Η Πρέβεζα εν αναμονή της αποχώρησης των Γερμανών
1944 μΧ, Σεπτέμβριος ΄09: Πριν αναχωρήσουν οι Γερμανοί από την Πρέβεζα, η γύρω περιοχή ήταν ήδη πλήρης ανταρτών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, οι οποίοι περίμεναν να εισέλθουν στην πόλη. Ο ΕΛΑΣ ήταν ήδη στη Βόνιτσα όπου κατέφθασε από το Μοναστηράκι ενώ ο ΕΔΕΣ στα ορεινά της Πρέβεζας. Ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Αναστάσιος Παππάς γράφει [2] στο βιβλίο του «Η Βιογραφία ενός αγωνιστή» ότι «…στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 αποφασίστηκε η απόβαση του 24ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ στην Πρέβεζα… Στις 12 τη νύχτα δύο βάρκες - πριάρια μας πήραν από το Ακτιο και μας αποβίβασαν στην Κυανή Ακτή, κοντά στο σημερινό κολυμβητήριο… Ο Σταύρος Κοριτσίδης μού είπε ότι οι Γερμανοί βρίσκονται στο Φρούριο του Αγίου Ανδρέα…». Ο καπετάνιος του ΕΛΑΝ Στ. Τσουμάνης, γράφει σε βιβλίο του «Ο 2ος λόχος πού αποβιβάσαμε, είχε σαφή εντολή να μη σταθεί λεπτό στην πόλη και να βαδίσει προς Παργινόσκαλα, για να προλάβει ενδεχόμενη αποβίβαση Γερμανών ή μελών του ΕΔΕΣ». Ο Μιχάλης Ντούσιας του ΕΛΑΣ γράφει στο βιβλίο του [3] «…Μικτή επιτροπή από οργανώσεις της Πρέβεζας, ήρθε στον Κάβο Παναγιάς στο Ακτιο, και μας έκανε έκκληση να ΜΗΝ επιχειρήσουμε κύκλωση των Γερμανών, γιατί τα αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού θα ήταν σκληρά…». Ετσι και έγινε. Οι Γερμανοί αποχωρούν ανενόχλητοι, με κατεύθυνση τη Νικόπολη με οχήματα και πεζοί, αφήνοντας ως …ενθύμιο τα πρώτα Γερμανικά ποδήλατα και μοτοσικλέτες στην Πρέβεζα. [4], [5].
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1944 οι Γερμανοί Ναζί φεύγουν από την Πρέβεζα. Η Πρέβεζα είναι ελεύθερη. Οι Γερμανοί Ναζί αποχωρούν από την Πρέβεζα αφού ανατινάζουν πρώτα το παλιό λιμάνι και την αποθήκη πυρομαχικών στη Νικόπολη. Δεν είναι διαθέσιμες ιστορικές πληροφορίες τι δύναμη είχε η αποχωρούσα Γερμανική δύναμη, και ποιος ήταν επικεφαλής. H αποχώρηση των Γερμανών έγινε μηχανοκίνητα αλλά και με πεζά τμήματα με κατεύθυνση τη Νικόπολη. [6], [7].
Αντάρτες ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ στην Πρέβεζα
1944 μΧ, Σεπτέμβριος 14: Την ίδια ακριβώς ημέρα της αποχώρησης των Γερμανών Ναζί, με διαφορά ορισμένων ωρών, εισέρχονται στήν Πρέβεζα δυνάμεις του 24ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (πρώτες) και του ΕΔΕΣ (δεύτερες). Ο ΕΛΑΣ έφτασε από τα όρη του Λούρου και από το Ακτιο ενώ ο ΕΔΕΣ έφτασε από την Πάργα και τα ορεινά χωριά της Λάκκας Σουλίου. «Μάλιστα οι δύο ανταρτικές δυνάμεις πραγματοποιούν και κοινή παρέλαση» [8]. Σημειώνεται ότι ο ταγματάρχης επικεφαλής του ΕΛΑΣ Γεώργιος Κατεμής (ψευδώνυμο «Αραχναίος») αφίχθη στην Πρέβεζα λίγο αργότερα. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ καταλαμβάνουν τα φρούρια Αγίου Ανδρέα, Αγίου Γεωργίου, Παντοκράτορα, και επι πλέον το Ενετικό ρολόϊ, την Εθνική Τράπεζα, και το 1ο Γυμνάσιο. Οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ καταλαμβάνουν το κτίριο του Μονοπωλίου Πρέβεζας στην παραλία (σημερινή καφετέρια Blue Bay), το δημοτικό σχολείο «Θεοφάνειος», την Ντάπια (τάφρο Αλή Πασά) και οικίες ομοφρονούντων. Αρχικά η Πρέβεζα φαίνεται να επανέρχεται στους κανονικούς της ρυθμούς. Όμως ακολουθεί καταιγίδα. [9], [10], [11], [12], [13].
