Parakalamoscity: ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

Παρασκευή 20 Οκτωβρίου 2017

ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

Το Θέατρο ΣΗΜΕΙΟ παρουσιάζει τον ‘Κοριολανό’ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Διαμαντή.

Η τελευταία τραγωδία του Σαίξπηρ (1606/-07), ένα από τα σημαντικότερα έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, το οποίο στην Ελλάδα έχει παρουσιαστεί μόνο άλλες τέσσερις φορές, εξετάζεται εδώ κάτω από νέο φως, απογυμνωμένο από κάθε περιττό στοιχείο, μέσα σ’ένα βίαιο και ηρωικό σύμπαν.

Ένας εξαμελής θίασος υψηλών αξιώσεων: Ιωάννης Παπαζήσης, Παρθενόπη Μπουζούρη, Στάθης Μαντζώρος, Ορόρα Μαριόν, Άρτεμις Γρύμπλα, Νικόλας Μίχας, υπό την καθοδήγηση ενός εξαιρετικά νέου, αλλά δοκιμασμένου σκηνοθέτη, αναλαμβάνει να αναπαραστήσει την ιστορία του μεγάλου ιδεολόγου που προτίμησε να βαδίσει ενάντια στην ίδια του την πατρίδα, παρά να προδώσει τις ιδέες του. Οι ακραίες θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στο ασφυκτικό περιβάλλον της διεκδίκησης και της διατήρησης της εξουσίας, διατρέχουν το έργο. Κάθε αγαθή ανθρώπινη προαίρεση, κάθε αίσθημα και κάθε συμπεριφορά έχει οξειδωθεί από την εμμονή με την κυριαρχία επί των πάντων. Όλοι οι ήρωες του έργου έχουν απόλυτη συνείδηση των πράξεών τους και ακλόνητη προσήλωση στις προθέσεις τους· πρόκειται για έναν μέχρι τελικής εξόντωσης αγώνα, για μια θανατηφόρα πάλη του ανθρώπου με τη μοίρα του μέσα στο περίοπτο δημόσιο σφαγείο της εξουσίας.

Λιμός σαρώνει τη Ρώμη. Ο Γάιος Μάρκιος Κοριολανός, εθνικός ήρωας, πολεμιστής γενναίος και αλαζόνας, απεχθάνεται το λαό. Στο μεταξύ ξεσπάει πόλεμος με τους εχθρούς των Ρωμαίων, τους Βόλσκους, από τον οποίο ο Κοριολανός γυρνάει θριαμβευτής. Κατευθυνόμενος και χειραγωγούμενος από τους πολιτικούς της άρχουσας τάξης, αλλά και από την ίδια του τη μητέρα, τη Βολούμνια, ο Κοριολανός μπλέκει σ’ένα πολιτικό παιγχνίδι, και καταλήγει στην εξορία. Ζητώντας την εκδίκηση, συμμαχεί με το θανάσιμο εχθρό, δικό του και της Ρώμης, τον Βόλσκο πολέμαρχο, Τούλλο Αουφίδιο και βαδίζει ενάντια στην πατρίδα του. Ο αδιάλλακτος χαρακτήρας του και η πολιτική άγνοια που τον οδήγησαν στην εξορία, γίνονται και η αιτία του θανάτου του, στα χέρια των νέων του συμμάχων.

ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Στην σκληρή και βίαιη εποχή μας, ταιριάζουν έργα σκληρά και βίαια· ηρωικά έργα. Ο Κοριολανός είναι ένας ήρωας. Είναι ένας άνθρωπος που έχει θυσιάσει κάθε στιγμή της ζωής του για χάρη της πατρίδας του, που γι’αυτόν αποτελεί την έκφραση μιας Ιδέας. Είναι ένας ιδεολόγος, αφοσιωμένος στην Ιδέα του και τυφλωμένος από την ακλόνητη προσήλωσή του σ’αυτήν. Όταν η πατρίδα του παύει να εκφράζει αυτή την Ιδέα, ο Κοριολανός εκστρατεύει εναντίον της.

