Εξωσωματική Γονιμοποίηση: Οδηγός για υποψήφιους γονείς

 

Ο δρόμος για την απόκτηση παιδιού δεν είναι πάντα εύκολος και η γονιμοποίηση δεν επιτυγχάνεται με τον φυσιολογικό τρόπο για όλα τα ζευγάρια. Η δύσκολη πραγματικότητα της επιδημίας του νέου κορωνοϊού που βιώνει όλη η ανθρωπότητα, έβγαλε "εκτός πορείας" πολλούς υποψήφιους γονείς που αναγκάστηκαν να διακόψουν τις προσπάθειες τους μετά από σύσταση των γιατρών τους. Αργά ή γρήγορα όμως θα έρθει η επόμενη μέρα και οι υποψήφιοι γονείς θα μπορέσουν το 2021 να βρεθούν πιο κοντά στο όνειρό τους.

Μέχρι τότε όμως ένα νέο ζευγάρι θα πρέπει να γνωρίζει ότι δεν είναι μόνο του μπροστά στη μη εκπλήρωση της επιθυμίας του για παιδί.

Περίπου το 25% των ζευγαριών αντιμετωπίζουν ποικίλα προβλήματα υπογονιμότητας, αλλά στη μεγάλη πλειοψηφία καταφέρνουν να κρατήσουν ένα μωρό στην αγκαλιά τους με τη βοήθεια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ή της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Εκατομμύρια παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν γεννηθεί από τότε που πρωτοεφαρμόστηκε η εξωσωματική γονιμοποίηση πριν 42 χρόνια, ενώ στην Ελλάδα πραγματοποιούνται κάθε χρόνο περίπου 25.000 κύκλοι εξωσωματικής γονιμοποίησης με ποσοστά επιτυχίας που ξεπερνούν πλέον το 30%.

Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια καταγράφεται σημαντική αύξηση του ποσοστού επιτυχίας λόγω των εξελιγμένων μεθόδων εξωσωματικής γονιμοποίησης, αλλά και νέων επιστημονικών παρεμβάσεων, όπως η Mini – IVF.

Ο Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος δρ  Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life, περιγράφει σε έναν «μίνι» οδηγό τη διαδρομή των υποψήφιων γονέων για την απόκτηση παιδιού με τη βοήθεια  της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ή της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Υπογονιμότητα

Εκτιμάται ότι σχεδόν ένα στα 6 ζευγάρια με τακτικές ερωτικές επαφές για ένα χρόνο χωρίς τη χρήση κάποιας αντισυλληπτικής μεθόδου αδυνατεί να συλλάβει. Στο 1/3 των περιπτώσεων η υπογονιμότητα οφείλεται σε προβλήματα της γυναίκας, στο 1/3 η αιτία κρύβεται στον άνδρα και στις υπόλοιπες περιπτώσεις πρόκειται είτε για προβλήματα και των δύο είτε τα αίτια παραμένουν άγνωστα.

Αν δεν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη μέσα στη διάρκεια ενός 6μήνου για γυναίκες άνω των 35 ετών ή ενός χρόνου για γυναίκες κάτω των 35 ετών με ελεύθερες ερωτικές επαφές ειδικά στις γόνιμες ημέρες, τότε είναι απαραίτητη η συνδρομή εξειδικευμένου στην υπογονιμότητα γυναικολόγου προκειμένου να διερευνηθούν τα αίτια.

Διάγνωση

Οι πρώτες βασικές εξετάσεις για τη διάγνωση της υπογονιμότητας είναι ένα υπερηχογράφημα και εξετάσεις για το ορμονικό προφίλ της γυναίκας, ενώ για τον άνδρα απαιτείται έλεγχος του σπέρματος με σπερμοδιάγραμμα και καλλιέργεια σπέρματος. Πολλές φορές για την εκτίμηση των ωοθηκικών εφεδρειών και τον έλεγχο της ωοθυλακιορρηξίας απαιτούνται επιπλέον εξετάσεις, όπως σειρά υπερηχογραφημάτων σε συγκεκριμένες μέρες του κύκλου, υστεροσαλπιγγογραφία, λαπαροσκόπηση ή περαιτέρω ορμονικός έλεγχος.