1944 μΧ, Σεπτέμβριος 16 : Οι θέσεις των ανταρτών στην Πρέβεζα: Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Πρέβεζα, η πόλη αρχικά περιήλθε στα χέρια ενόπλων ανταρτών και πολιτών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Επικεφαλής αυτού του ένοπλου τμήματος με ελαφρά όπλα ήταν ο ταγματάρχης Γεώργιος Κατεμής (ψευδώνυμο «Αραχναίος») ο οποίος εγκαταστάθηκε με το επιτελείο του στο Φρούριο Αγίου Γεωργίου στις 17 Σεπτεμβρίου 1944. Άλλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ στρατοπέδευσαν όπως προαναφέρθηκε στο Φρούριο Αγίου Ανδρέα, άλλες στο κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στην παραλία και μια μονάδα στο 1ο Γυμνάσιο. Μια ακόμα μονάδα του ΕΛΑΣ βρισκόταν στο φρούριο του Ακτίου. Ο Γεώργιος Κατεμής, καταγόμενος από την Πελοπόννησο, διετέλεσε Διοικητής του 24ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ με έδρα το Άνω Κοτσανόπουλο Πρέβεζας, δύναμης 120-250 ανδρών. [14], [15], [16], [17], [18]..
1944 μΧ, Σεπτέμβριος 17: Άφιξη Δημητρίου Γαλάνη του ΕΔΕΣ: Σύντομα, μια επιπλέον δύναμη οπλιτών του ΕΔΕΣ αποβιβάστηκε με Βρετανικό πλοίο στην παραλία Αλωνάκι υπό τον Συνταγματάρχη Δημήτριο Γαλάνη. «Την ογδόη μέρα των εχθροπραξιών αντιπροσωπεία του ΕΔΕΣ με επικεφαλής Βρετανό στρατιωτικό πήγε στο Φρούριο του Αγίου Γεωργίου και απαίτησε από τον Γεώργιο Κατεμή «Αραχναίος) την παράδοση της πόλης στον ΕΔΕΣ και τους Βρετανούς, διότι έπρεπε να γίνει επισκευή του λιμανιού»[19]. Επίσης ο ΕΛΑΣ υποστηρίζει ότι «είχε καλή διάθεση συνεργασίας για συνύπαρξη στην πόλη, για κοινές περιπόλους για κοινό Φρουραρχείο κλπ». Επίσης ο ΕΛΑΣ υποστηρίζει ότι «ο ΕΔΕΣ ενέταξε στις δυνάμεις του ταγματασφαλίτες της Λευκάδας και εθνοπροδότες». Υπήρξε έτσι άρνηση του Γεώργιου Κατεμή να παραδώσει την πόλη, και σύντομα άρχισαν μάχες στην Πρέβεζα που στην αρχή είχαν τη μορφή αψιμαχιών. Τα πιο πολλά γεγονότα περιγράφονται αναλυτικά στο βιβλίο του Χριστόφορου Ράπτη, στρατιώτη του ΕΛΑΣ. [20], [21], [22], [23], [24].
H Εμφύλια Μάχη της Πρέβεζας
1944 μΧ, Σεπτέμβριος 18-26: Σημειώνεται ότι, από παραδρομή μνήμης ημερομηνιών των αειμνήστων Ιωάννη Βούρβαχη (1913 -2004) και Κώστα Προβατά (1906-2001), η «Μάχη της Πρέβεζας» δημοσιεύθηκε γιά πρώτη φορά από τον Χαράλαμπο Γκούβα στον τοπικό τύπο της Πρέβεζας το έτος 2008 με το λανθασμένο τίτλο «Τα Δεκεμβριανά της Πρέβεζας». Αν και ο ιστορικός παραλληλισμός με τα ομώνυμα τραγικά γεγονότα των Αθηνών δεν απέχει από την πραγματικότητα, ο σωστός τίτλος είναι «Τα Σεπτεμβριανά της Πρέβεζας» ή ορθότερα «Η Εμφύλια Μάχη της Πρέβεζας». Συνολικά φαίνεται ότι οι εχθροπραξίες διήρκεσαν δώδεκα (12) ημέρες από τις 14-26 Σεπτεμβρίου 1944. Αρχικά τα γεγονότα ήταν ασήμαντα. Από τις 17 Σεπτεμβρίου 1944 οι αψιμαχίες, τα σποραδικά πυρά επεκτάθηκαν και σταδιακά, από τις 18 Σεπτεμβρίου 1944, «η μάχη άναψε σε όλη την Πρέβεζα από Αη-Θωμά μέχρι Αη-Γιώργη», όπως γράφει ο Χριστόφορος Ράπτης. Ο ΕΔΕΣ αρχίζει τις συλλήψεις ανταρτών του ΕΛΑΣ και αριστερών πολιτών, εντός της Πρέβεζας. Στη Μάχη της Πρέβεζας τελικά παίρνει μέρος όλο το 24ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, αποτελούμενο από τρείς λόχους των 70-80 μαχητών, σύνολο δηλαδή δύναμης 210-240 άτομα. Επιπλέον η ΕΠΟΝ είχε 14 μαχητές, ο όλμος 7 άτομα, η ομάδα διοίκησης 10-12 άτομα και ο ΕΛΑΝ (ναυτικό) 20-25 άτομα. Ο πρώτος λόχος οχυρώνεται στο Φρούριο Αγίου Ανδρέα. Ο δεύτερος λόχος είναι διασπασμένος στο Φρούριο Αγίου Γεωργίου (περίπου 50 μάχιμα άτομα) και στο Ακτιο, όπου έχουν επαφή. Ο τρίτος λόχος είχε διασπασθεί στο Μυρτάρι του Ακτίου, στον Αγιο Θωμά, και στο Τουρκοβούνι (Φρούριο της Λασκάρας). Η διοίκηση του ΕΛΑΣ είναι στο Φρούριο του Αγίου Γεωργίου. Δύναμη 25 ατόμων του ΕΛΑΝ οχυρώνεται εντός της Εθνικής Τράπεζας[25],. Η μάχη αρχίζει με τρείς πυροβολισμούς και ένα βλήμα όλμου στον Αγιο Ανδρέα εκ μέρους του ΕΔΕΣ, που οι δυνάμεις του είχαν ήδη περικυκλώσει τα κάστρο. Το Φρούριο του Αγίου Γεωργίου ο ΕΔΕΣ το σφυροκοπεί από τις σημερινές θέσεις των ταβερνών Αγράμπελη και Πανόραμα. Ενας νεαρός μαθητής του ΕΛΑΣ στέκεται με πολυβόλο στο Ενετικό ρολόϊ του Αγίου Χαραλάμπους, πυροβολεί και τελικά σκοτώνεται με όλμο του ΕΔΕΣ. Με την έναρξη των εχθροπραξιών, στις 21 Σεπτεμβρίου 1944, ορισμένοι πολίτες μέλη της ΕΠΟΝ βγαίνουν στο δρόμο διαδηλώνοντας. Συλλαμβάνονται από αντάρτες του ΕΔΕΣ και την επομένη εκτελούνται στην Παργινόσκαλα. Το Φρούριο του Αγίου Ανδρέα ήταν το επίκεντρο των επιχειρήσεων και εδέχετο κατ ευθείαν βολές πυροβολικού από το Ψαθάκι. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1944 εισέρχεται εντός του Φρουρίου του Αγίου Ανδρέα ο λόχος Κατσαρού. Το θλιβερό είναι ότι εντός και εκτός, δηλαδή μεταξύ επιτιθέμενων και αμυνόμενων υπάρχουν συγγενείς πρώτου βαθμού! Παράδειγμα: Τάκης Μπάλκος (ΕΛΑΣ) και Αναστάσιος Μπάλκος (ΕΔΕΣ) ήταν αδέλφια! Ενας νεαρός ο Μιχάλης Ντίκος μεταφέρει μηνύματα από Πρέβεζα στο Άκτιο σε μπουκάλι κολυμπώντας [26], [27].
Θάνατος Βρετανού στο Νεοχώρι
1944 μΧ, Σεπτέμβριος 22: Παραθέτω αυτούσια τη συνέντευξη του αυτόπτη μάρτυρα Γεώργιου Κατεβάτη (1935 -) ο οποίος περιγράφει τον τραγικό θάνατο Βρετανού στρατιώτη στο Νεοχώρι Πρέβεζας: «Οι Γερμανοί είχαν ένα μικρό φυλάκιο μονάδας στο σχολείο στο Νεοχώρι. Ο πατέρας μου δούλευε μάγειρας εκεί. Οι Γερμανοί έφυγαν με τα τζίπ οδικώς προς Νικόπολη και μερικοί ποδαράτοι. Στον εμφύλιο της Πρέβεζας ήμουν 9 χρονών στο Νεοχώρι. Ήρθαν 4-5 αντάρτες του ΕΔΕΣ με ένα Βρετανό στρατιωτικό 30 χρονών περίπου και έστησαν ένα οπλοπολυβόλο, στη θέση ελιές του Τάκη Ζήκα. Ηταν σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τη θέση των ανταρτών του ΕΛΑΣ στους Αγίους Αποστόλους. Ο Βρετανός κοίταγε με τα κιάλια και ξαφνικά, φωνάζει ένας, "καθίστε όλοι κάτωωωωω". Πριν προλάβουμε να κουνηθούμε, βλέπουμε μια ριπή να έχει κάνει κόσκινο το λαιμό του Βρετανού. Τον θέρισε. Γέμισε αίματα και πέθανε επί τόπου. Πήραμε μια κουβέρτα από το κτήμα του Μιχάλη Τσαντούλα, τον μεταφέραμε στην Αγία Τριάδα και τον θάψαμε» [28], [29]
 |
| Παργινόσκαλα |
 |
| Πίνακας εκτελεσθέντων στην Παργινόσκαλα Πρέβεζας |
Η μάχη στην Εθνική Τράπεζα Πρέβεζας
 |
| Προσθήκη Εθνική Τράπεζα Πρέβεζας |
1944, Σεπτέμβριος 26: Η Συμφωνία της Καζέρτας υπογράφηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 1944 στην Καζέρτα Ιταλίας ανάμεσα στην εξόριστη κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ελληνική κυβέρνηση, τις ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις (ΕΑΜ και ΕΔΕΣ) και τις Βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής. Ειδικότερα, η Συμφωνία της Καζέρτας υπογράφηκε μεταξύ των Henry Wilson, Harold Mc Milan, στρατηγού Ρόναλντ Σκόμπι, Γεώργιου Παπανδρέου, Αλέξανδρου Σβώλου, Γ. Ζέβγου, Στέφανου Σαράφη, και Ναπολέοντα Ζέρβα. Σκοπός της συμφωνίας ήταν να καθορίσει τα θέματα τα σχετικά με τη δράση, τον έλεγχο και/ή τον αφοπλισμό των ένοπλων τμημάτων που είχαν δημιουργηθεί κατά την Κατοχή. Κατά τους όρους της συμφωνίας αυτής, «Ολες οι ανταρτικές δυνάμεις που δρούσαν στην Ελλάδα θα υπάγονταν στις διαταγές της ελληνικής Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, η οποία στη συνέχεια θα τις έθετε υπό τις διαταγές του στρατηγού Ρόναλντ Σκόμπι. Οι στρατιωτικοί ηγέτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ αναλάμβαναν την υποχρέωση να απαγορεύσουν στις ανταρτικές μονάδες οποιαδήποτε δράση που θα απέβλεπε στην κατάληψη της εξουσίας». Τα γεγονότα που ακολούθησαν, και κυρίως τα Δεκεμβριανά των Αθηνών, εκτιμήθηκαν από ορισμένους ιστορικούς ως συνέπεια των όρων της συμφωνίας της Καζέρτας, για την οποία κυρίως η Αριστερά αλλά και μια μερίδα της Δεξιάς είχε διατυπώσει σοβαρές επιφυλάξεις. Όμως, στην Πρέβεζα, αυθημερόν με την υπογραφή της Συμφωνίας της Καζέρτας, σταμάτησαν οι εχθροπραξίες και οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ μεταφέρθηκαν με βάρκες στο Ακτιο. [41], [42].