Με πολιτικούς όρους, είναι ένας αδιάλλακτος υποστηρικτής της αριστοκρατικής ολιγαρχίας, και σιχαίνεται τον φτωχό λαό, τον «ανίκανο να κυβερνήσει και απρόθυμο να κυβερνηθεί». Με κάθε υγειές πολιτικό κριτήριο, αποτελεί έναν ξεκάθαρο εχθρό του λαού, έναν επικίνδυνο εν δυνάμει τύραννο. Εντούτοις, ο πατριωτισμός και η γενναιότητά του, στους κρίσιμους καιρούς που περνάει η πολιτεία, τον καθιστούν απαραίτητο· πολύ περισσότερο, η άρχουσα τάξη των Πατρικίων, βλέπει στο πρόσωπό του, έναν αήττητο και αφοσιωμένο σύμμαχο, ένα υπερόπλο που μπορεί να στρέψει στους εξωτερικούς, αλλά και στους εσωτερικούς εχθρούς της, αφανίζοντάς τους. Πρέπει, βέβαια, για να μην καταστεί επικίνδυνος και αυτή την ίδια την άρχουσα τάξη, να βρίσκεται διαρκώς υπό τον έλεγχό της. Προετοιμάζεται λοιπόν για το αξίωμα του ανώτατου άρχοντα, του Υπάτου, το οποίο, λόγω της πολιτικής του απειρίας, θα μπορέσει να ασκήσει μόνο κάτω από την απόλυτη επιρροή της. Στην απέναντι πολιτική όχθη, οι ηγέτες του λαού, βρίσκονται μπροστά σ’ένα μοιραίο σταυροδρόμι: οι εξουσίες τους, είτε θα αφανιστούν, είτε θα γιγαντωθούν, αναλόγως της ανόδου ή της πτώσης του Κοριολανού.

Το θέμα, λοιπόν, του έργου δεν είναι η φύση των απόψεων του Κοριολανού, ούτε ο χαρακτηρισμός του ως σωτήρα του έθνους ή ως εχθρού του λαού, αλλά το ίδιο το σύστημα και ο θεσμός της εξουσίας, με άλλα λόγια, οι διαδικασίες που θέτουν σε λειτουργία το περιβάλλον μέσα στο οποίο κάποιοι συγκεκριμένοι, ορίζουν τη ζωή και τη μοίρα όλων γενικά. Η μεγαλοφυία του έργου εντοπίζεται στη σαφήνεια με την οποία περιγράφεται αυτό το περιβάλλον και η τραγικότητά του στην τοποθέτηση ενός ανθρώπου ανόθευτα ειλικρινούς, μέσα στους μηχανισμούς αυτών των διαδικασιών.

Η εξόντωση του Κοριολανού είναι απόλυτη και εκ των προτέρων ολοφάνερη. Περισσότερο από την εύκολη εξαπάτηση, τους κυνικούς χειρισμούς και το ζήλο των κατόχων και των διεκδικητών της εξουσίας, αιτία της καταστροφής του ήρωα, είναι η περήφανη προσήλωσή του σ’ό,τι ο ίδιος θεωρεί σωστό· η ειλικρίνεια και η τιμιότητά του.

Κάθε σύστημα που λειτουργεί με εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους, ενέχει την επιβολή και την κυριαρχία των πρώτων πάνω στους δεύτερους. Σ’αυτό το σχήμα, η λαϊκή ελπίδα σε μια καλύτερη ζωή, όπως και η κάθε προσωπική πίστη και ιδεολογία, δεν αποτελούν παρά οχήματα στα χέρια οδηγών που στον ορίζοντά τους υπάρχει μόνο η απόκτηση, η διατήρηση, η διαχείρηση και η απώλεια της εξουσίας. Κι όμως, η ελπίδα και η πίστη είναι ο θεμελιώδης τρόπος που έχουμε να ερχόμαστε κοντά ο ένας στον άλλον, να αισθανόμαστε μέρος ενός συνόλου και να διαφύγουμε από την απομόνωση της ανθρώπινης κατάστασης· γινόμαστε κοινωνία, κοινότητα, φίλοι και οικογένεια, αναζητώντας συνοδοιπόρους στην πορεία μας από τη μήτρα στον τάφο. Το μέτρο της γενναιότητας του ανθρώπου είναι ακριβώς η σημασία και η τιμή που δίνει σ’αυτές τις σχέσεις. Και είναι σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ άλλοτε, πυρετώδης η ανάγκη μας για ελπίδα και για πίστη· για ατράνταχτη γενναιοφροσύνη μπροστά στην κοινή μοιραία κατάληξη, ώστε να μπορούμε να πούμε πως ζήσαμε ως άνθρωποι και όχι σαν ζώα. Ο Κοριολανός είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που δεν δίστασε ούτε στιγμή να πετάξει την ζωή του, αλλά δεν τόλμησε ποτέ να προδώσει τις ιδέες του και επομένως την ανθρώπινή του τιμή.

Α. Ν. Δ.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:

Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές.

Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Διαμαντής.

Σκηνογραφία: Μικαέλα Λιακατά.

Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα.

Φωτισμοί: Άννα Σμπώκου.

Βοηθός Σκηνοθέτη: Βικτόρια Στιμπέλσκι.

Επικοινωνία: Ειρήνη Λαγουρού.

ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ:

Ιωάννης Παπαζήσης: Κοριολανός.

Παρθενόπη Μπουζούρη: Βολούμνια-Αουφίδιος.