Μύθοι και αλήθειες για την αρθροπλαστική γόνατος

Ολοένα περισσότεροι άνθρωποι υποβάλλονται σε εγχείρηση αντικατάστασης των αρθρώσεων στα γόνατά τους, καθώς η παράταση του προσδόκιμου επιβίωσης σε συνδυασμό με τον σύγχρονο τρόπο ζωής ευνοούν την φθορά τους.

Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η ολική αρθροπλαστική γόνατος είναι μία από τις επεμβάσεις με την ταχύτερη ανάπτυξη στον κόσμο. 
Την περίοδο 2000-2013 ο αριθμός των αρθροπλαστικών γόνατος σχεδόν διπλασιάσθηκε και πλέον χειρουργούνται κατά μέσον όρο 121 άνθρωποι ανά 100.000 πληθυσμού.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι στα 35 κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ, στα οποία συμπεριλαμβάνεται η χώρα μας, πραγματοποιούνται σχεδόν 1,6 εκατομμύρια αρθροπλαστικές γόνατος ετησίως, δεδομένου ότι ο συνολικός πληθυσμός τους ανέρχεται σε 1,29 δισεκατομμύρια.

Παρότι όμως οι αρθροπλαστικές γόνατος είναι τόσο συχνές, εξακολουθούν να τις περιβάλλουν πολλοί μύθοι, άλλοι εκ των οποίων σχετίζονται με τις επεμβάσεις και τα χρησιμοποιούμενα υλικά καθ’ εαυτά και άλλοι με τα αποτελέσματά τους. 
Ο Δρ. Φώτης Τσούκας, ορθοπεδικός χειρουργός εξειδικευμένος στην ρομποτική και αρθροσκοπική χειρουργική, ξεδιαλύνει τους συνηθέστερους και εξηγεί ποια είναι η αλήθεια.

Μύθος 1: Για να χειρουργηθεί ο ασθενής πρέπει να περιμένει μέχρι να μην μπορεί να περπατήσει καθόλου.

Η αλήθεια: Όταν τα γόνατα υφίστανται σοβαρή βλάβη εξαιτίας αρθρίτιδας ή τραυματισμού, ο ασθενής αρχίζει να δυσκολεύεται να διεκπεραιώσει απλές δραστηριότητες, όπως το περπάτημα ή η ανάβαση μιας σκάλας, διότι εκδηλώνει συμπτώματα όπως πόνο, δυσκαμψία και πρήξιμο (οίδημα). Τον πρώτο καιρό, τα συμπτώματα αυτά αντιμετωπίζονται συντηρητικά, π.χ. με απώλεια του περιττού σωματικού βάρους (όταν υπάρχει), φυσιοθεραπεία, ασκήσεις βελτίωσης της κινητικότητας και της ευλυγισίας των πονεμένων αρθρώσεων, διαχείριση του πόνου και της δυσκαμψίας (π.χ. με ψυχρά ή θερμά επιθέματα, εντριβές, παυσίπονα φάρμακα). Όταν όμως τα συμπτώματα φθάσουν στο σημείο να μην ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στα συντηρητικά μέτρα και επεμβαίνουν στη ζωή του ασθενούς (π.χ. κλείνεται στο σπίτι γιατί πονάει, περπατάει υποβοηθούμενος), πρέπει να εξεταστεί σοβαρά το ενδεχόμενο της αρθροπλαστικής γόνατος. Το ίδιο και αν αρχίσει να παραμορφώνεται το γόνατο, αν τα συμπτώματα επιμένουν ακόμα κι όταν ο ασθενής είναι ακίνητος ή ξαπλωμένος ή/και όταν εμποδίζουν τον ύπνο το βράδυ.

Μύθος 2: Η ολική αρθροπλαστική γόνατος πρέπει να γίνεται μετά την ηλικία των 60 ετών.

Η αλήθεια: Δεν υπάρχει ηλικιακός περιορισμός στην εκτέλεση της επέμβασης διότι το κριτήριό της δεν είναι η ηλικία, αλλά ο πόνος και τα άλλα συμπτώματα του ασθενούς. Οι περισσότεροι άνθρωποι που κάνουν ολική αρθροπλαστική γόνατος έχουν ηλικία 50-80 ετών, με το τουλάχιστον 30% από αυτούς να έχουν ηλικία κάτω των 65 ετών. Μάλιστα την τελευταία δεκαετία χειρουργούνται ολοένα περισσότεροι 30άρηδες ή ακόμα και 20άρηδες που υφίστανται σοβαρές βλάβες στα γόνατα όχι μόνο εξαιτίας τραυματισμών (π.χ. σε αθλήματα ή σε τροχαία ατυχήματα), αλλά και της μεγάλης (νοσογόνου) παχυσαρκίας.