Η εφημερίδα «Λαοκρατία» και ο Γεράσιμος Μαλτέζος
1944, Οκτώβριος 25: Λίγες μέρες μετά τα τραγικά γεγονότα της Εμφύλιας Μάχης της Πρέβεζας, η εφημερίδα «Λαοκρατία», Όργανο της Πανηπειρωτικής Επιτροπής του Ε.Α.Μ., Χρόνος Β’, Αρ. Φύλλου 19, Ηπειρος, 25 Οκτώβρη 1944, σελ. 1-2 γράφει επακριβώς τα εξής: "Η ΜΑΖΙΚΗ ΣΦΑΓΗ ΤΗΣ ΠΡΕΒΕΖΑΣ - 65 χρόνια απ’ το αποτρόπαιο φρικιαστικό έγκλημα των φασιστών του ΕΔΕΣ. «Το ΕΑΜ καταγγέλλοντας τα πιο κάτω εγκλήματα και διερμηνεύοντας την αγανάχτηση του λαού της Πρέβεζας κι’ ολόκληρου του Ηπειρωτικού λαού ζητάει απ’ την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας την άμεση διενέργεια ανακρίσεων και την αμείλιχτη τιμωρία των ενόχων. Ζητάει επίσης απ΄ την ίδια καθοδήγηση του ΕΔΕΣ να βοηθήσει το έργο της δικαιοσύνης και της εξυγίανσης. Παραθέτουμε τα γεγονότα που οδήγησαν στις σφαγές της Πρέβεζας χωρίς σχόλια γιατί μιλάν μόνα τους με την ωμή γλώσσα της φρίκης και του αποτροπιασμού: Στις 9/9 υπογράφεται από αντιπροσώπους του ΕΑΜ και ΕΔΕΣ πρωτόκολλο ενότητας μέσα στην πόλη της Πρέβεζας. Ταυτόχρονα βγαίνει 15μελής Λαϊκή Επιτροπή από τα σωματεία της πόλης και αντιπροσώπους του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ. Σκοπός της η τήρηση της τάξης κατά την απελευθέρωση της πόλης. Στη διάθεση της Επιτροπής μπαίνει σώμα Πολιτοφυλακής μικτό με 120 άνδρες από κάθε Οργάνωση. Όλος ο λαός έχει σύνθημά του την ενότητα και τη συνεργασία. Στις 14/9 η πόλη λευτερώνεται. Ο ΕΛΑΣ και το ΕΛΑΝ καταλαμβάνουν την πόλη και την παραδίνει στη Λαϊκή Επιτροπή, καταδιώκοντας τους γερμανούς στο Μύτικα, Κεραμίτσα, Σμυρτούλα.. ύστερα από συνεννοήσεις την άλλη μέρα στις 15 το πρωί γίνονται δεκτά στην πόλη με εκδηλώσεις συνεργασίας τμήματα του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τον ταγματάρχη Γαλάνη. Με την είσοδο όμως των εδεσικών τμημάτων η κατάσταση μεταβάλλεται. Ο Γαλάνης κηρύσσει το στρατιωτικό νόμο και την πόλη σε κατάσταση πολιορκίας. Αυτό προκαλεί μεγάλη αγανάχτηση στο λαό που στις 16/9 συγκροτεί συλλαλητήριο με 3χιλιάδες διαδηλωτές για την κατάργηση του Στρατιωτικού Νόμου. Οι εδεσίτες αρνούνται και στις 17/9 παίρνουν ενίσχυση 60 Ραλλικών απ’ τη Λευκάδα. Η Λαϊκή Επιτροπή ορίζει, τη 18/9 μέρα γιορτασμού της Λευτεριάς. Ο ΕΔΕΣ με προκήρυξή του δηλώνει ότι δε θα λάβει μέρος και κυκλοφορεί πλαστή προκήρυξη της ΕΠΟΝ κατά του Ζέρβα. 7000 λαού επί 4 ώρες πανηγυρίζουν την απελευθέρωση της πόλης. Το απόγευμα επακολουθούν λαϊκοί χοροί και γενική χαρά. Το ίδιο απόγευμα αποσύρονται απ΄ την πόλη οι οικογένειες των εδεσιτών και τα τμήματά τους πιάνουν θέσεις έξω απ’ την πόλη. Στις 19/9 απαιτούν απ’ τα τμήματα του 24 Συν/τος να εγκαταλείψουν την πόλη. Ο ΕΛΑΣ απορρίπτει την αξίωση και ζητάει κατοχή από κοινού. Αμέσως σχεδόν η πόλη δέχεται καταιγιστικά πύρα πυροβολικού και όλμων και αυτομάτων που ματαιώνουν κάθε προσπάθεια διαμαρτυρίας του λαού. Η σύρραξη γενικεύεται και διαρκεί εφτά ολόκληρες μέρες. Κατά τη διάρκεια της το 24 Σύνταγμα κάνει νέες προσπάθειες συμβιβασμού και ζητάει τη συγκρότηση