Συνήθεις αιτίες υπογονιμότητας

Τα συνηθέστερα αίτια υπογονιμότητας είναι προβλήματα στο σπέρμα (κινητικότητα, μορφολογία, αριθμός σπερματοζωαρίων), διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας, παθήσεις της μήτρας, προβλήματα στις σάλπιγγες και περιορισμένη διάθεση ωαρίων λόγω ηλικίας.

Επιλογές των ζευγαριών

Σχεδόν κάθε αιτία της υπογονιμότητας έχει πλέον και τη λύση της, επισημαίνει ο δρ  Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος. Οι επιλογές είναι πολλές και η απόφαση για την κατάλληλη προσέγγιση λαμβάνεται μετά την ολοκλήρωση του διαγνωστικού ελέγχου και την σε βάθος συζήτηση του ζευγαριού με τον γιατρό. Πολλές φορές μάλιστα, δεν χρειάζεται καν κάποια θεραπευτική παρέμβαση αφού πολλές γυναίκες αποβάλουν σταδιακά το άγχος, ακολουθούν με σωστό τρόπο τις ιατρικές οδηγίες και συλλαμβάνουν με φυσιολογικό τρόπο.

Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή

Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι ουσιαστικά κάποιες μέθοδοι που βοηθούν και ενισχύουν το γεννητικό σύστημα της γυναίκας.

•        Παρακολούθηση του φυσικού κύκλου με τη βοήθεια υπερηχογραφημάτων προκειμένου να εντοπιστεί η καταλληλότερη μέρα ωορρηξίας και να ακολουθήσει προγραμματισμένη επαφή του ζευγαριού. Σε κάποιες περιπτώσεις χορηγείται μία ένεση χοριακής γοναδοτροφίνης για την ωρίμανση του ωαρίου.

•        Πρόκληση ωορρηξίας με τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής για φυσιολογική σύλληψη.

•        Σπερματέγχυση. Πρόκειται για μία ανώδυνη διαδικασία κατά την οποία τοποθετείται απευθείας στη μήτρα το σπέρμα του συντρόφου, το οποίο έχει υποστεί επεξεργασία σε ειδικό εργαστήριο. Σκοπός της μεθόδου είναι να συναντηθούν πιο γρήγορα και πιο εύκολα το σπέρμα και το ώριμο ωάριο.

•        Mini-IVF. Είναι μία πρωτοποριακή προσέγγιση που συνδυάζει την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και την εξωσωματική γονιμοποίηση χωρίς τη χρήση ενέσιμων φαρμάκων. Κατά την Mini-IVF αποφεύγεται το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών, η γυναίκα λαμβάνει όσο το δυνατόν λιγότερα φάρμακα και συλλέγονται 1-3 ωάρια με δυνατότητα να δημιουργήσουν υψηλής ποιότητας έμβρυα. Επιπλέον με τη mini-IVF δεν επιβαρύνεται το ορμονικό προφίλ της γυναίκας, ούτε το ενδομήτριο, άρα δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την εμφύτευση των εμβρύων.

Εξωσωματική Γονιμοποίηση (IVF)

Όπως το λέει η λέξη είναι η γονιμοποίηση έξω από το σώμα. Το ωάριο και το σπερματοζωάριο δεν ενώνονται στο φυσικό τους περιβάλλον, δηλαδή στη σάλπιγγα της γυναίκας, αλλά στο εργαστήριο.