Μύθος 3: Η αρθροπλαστική πρέπει να καθυστερεί όσο το δυνατόν περισσότερο, γιατί η νέα άρθρωση κρατάει μόνο 10 χρόνια.

Η αλήθεια: Η τεχνητή άρθρωση συνήθως διαρκεί πολύ περισσότερο από μία δεκαετία, αλλά αυτό εξαρτάται από την χρήση και το σωματικό βάρος του πάσχοντος. Με μια φυσιολογική χρήση και δραστηριότητα μπορεί να διαρκέσει για πολλά χρόνια, αλλά με την υπερβολική δραστηριότητα και την παχυσαρκία η φθορά της τεχνητής άρθρωσης επιταχύνεται. Αυτός είναι και ο λόγος που συνιστάται, λ.χ., αποφυγή των δραστηριοτήτων υψηλής πρόσκρουσης (π.χ. τζόγγινγκ, τρέξιμο) και καθημερινή ενασχόληση με ήπιες ασκήσεις (π.χ. βάδιση, κολύμβηση, γκολφ, ελαφρά πεζοπορία, χορός σε εσωτερικούς χώρους, ποδηλασία). Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει πως το 95% των ασθενών οι οποίοι αποφεύγουν τις υπερβολές, διατηρούν τη νέα άρθρωση επί 15-20 χρόνια.

Μύθος: Η ανάρρωση από την εγχείρηση διαρκεί αρκετούς μήνες.

Η αλήθεια: Εξαρτάται από το είδος της αρθροπλαστικής που θα κάνει ο ασθενής, την εξειδίκευση του γιατρού του και τη μετεγχειρητική φροντίδα που θα λάβει. Με τις ελάχιστα επεμβατικές αρθροπλαστικές οι περισσότεροι ασθενείς επιστρέφουν στο σπίτι 2-3 μέρες μετά το χειρουργείο και συνεχίζουν εκεί το πρόγραμμα αποκατάστασης. Ωστόσο, η άμεση κινητοποίηση του ασθενούς μετά το χειρουργείο έχει ζωτική σημασία για την έκβαση της επέμβασης, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Ορθοπεδικών Χειρουργών (AAOS). Οι ασθενείς πρέπει να αρχίσουν να περπατάνε ολοένα περισσότερο από τις πρώτες μετεγχειρητικές μέρες και να κάνουν ειδικές ασκήσεις αρκετές φορές την ημέρα. Επιπλέον πρέπει να βρίσκονται σε θέση να αναλάβουν πλήρως τις περισσότερες καθημερινές δραστηριότητές τους μέσα σε 3-6 εβδομάδες. Για αρκετές εβδομάδες μετά την αρθροπλαστική μπορεί να νιώθουν κάποιον πόνο κατά την κίνηση και τη νύχτα, αλλά θα είναι ελεγχόμενος. Η ενασχόληση με τα σπορ είναι αυτή που μπορεί να καθυστερήσει περισσότερο.

Μύθος: Με την τεχνητή άρθρωση το γόνατο θα λυγίζει λιγότερο.

Η αλήθεια: Πολύς κόσμος το πιστεύει αυτό, αλλά δεν ισχύει. Πολλοί τύποι τεχνητών αρθρώσεων έχουν το ίδιο εύρος κινητικότητας με ένα φυσικό γόνατο, αλλά το αν θα λειτουργήσουν πλήρως ή όχι εξαρτάται από την δεξιότητα του χειρουργού που τα τοποθετεί και από την μετεγχειρητική αποκατάσταση που θα κάνει ο ασθενής. Για παράδειγμα ένας ασθενής που φοβάται να κινηθεί και περνάει τη μέρα του καθισμένος ακίνητος σε μια καρέκλα, δεν θα αποκτήσει εξίσου καλή κινητικότητα στο γόνατο με έναν άλλο που γυμνάζει καθημερινά, πολλές φορές, το χειρουργημένο πόδι.

Μύθος: Δεν επιτρέπεται να γίνεται ταυτοχρόνως αρθροπλαστική και στα δύο γόνατα.

Η αλήθεια: Φυσικά και επιτρέπεται, αλλά λαμβάνονται υπ’ όψιν διάφοροι παράγοντες κατά την λήψη της απόφασης γι’ αυτήν, διότι έχει ορισμένα μειονεκτήματα (π.χ. μεγαλύτερη απώλεια αίματος, ο ασθενής δεν θα έχει στη συνέχεια «καλό» πόδι για να στηριχθεί κ.λπ.). Η διπλή αρθροπλαστική συνήθως εφαρμόζεται στους νεότερους ασθενείς και σε όσους έχουν καλή φυσική κατάσταση και (λοιπή) υγεία.