μικτής αντιπροσωπίας. Αετόπουλα και Επονίτες κατά τις μάχες αυτές βρήκαν ηρωικό θάνατο εκτελώντας την υπηρεσία του συνδέσμου. Η υποδειγματική ΕΠΟΝ του 24 Συντάγματος αφού πολέμησε δύο ώρες στο Γυμνάσιο της πόλης παραδόθηκε. Στην αποφασιστική στιγμή του αγώνα η συμφωνία της Καζέρτας στην Ιταλία θέτει τέρμα στη σύρραξη με την αποχώρηση των τμημάτων του ΕΛΑΣ. Εκτελέσεις πατριωτών : Κατά το 12ήμερο διάστημα της σύγκρουσης διαπράχτηκαν τα πιο κάτω εγκλήματα. Εκτελέστηκε ολόκληρη η υποδειγματική ΕΠΟΝ από 14 νέους. Εκτελέστηκαν απ΄ την Λαϊκή Επιτροπή που συγκροτήθηκε με κοινή συμφωνία ΕΑΜ-ΕΔΕΣ: 1) Χρ. Κοντός, Γυμνασιάρχης, πρόεδρος της Επιτροπής, 2) Δήμας, δικηγόρος, γραμματέας της, 3) Δ. Γιαμάς, εργάτης, μέλος, 4) Μ. Ρέντζος, τριατατικός, μέλος της Επιτροπής, γραμματέας της νομαρχιακής Επιτροπής ΕΑΜ Πρέβεζας (εκτελέστηκε ξυλοκοπούμενος και συρόμενος στα πεζοδρόμια της Πρέβεζας). Επίσης εκτελέστηκαν άλλα 3 μέλη της Λαϊκής Επιτροπής. Πρόσωπα γνωστά και κύρους μέσα στην πόλη εχτελέστηκαν: 1) Μαϊδάτσης, γιατρός, 2) Κοσμάς Ρέντζος, έμπορος, 3) Σπαθής, επιθεωρητής δημοτικών σχολείων, 4) Μεγαλογένης, γραμματέας Πρωτοδικείου Πρέβεζας, 5) Κακαβούλης, μεγαλοχτηματίας (αφού του έκοψαν πρώτα τα’ αυτιά, τον έσφαξαν), χρονών 75, 6) Καστάνης, κτηματίας, χρονών 70, 7) Πρόδρομος Πατσατσόγλου, μεγαλοχτηματίας. Όλες οι εχτελέσεις έγιναν στο συνοικισμό Παντοκράτορας Πρέβεζας. Υπάρχουν πληροφορίες ότι έναν τον έθαψαν ζωντανό πριν τον αποτελειώσει το πολυβόλο. Ο ανθυπασπιστής Χωρ/κης Γεωργάρας αφού έσφαξε έναν του ήπιε το αίμα. Τις πρώτες μέρες της σύρραξης συνέλαβαν περίπου 700 άτομα απ΄ τα οποία 16 γυναίκες και κορίτσια . Απ’ αυτούς 40 εκτελεστήκανε κι’ οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδο στην Πάργα. Συνολικά δολοφονήθηκαν στην Πρέβεζα 70-75 άτομα. Λεηλατήθηκαν όλα τα σπίτια και τα μαγαζιά των συλληφθέντων. Κάηκαν σπίτια συναγωνιστών στο συνοικισμό Κοκκινιά. Κατά τις πληροφορίας μας επικεφαλής των τμημάτων ήταν 1) ο Διοικητής της ΙΧ Μεραρχίας του ΕΔΕΣ συντ/ρχης Μπόρας, 2) ο ταγματάρχης Γαλάνης και οι Αξιωματικοί Τσόγκας, Χατζιδάκις και Παπαδάτος»." [43]
Η άποψη Γεράσιμου Μαλτέζου για τη Μάχη της Πρέβεζας: 1944, Σεπτέμβριος 26: Ο Γεράσιμος Μαλτέζος ("Τζουμερκιώτης") δεν βρισκόταν στην Πρέβεζα κατά την ομώνυμη μάχη και φυσικά ότι αναγράφει τα άκουσε εξ αποστάσεως. Γράφει ο Μαλτέζος: «Οι συνέπειες των συγκρούσεων στην Πρέβεζα και της αποχώρησης του Συντάγματος ήταν τρομερές για τον πληθυσμό της πόλης. Ο Δημήτρης Γαλάνης εκτελώντας διαταγές του Ναπολέοντα Ζέρβα και των Άγγλων κατέσφαξε πολλές δεκάδες αθώων πολιτών με μόνη τη δικαιολογία ότι ήταν μέλη ή συμπαθούντες του ΕΑΜ. Σκότωσαν τον Γυμνασιάρχη Xρήστο Κόντο, εμπόρους, υπαλλήλους τραπεζών και το πιο ανατριχιαστικό, έθαψαν ζωντανούς 12 νεολαίους. Στην πόλη έπεσε τρομοκρατία χειρότερη από εκείνη των Γερμανών. Οι Άγγλοι και ο Ζέρβας ήθελαν να δαμάσουν το Δημοκρατικό λαό της Πρέβεζας και να μετατρέψουν την πόλη σε μια σίγουρη βάση ανεφοδιασμού για όλη την Ήπειρο» [44], [45].