Η διαδικασία απαιτεί την διέγερση των ωοθηκών προκειμένου να παραχθούν περισσότερα ωάρια σε ένα φυσικό κύκλο. Η διέγερση των ωοθηκών επιτυγχάνεται με τη χορήγηση ενέσιμων φαρμάκων και η διαδικασία διαρκεί από 8 έως 14 ημέρες - ανάλογα με το πρωτόκολλο που θα ακολουθηθεί. Με την ολοκλήρωση της διέγερσης των ωοθηκών γίνεται στο χειρουργείο με ελαφριά νάρκωση η ωοληψία, ενώ ο σύντροφος δίνει δείγμα σπέρματος. Εμβρυολόγοι αναλαμβάνουν την επεξεργασία και την ένωση του σπέρματος με τα ωάρια, συνήθως με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης.

Μετά τη γονιμοποίηση τα έμβρυα καλλιεργούνται στις συνθήκες εργαστηρίου μέχρι να γίνει η εμβρυομεταφορά, δηλαδή η μεταφορά των εμβρύων στη μήτρα της γυναίκας.

Όταν πια έχει γίνει η εμβρυομεταφορά, μετά από περίπου 12-14 πρέπει να γίνει ένα τεστ κύησης προκειμένου να διαπιστωθεί αν εξελίσσεται ή όχι η εγκυμοσύνη.

Κίνδυνοι από την εφαρμογή των μεθόδων

Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι ακίνδυνες και αποτελεσματικές μέθοδοι.

Η μοναδική ίσως παρενέργεια, η οποία πλέον έχει περιοριστεί πολύ σε σχέση με το παρελθόν, είναι το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Το σύνδρομο αυτό προλαμβάνεται και αντιμετωπίζεται αμέσως και αποτελεσματικά.

Σε ότι αφορά τη σχέση των φαρμάκων της εξωσωματικής γονιμοποίησης με την ανάπτυξη γυναικολογικού καρκίνου ή καρκίνου του μαστού, ο κίνδυνος των γυναικών που έχουν υποβληθεί σε διαδικασία εξωσωματικής είναι ακριβώς ο ίδιος με εκείνον του γενικού πληθυσμού, όπως δείχνουν μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες.

Όταν το τεστ εγκυμοσύνης είναι αρνητικό

Πολλές φορές τα αποτελέσματα του τεστ εγκυμοσύνης μετά από μία προσπάθεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ή ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης δεν είναι τα επιθυμητά, ακόμα και όταν όλα είχαν πάει τέλεια!

Το ζευγάρι βρίσκεται σε σύγχυση και απογοητεύεται, αφού δεν μπορεί να καταλάβει πως βγήκε αρνητικό το τεστ εγκυμοσύνης μετά από όλη αυτή την επιτυχημένη προσπάθεια. Ο γιατρός είναι εκείνος που πρέπει να μιλήσει στο ζευγάρι με ανθρώπινα λόγια και να δώσει απλές επιστημονικές εξηγήσεις προκειμένου να διώξει τις όποιες αμφιβολίες και αρνητικές σκέψεις, εξηγεί ο δρ  Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος.

Τι καλύπτει ο ΕΟΠΥΥ

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή ή την Εξωσωματική Γονιμοποίηση είναι αρκετά ακριβά. Ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει το κόστος των φαρμακευτικών σκευασμάτων μετά από έγκριση της ειδικής επιτροπής που έχει συσταθεί για το σκοπό αυτό.

Συγκεκριμένα, ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει τη δωρεάν χορήγηση των σκευασμάτων για 4 συνολικά προσπάθειες Διέγερσης Ωοθηκών (για Ενδομητρική Σπερματέγχυση) Σε περίπτωση που αυτές αποτύχουν, η γυναίκα ή το ζευγάρι δικαιούται να προχωρήσει σε ακόμη 4 συνολικά προσπάθειες Εξωσωματικής Γονιμοποίησης. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να απέχουν υποχρεωτικά η πρώτη από τη δεύτερη 4 ή και παραπάνω μήνες.