραν πως αποφεύγουν να χαμογελούν, ενώ κάποια απέφευγαν και τη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες. Παρότι, εξάλλου, δεν είναι ο κανόνας, σε αρκετές περιπτώσεις (πάνω από τέσσερις στις δέκα) σοβαρών προβλημάτων σύγκλεισης των δοντιών, οι έφηβοι είχαν ακαδημαϊκές επιδόσεις κάτω του μετρίου.

«Οι περισσότεροι ορθοδοντικοί ασθενείς είναι παιδιά και έφηβοι που επηρεάζονται άμεσα από το σχολικό περιβάλλον, ενώ οι διαπροσωπικές σχέσεις με τη σειρά τους μπορεί να επηρεάσουν τη μάθηση και την ακαδημαϊκή ανάπτυξη», τονίζει η κυρία Δούμα-Μιχελάκη. «Η ασυμμετρία στη θέση των δοντιών και των οστών της γνάθου ασκεί  σημαντικό αντίκτυπο στην ελκυστικότητα του χαμόγελου και στην ποιότητα ζωής. Στο σχολικό περιβάλλον αυτού του είδους η ασυμμετρία μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική αλληλεπίδραση, τις διαπροσωπικές σχέσεις και την ψυχική ευεξία και να οδηγήσει σε μειωμένη αυτοεκτίμηση ή ακόμα και σε αισθήματα κατωτερότητας. Έχουν αναφερθεί ακόμα και περιστατικά σχολικού εκφοβισμού σε παιδιά και εφήβους με σοβαρά ορθοδοντικά προβλήματα, αν και ευτυχώς αυτού του είδους τα φαινόμενα δεν είναι συχνά».

Το πόσο πολύ απασχολεί τα παιδιά και τους εφήβους η εμφάνιση των δοντιών τους φαίνεται και στους λόγους για τους οποίους ζητούν ορθοδοντική θεραπεία. Μελέτες έχουν δείξει πως οι κύριοι είναι η δυσφορία για την οδοντοπροσωπική εμφάνισή τους, οι συστάσεις του οδοντιάτρου τους και η επιρροή των συμμαθητών τους που ήδη φορούν σιδεράκια.

Την επιθυμία για διόρθωση της κακής σύγκλεισης των δοντιών επηρεάζουν επίσης παράγοντες, όπως το πνευματικό επίπεδο, η κοινωνική τάξη, η σοβαρότητα του ορθοδοντικού προβλήματος και οι αντιλήψεις για την αισθητική του προσώπου. Ρόλο παίζουν και οι αντιλήψεις των γονέων για την ανάγκη του παιδιού για θεραπεία, ιδιαίτερα στους εφήβους.

Πρόσφατη συνδυασμένη ανάλυση πολλών μελετών για τις πιθανές επιπτώσεις από την διαιώνιση των προβλημάτων σύγκλεισης των δοντιών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ασκεί αρνητικές επιδράσεις στην εκλαμβανόμενη ποιότητα της ζωή τους, ειδικά όσον αφορά την συναισθηματική και κοινωνική ευεξία τους. Μάλιστα οι συνέπειες αυτές εμφανίζονται νωρίς στη ζωή, ακόμα και σε παιδιά ηλικίας 8-10 ετών.

«Η ορθοδοντική θεραπεία συνδέεται με σημαντικά οφέλη στην εμφάνιση, την υγεία και την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων», τονίζει η κυρία Δούμα-Μιχελάκη. «Καλό είναι λοιπόν να αρχίζει εγκαίρως, όταν οι θεραπευτικές επιλογές είναι περισσότερες, ηπιότερες και σε αρκετές περιπτώσεις λιγότερο εμφανείς».