 |
| Οι επιπτώσεις της Μάχης της Πρέβεζας |
1944, Σεπτέμβριος 26: Οι επιπτώσεις του εμφύλιου σπαραγμού στην πόλη της Πρέβεζας είναι σημαντικές και διαχρονικές. Πέραν των υλικών ζημιών και των ανθρωπίνων θυμάτων από αμφότερες τις πλευρές (ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ), η μάχη αυτή με το τραγικό της επιστέγασμα στην Παργινόσκαλα, άφησε στην ιστορική μνήμη αγιάτρευτες πληγές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πόλη της Πρέβεζας για εξήντα χρόνια εξέλεγε πάντα «αριστερό» δήμαρχο, με μια μικρή εξαίρεση του κυρίου Κώστα Παπαγεωργίου το 1998, πράγμα εμφανώς διαφορετικό με τη διπλανή Άρτα που είχε αντίθετη ιστορία, αλλά και με την διπλανή Πάργα (άποψη Χαράλαμπου Γκούβα). Από τη πλευρά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ υπήρξαν στη Μάχη της Πρέβεζας τα εξής θύματα: Νεκροί αντάρτες: 32 άτομα, Τραυματίες αντάρτες: 12 άτομα, Νεκροί πολίτες: 48, Τραυματίες πολίτες: Άγνωστο (Χριστόφορος Ράπτης, 1990). Βεβαίως, αρκετοί νεκροί υπήρξαν και στην πλευρά του ΕΔΕΣ και οι σοροί τους ετάφησαν στην περιοχή Παντοκράτορα, σε ένα οικόπεδο απέναντι από την εκκλησία. Ουδέποτε βρέθηκε ίχνος αυτών των σκελετών (Λάζαρος Συνέσιος, 2009). [46], [47], [48]
H Εκτόπιση του ΕΔΕΣ από την Ήπειρο
1944, Δεκέμβριος 21-29: Για τη φάση αυτή του εμφυλίου πολέμου μεταφέρονται στοιχεία του Γεράσιμου Μαλτέζου, καπετάνιου του ΕΛΑΣ: «Το Γενικό στρατηγείο του ΕΛΑΣ ανέλαβε ως αποστολή το ξεκαθάρισμα του ΕΔΕΣ από την Ήπειρο και του Αντών Τσιαούς στην Ανατολική Μακεδονία. Στην επιχείρηση αυτή έλαβαν μέρος τρείς Μεραρχίες και δύο Συντάγματα, συνολική δύναμη 14.000 ανδρών, σύμφωνα με τον στρατηγό Σαράφη».[49], [50].
Ο Ναπολέων Ζέρβας στην Πρέβεζα (1944, Δεκέμβριος 23-24): Μεταφέρεται επακριβώς η άποψη του Γεράσιμου Μαλτέζου του ΕΛΑΣ: «Στις 24 Δεκεμβρίου 1944 έφτασε στην Πρέβεζα ο Ναπολέων Ζέρβας, μετά την εγκατάλειψη της ιδέας αντίστασης στη Φιλιππιάδα και προετοιμάζοντας την μεταφορά των δυνάμεων του ΕΔΕΣ στην Κέρκυρα. Βρετανικά σκάφη διετάχθηκαν από τον Σκόμπι και κατέφθασαν στην Πρέβεζα και άρχισε η μεταφορά των τραυματιών και 1000 ‘’ομήρων’’ που κουβαλούσε από τα Γιάννενα, Άρτα, Φιλιππιάδα, Πρέβεζα. Στις 26 Δεκέμβρη 1944 από την Ηγουμενίτσα μεταφέρθηκαν στην Κέρκυρα η Χ Μεραρχία του ΕΔΕΣ και 800 πρόσφυγες, (δηλαδή όμηροι). Ο Μυριδάκης βεβαιώνει ότι ο Ναπολέων Ζέρβας επιβιβάστηκε στό αντιτορπιλικό Πάνθηρ και στις 31 Δεκέμβρη όλοι βρίσκονταν στην Κέρκυρα. Ετσι ο Ζέρβας κατόρθωσε να διασώσει τον κύριο όγκο των δυνάμεών του».[51], [52].
