Έντονο άγχος: Πότε υποκρύπτει μια αδιάγνωστη ασθένεια

Το να νιώθει ένας άνθρωπος άγχος όταν συμβαίνει κάτι άσχημο ή δύσκολο στη ζωή του, είναι φυσιολογικό. Τί γίνεται όμως όταν τα συμπτώματα του άγχους υποκρύπτουν μία σωματική ασθένεια και αποτελούν στην πραγματικότητα μία από τις πρώτες εκδηλώσεις της;

Αν και αυτό ακούγεται απίστευτο, είναι κάτι που συμβαίνει συχνά και μπορεί να περιπλέξει ή και να καθυστερήσει σημαντικά τη διάγνωση σοβαρών ασθενειών. Επιπλέον, τα νοσήματα που μπορεί να έχουν ως αρχικές εκδηλώσεις μια αγχώδη διαταραχή δεν είναι ένα ούτε δύο, αλλά δεκάδες.

«Το άγχος αποτελεί θεμελιώδη πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης, διότι στις  φυσιολογικές περιπτώσεις είναι μια προσαρμοστική αντίδραση σε κάτι που το άτομο εκλαμβάνει ως απειλή», λέει ο νευρολόγος-ψυχίατρος Δρ. Νίκος Ε. Δέγλερης, διδάσκων Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Paris V, στη Γαλλία. «Η αντίδραση αυτή μπορεί να έχει σωματικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά, και βραχυπρόθεσμα είναι κινητήριος δύναμη που προετοιμάζει το άτομο να αντιμετωπίσει μια κρίση».

Όταν το άγχος επιμένει ή εκδηλώνεται με αφύσικο τρόπο, μπορεί να διαταράξει τη λειτουργικότητα του ατόμου και να οδηγήσει σε μια αγχώδη διαταραχή.

«Οι αγχώδεις διαταραχές είναι από τα συχνότερα προβλήματα ψυχικής υγείας», συνεχίζει ο Δρ. Δέγλερης. «Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι από αυτές πάσχει το τουλάχιστον 3,6% του παγκόσμιου πληθυσμού, δηλαδή 300 εκατομμύρια άνθρωποι, με τις γυναίκες ασθενείς να είναι σχεδόν διπλάσιες από τους άνδρες».

Οι αγχώδεις διαταραχές μπορεί να είναι πρωτοπαθείς (όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η κρίση πανικού, οι φοβίες και το σύνδρομο μετατραυματικού στρες) ή δευτεροπαθείς (π.χ. απόρροια της διάγνωσης μιας σοβαρής ασθένειας). Ωστόσο υπάρχουν και πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν είναι ούτε το ένα ούτε άλλο, αλλά σύμπτωμα υποκείμενου σωματικού νοσήματος.

Δεκάδες ασθένειες

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο ιατρικό περιοδικό Psychiatric Times, υπάρχουν σχεδόν 50 σωματικές παθήσεις που μπορεί να έχουν ως πρώτη εκδήλωση το ασίγαστο άγχος. Στις παθήσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται:

* Καρδιολογικά προβλήματα (όπως η στηθάγχη, η καρδιακή αρρυθμία, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, το έμφραγμα, οι παθήσεις των βαλβίδων της καρδιάς κ.ά.)

* Ενδοκρινικές παθήσεις (όπως η δυσλειτουργία του επινεφριδίων, η νόσος Cushing, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παραθυρεοειδοπάθεια, τα νοσήματα στην υπόφυση του εγκεφάλου, οι όγκοι στο πάγκρεας, ο υποθυρεοειδισμός, ο υπερθυρεοειδισμός, η θυρεοειδίτιδα κ.ά.)  

* Ασθένειες του γαστρεντερικού συστήματος (γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου και πεπτικό έλκος)

* Φλεγμονώδεις παθήσεις (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος κ.ά.)

* Μεταβολικά νοσήματα (π.χ. αυξημένο κάλιο στο αίμα, υπερθερμία, υπογλυκαιμία, χαμηλό νάτριο στο αίμα, υποξία, πορφυρία, χρήση/κατάχρηση ουσιών)

* Νευρολογικές παθήσεις (π.χ. παθήσεις στα αγγεία του εγκεφάλου, διάσειση με τραυματισμό του εγκεφάλου, εγκεφαλοπάθεια, ημικρανίες, σκλήρυνση κατά πλάκας, επιληπτικές διαταραχές, ίλιγγος, υπαραχνοειδής αιμορραγία κ.λπ.)