Ο ΕΔΕΣ και Πρεβεζάνοι πολίτες στην Κέρκυρα (1944, Δεκέμβριος 23-24): Το Δεκέμβριο του 1944, και ενώ η Αθήνα φλέγονταν από τα τραγικά αιματηρά γεγονότα πού αναφέρονται ως «Δεκεμβριανά» των Αθηνών, οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ εγκαταλείπουν την Ηπειρο και μεταφέρονται στην Κέρκυρα με πλοία. Παράλληλα με τους ενόπλους μεταφέρονται στην Κέρκυρα και οικογένειες πολιτών της Πρέβεζας και της Άρτας που υπήρχαν πληροφορίες ότι «επρόσκειντο φιλικά στον ΕΔΕΣ και κινδύνευαν από αντίποινα του ΕΛΑΣ». Η μεταφορά αυτή αόπλων πολιτών, με λίγα αντικείμενα της οικοσκευής, έγινε εσπευσμένα με Ελληνικά και Βρετανικά πλοία. Ειδικότερα στις 23 Δεκεμβρίου 1944 μια ομάδα Πρεβεζάνων πολιτών, και πολιτών από την Άρτα, που εμπεριείχε την οικογένεια του Λάζαρου Συνέσιου, αναχώρησε με Βρετανικό αρματαγωγό για Κέρκυρα. Εκεί οι Πρεβεζάνοι και Αρτινοί παρέμειναν μέχρι τον Απρίλιο – Μάϊο 1945 οπότε και επέστρεψαν με Ελληνικά πλοία ασφαλείς. Ετσι στο διάστημα Δεκέμβριος 1944 μέχρι Απρίλιο-Μάϊο 1945, η Πρέβεζα περιήλθε πάλι στις δυνάμεις του ΕΛΑΣ και «αναφέρονται στην πόλη λαϊκά δικαστήρια, λεηλασίες, και κλοπές υλικών». Ο Λάζαρος Συνέσιος θυμάται χαρακτηριστικά ότι «όταν γυρίσαμε από την Κέρκυρα βρήκαμε διαρρηγμένο το σπίτι μας στην Πρέβεζα και έλλειπαν έπιπλα και σκεύη, αλλά βρήκαμε και ένα στρατσόχαρτο, το χαρτί ήταν είδος πολυτελείας τότε, που έγραφε… για τις ανάγκες της δύναμης του ΕΛΑΣ σας αφαιρέσαμε τα κάτωθι είδη τροφίμων και αντικειμένων. Μετά την επιστροφή από την Κέρκυρα, βρήκαμε ορισμένα μέσα στην Εθνική Τράπεζα, όπου είχαν συγκεντρωθεί από τον ΕΛΑΣ πολλά αντικείμενα, έπιπλα και ρουχισμός». [53]. Επιπλέον πληροφορίες αναφέρουν ότι «πήγαν στην Κέρκυρα με πλοίο οι οικογένειες από το Νεοχώρι Πρέβεζας Γεώργιου Κατέρου, και Ιωάννη Βαγγελάκη». [54], [55].
Ο ΕΛΑΣ εμφανίζεται στη Σμυρτούλα – αρχαία Νικόπολη
1944, Δεκέμβριος 26-27: Σημειώνεται εδώ ότι άλλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ προωθούνται προς την Πρέβεζα από την Ακαρνανία (του 24ου Συντάγματος με επικεφαλής τον Αραχναίο, Γεώργιο Κατεμή) και άλλες δυνάμεις έρχονται από την Άρτα (3/40 Σύνταγμα, επικεφαλής είναι ο Γεράσιμος Μαλτέζος). Γράφει ο Γεράσιμος Μαλτέζος του ΕΛΑΣ: «Φτάσαμε στα υψώματα βόρεια της αρχαίας Νικόπολης και αργά το βράδυ παρατηρήσαμε τα τμήματα του ΕΔΕΣ που είχαν θέσεις μάχης στό στενό της Σμυρτούλας. Αναφέραμε στό Σύνταγμα και πήραμε διαταγή να καταυλισθούμε για επίθεση το άλλο πρωί. Τη νύχτα ψιλόβρεχε και έκανε κρύο… Σε λίγο δεχθήκαμε βολές από αντιτορπιλικό πλοίο από το Ιόνιο πέλαγος… Πρωί πρωί της 27 Δεκεμβρίου 1944 στήσαμε 4 πυροβόλα και αρχίσαμε βολή εναντίον του αντιτορπιλικού. Μόλις έπεσαν μερικά βλήματα κοντά του, αμέσως άναψε τις μηχανές και τόσκασε στό πέλαγος. Μέσα, όπως βεβαιώνει ο Μυριδάκης βρισκόταν και ο Ναπολέων Ζέρβας». [56], [57].