Ακόμα και ορισμένες ασθένειες του αναπνευστικού, όπως το άσθμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η υπνική άπνοια και η πνευμονική εμβολή, μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα όμοια με αυτά μιας αγχώδους διαταραχής. Το ίδιο και η λήψη ορισμένων φαρμάκων, που κυμαίνονται από αντικαταθλιπτικά και αντιψυχωσικά έως ορμονικά σκευάσματα και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη.

Ύποπτες ενδείξεις

Για τους ασθενείς, το μεγάλο ερώτημα είναι σε τι μπορεί να διαφέρει μια αγχώδης διαταραχή που έχει καθαρά ψυχολογική αιτιολογία από μία που οφείλεται σε ένα αδιάγνωστο σωματικό πρόβλημα υγείας.

«Εύκολες απαντήσεις δεν υπάρχουν, διότι τα σωματικά συμπτώματα της αγχώδους διαταραχής συχνά υπερκαλύπτουν τα ψυχολογικά και σε πολλούς ανθρώπους συνυπάρχουν τα αδιάγνωστα προβλήματα της σωματικής υγείας με την καθαρά ψυχολογική αγχώδη διαταραχή», απαντά ο Δρ. Δέγλερης. «Υπάρχουν όμως μερικές ενδείξεις οι οποίες υποδηλώνουν ότι ίσως η αγχώδης διαταραχή σε έναν ασθενή έχει σωματική αιτιολογία».

Τέτοιες ενδείξεις είναι οι εξής, κατά τον Δρ. Δέγλερη και ειδικούς από την Cleveland Clinic στο Οχάιο:

* Ο ασθενής δεν είχε κατά το παρελθόν αγχώδη διαταραχή

* Κανείς από την οικογένειά του δεν έπασχε από αγχώδη ή άλλη διαταραχή της ψυχικής διάθεσης

* Δεν περνάει κάποια σημαντική αλλαγή στη ζωή του ή δεν πέρασε κατά το πρόσφατο παρελθόν

* Η αγχώδης διαταραχή εμφανίστηκε απότομα και γρήγορα, και δεν αναπτύχθηκε βαθμιαία

* Ο ασθενής δεν έπασχε από αγχώδη διαταραχή στην παιδική ηλικία (οι αγχώδεις διαταραχές συνήθως αρχίζουν στην παιδική/εφηβική ηλικία έως τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης)

* Ο ασθενής δεν αποφεύγει ορισμένα πράγματα ή καταστάσεις εξαιτίας του άγχους του

* Τα συμπτώματά του παρουσιάζουν μεγάλη διακύμανση

* Άλλαξε πρόσφατα φαρμακευτική αγωγή

* Τα αποτελέσματα των ιατρικών εξετάσεών του ξαφνικά δεν είναι φυσιολογικά

* Πάσχει ήδη από πολλαπλά προβλήματα υγείας

* Δεν μπορεί να δώσει σαφές ιστορικό για το πως και πότε άρχισαν τα συμπτώματά του

 «Επειδή οι αγχώδεις διαταραχές σχετίζονται με τόσο πολλές σωματικές παθήσεις, είναι σημαντικό να αξιολογείται κανείς από έναν γιατρό αμέσως μόλις εκδηλώνει επίμονα συμπτώματα έντονου άγχους», τονίζει ο Δρ. Δέγλερης. «Τέτοια συμπτώματα είναι o εκνευρισμός, η οξυθυμία, η αίσθηση απειλής ή πανικού, οι ταχυπαλμίες, η γρήγορη αναπνοή, η εφίδρωση ή/και το να τρέμει το σώμα, το αίσθημα αδυναμίας, οι δυσκολίες στη συγκέντρωση, τα προβλήματα ύπνου και τα γαστρεντερικά προβλήματα (π.χ. επίμονη διάρροια). Ο γιατρός μπορεί να συστήσει ορισμένες εξετάσεις και ταυτοχρόνως να αξιολογήσει την ψυχική κατάσταση του πάσχοντος, ούτως ώστε να γίνει σωστή διάγνωση και να προτείνει την καλύτερη δυνατή θεραπεία».