Παραπομπές:
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", έκδοση 2009, ISBN 978-960-87328-2-7
↑ Αναστάσιος Παππάς: "Η Βιογραφία ενός αγωνιστή", Πρέβεζα 1986
↑ Μιχάλης Ντούσιας: "Απομνημονεύματα από την Αντίσταση", Πρέβεζα 1985
↑ Βιβλιογραφία: Τα προαναφερθέντα βιβλία των Αναστάσιου Παππά, Στ. Τσουμάνη, και Μιχάλη Ντούσια
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Γεώργιος Κατεβάτης: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα», έτος 2009
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Λάζαρος Συνέσιος:"Σημειώσεις από αναμνήσεις, Συνομιλία με Χαράλαμπο Γκούβα», 2009
↑ Κώστας Προβατάς: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα», Πρέβεζα 1992
↑ Ιωάννης Βούρβαχης: «Συνέντευξη στον Χαρ. Γκούβα», Πρέβεζα 1998
↑ Ράπτης Χριστόφορος: «Τα δύσκολα χρόνια 1941-1949», έκδοση 1990
↑ Συνέσιος Λάζαρος: «Σημειώσεις από αναμνήσεις, Συνομιλία με Χαράλαμπο Γκούβα», 2009
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Kώστας Προβατάς: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα» (1992)
↑ Ιωάννης Βούρβαχης: «Συνέντευξη στον Χαρ. Γκούβα» (1998)
↑ Ράπτης Χριστόφορος: «Τα δύσκολα χρόνια 1941-1949», έκδοση 1990
↑ Συνέσιος Λάζαρος: «Συνομιλία με Χαράλαμπο Γκούβα», 2009
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Χριστόφορος Ράπτης, "Tα δύσκολα χρόνια" 1990
↑ Κώστας Προβατάς: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα» (1992)
↑ Ιωάννης Βούρβαχης: «Συνέντευξη στον Χαρ. Γκούβα» (1998)
↑ Ράπτης Χριστόφορος: «Τα δύσκολα χρόνια 1941-1949», Πρέβεζα 1990
↑ Συνέσιος Λάζαρος: «Αναμνήσεις και σημειώσεις, Συνομιλία με Χαράλαμπο Γκούβα», 2009
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Ράπτης Χριστόφορος: «Τα δύσκολα χρόνια 1941-1949», Πρέβεζα 1990
↑ Ράπτης Χριστόφορος: «Τα δύσκολα χρόνια 1941-1949», Πρέβεζα 1990
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Γεώργιος Κατεβάτης: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα, 2009
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Κωστοπούλου Σοφία: "Συνέντευξη της χήρας Κωστόπουλου στόν Χαράλαμπο Γκούβα", 2009
↑ Κώστας Προβατάς, Μαχητής ΕΛΑΝ: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα», 1992
↑ Ιωάννης Βούρβαχης Μαχητής ΕΔΕΣ: «Συνέντευξη στον Χαρ. Γκούβα», 1998
↑ Ράπτης Χριστόφορος, Μαχητής ΕΛΑΣ: «Τα δύσκολα χρόνια 1941-1949», έκδοση 1990
↑ Συνέσιος Λάζαρος, αυτόπτης μάρτυρας: «Αναμνήσεις και σημειώσεις, Συνομιλία με Χαράλαμπο Γκούβα», 2009
↑ Σοφία Κωστοπούλου, χήρα συν/χη Κωστόπουλου: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα», 2009
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Ιωάννης Βούρβαχης: «Συνέντευξη στον Χαρ. Γκούβα» (1998)
↑ Κώστας Προβατάς: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα» (1992)
↑ Ράπτης Χριστόφορος: «Τα δύσκολα χρόνια 1941-1949», έκδοση 1990
↑ Συνέσιος Λάζαρος: «Αναμνήσεις και σημειώσεις, Συνομιλία με Χαράλαμπο Γκούβα», 2009
↑ Wikipedia: «Η Συμφωνία της Καζέρτας»
↑ Ράπτης Χριστόφορος: «Τα δύσκολα χρόνια 1941-1949», έκδοση 1990
↑ Eφημερίδα «ΛΑΟΚΡΑΤΙΑ», Όργανο της Πανηπειρωτικής Επιτροπής του Ε.Α.Μ., Χρόνος Β’, Αρ. Φύλλου 19, ΗΠΕΙΡΟΣ, 25 Οκτώβρη 1944, σελ. 1-2). http://anasintaxi.blogspot.com
↑ Γεράσιμος Μαλτέζος: «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, Αναμνήσεις και ζητήματα Στρατηγικής και Τακτικής», Βόλος, 1987, σελίδα 318
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Χριστόφορος Ράπτης: «Τα δύσκολα Χρόνια 1941-1949», έκδοση 1990
↑ Λάζαρος Συνέσιος: «Παράθυρο στην ιστορία. Σημειώσεις», 2009
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Γεράσιμος Μαλτέζος: «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, Αναμνήσεις και ζητήματα Στρατηγικής και Τακτικής», Βόλος, εκδοση 1987, σελίδες 333-334
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Γεράσιμος Μαλτέζος: «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, Αναμνήσεις και ζητήματα Στρατηγικής και Τακτικής», Βόλος, εκδοση 1987, σελίδες 337-338
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Πηγή: Λάζαρος Συνέσιος: «Συνομιλία με τον Χαράλαμπο Γκούβα», 24-04-2009
↑ Γεώργιος Κατεβάτης: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα», 2009
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
↑ Γεράσιμος Μαλτέζος: «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, Αναμνήσεις και ζητήματα Στρατηγικής και Τακτικής», Βόλος, εκδοση 1987, σελίδες 346-347
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", εκδόσεις Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας, Χαράλαμπος Γκούβας", ISBN 978-96-87328-2-7
ΠΗΓΗ: www.el-wikipedia.org
.jpg)
