Πρωκτικός πόνος: Πότε ο πόνος επιμένει;

Ο πρωκτικός πόνος είναι πολύ συνηθισμένος και συχνά η αιτία που τον προκαλεί υποδιαγιγνώσκεται, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η εκτίμηση δεν είναι έγκυρη. Παρότι σωστά υποθέτουν οι περισσότεροι ασθενείς, αλλά και ειδικοί, ότι το πιθανότερο είναι να οφείλεται σε αιμορροϊδοπάθεια, εντούτοις υπάρχουν πολλές άλλες παθήσεις που προκαλούν πρωκταλγία.

«Ο πόνος στον πρωκτό είναι ένα σύμπτωμα που δεν συζητείται από τους πάσχοντες, λόγω ντροπής. Συχνά η πληροφόρηση που υπάρχει για το θέμα είναι ελλιπής, δεδομένου ότι οι περισσότεροι τον αποδίδουν σε μια-δυο γνωστές παθήσεις. Η αλήθεια είναι ότι προκαλείται από διάφορες νόσους, μεταδιδόμενες και μη, που όλες όμως είναι ιάσιμες. Σπάνια μπορεί να οφείλεται σε καρκίνο, ο οποίος όμως επίσης θεραπεύεται όταν υπάρχει έγκυρη και έγκαιρη διάγνωση», μας εξηγεί ο  διδάσκων στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο γενικός χειρουργός Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος - Διευθυντής της χειρουργικής κλινικής του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών - Ιατρικού Περιστερίου και Πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Ορθοπρωκτικής Χειρουργικής (www.axiarchos.gr) και παραθέτει τις αιτίες της πρωκταλγίας.

•        Η ύπαρξη δερματικών παθήσεων, όπως ψωρίαση ή δερματίτιδα είναι αιτία πόνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να συνυπάρχει κνησμός ή αίσθημα καύσου. Για τη διάγνωση ενδεχομένως να απαιτηθεί βιοψία δέρματος, από τα αποτελέσματα της οποίας συχνά κρίνεται η θεραπεία. Η αντιμετώπισή τους έγκειται συνήθως στην εφαρμογή δερματικών αλοιφών.

•        Κάποια μυκητιασική λοίμωξη ενδεχομένως να προκαλεί πόνο, ο οποίος είναι παρατεταμένος αλλά όχι ιδιαίτερα έντονος. Θεραπεύεται με φαρμακευτική αγωγή.

Στις δύο αυτές περιπτώσεις (δερματική πάθηση και μυκητιασική λοίμωξη) ο πόνος εμφανίζεται κατά  το σκούπισμα της περιπρωκτικής περιοχής.

•        Τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα του ορθού, όπως η γονόρροια, τα χλαμύδια ή ο έρπης αποτελούν επίσης αιτίες πόνου. Ενώ μερικές από αυτές τις λοιμώξεις είναι αποτέλεσμα εξάπλωσης από τη λοίμωξη των γεννητικών οργάνων, οι περισσότερες προέρχονται από την πρωκτική επαφή. Ο πόνος δεν προκύπτει πάντα κατά την αφόδευση. Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν μικρές αιμορραγίες του πρωκτού ή κνησμό. Η θεραπεία περιλαμβάνει τοπικά ή από του στόματος φάρμακα.

•        Ο μυϊκός σπασμός, μπορεί να προκαλέσει πολύ οξύ πόνο που συχνά υποχωρεί γρήγορα.

•        Η αιμορροϊδοπάθεια είναι ο συχνότερος λόγος πόνου στον πρωκτό και ιδιαίτερα όταν έχει προκύψει θρόμβωση. Εάν ο θρόμβος είναι μεγάλος, τότε ο πόνος μπορεί να υφίσταται κατά την αφόδευση, κατά την κίνηση, αλλά ακόμα και όταν ο ασθενής απλώς κάθεται. Ο θρόμβος μπορεί εμφανιστεί ξαφνικά, να επιδεινωθεί τις 2 πρώτες ημέρες και κατόπιν να μειωθεί. Η αιμορραγία συνυπάρχει τις περισσότερες φορές. Η θεραπεία είναι είτε συντηρητική είτε χειρουργική. Η καθοδηγούμενη με υπέρηχο απολίνωση των αιμορροϊδικών αρτηριών αποτελεί την πλέον αξιόπιστη μέθοδο, που χωρίς αναισθησία θεραπεύει μόνιμα την πάθηση σε 30 λεπτά!

•        Η πρωκτική ραγάδα, προκαλεί οξύ, αιχμηρό πόνο που προκύπτει κατά την αφόδευση. Μπορεί να συνυπάρχει μυϊκός σπασμός, οπότε ο πόνος μπορεί να είναι παρατεταμένος. Η ραγάδα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα μικρό σχίσιμο στον βλεννογόνο του πρωκτικού καναλιού και η θεραπεία της τις περισσότερες φορές δεν είναι χειρουργική, αλλά αφορά στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας που συνήθως τις προκαλεί, είτε διατροφικά είτε με μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Για τις χρόνιες ραγάδες συστήνεται χειρουργική επέμβαση, λόγω αδυναμίας των συντηρητικών μεθόδων. Η χρήση Laser ή R-F από εξειδικευμένο χειρουργό επιτρέπει την αναίμακτη και ανώδυνη αντιμετώπιση τους.

•        Πόνο μπορεί να προκαλέσει κι ένα απόστημα (δηλαδή μια μολυσμένη κοιλότητα γεμάτη με πύον κοντά στον πρωκτό ή το ορθό) που οφείλεται σε βακτηριακή λοίμωξη. Σ’ αυτήν την περίπτωση ο πόνος είναι συνεχής και συνοδεύεται συχνά από πυρετό και νυχτερινές εφιδρώσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αντιμετωπίζεται με χειρουργική επέμβαση.

•        Ένα αθεράπευτο απόστημα μπορεί να οδηγήσει σε δημιουργία πρωκτικού συριγγίου, το οποίο είναι ένα “τούνελ” μεταξύ του ορθού και του δέρματος. Σύμπτωμα αυτού είναι ο πόνος. Αιτία δημιουργίας του είναι κυρίως η φλεγμονή και η απόφραξη του εκφορητικού πόρου των περιπρωκτικών αδένων. «Η χειρουργική επέμβαση είναι η μόνη επιλογή για τη θεραπεία του. Η ενδοσκοπική θεραπεία (VAAFT), προσφέρει ασφάλεια, εξασφαλίζει την έλλειψη μετεγχειρητικού πόνου, δεν απαιτεί νοσηλεία και προσφέρει μόνιμα αποτελέσματα», επισημαίνει ο Δρ. Ξιάρχος.

•        Το πρωκτικό έλκος, ένα είδος επώδυνης ή ερεθισμένης  περιοχής, μπορεί να είναι οδυνηρό και να δημιουργήσει λοίμωξη. Ενδεχομένως να προκύψει από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, κνησμό και από ορισμένα φάρμακα. Άλλες πιθανές αιτίες είναι η νόσος του Crohn και οι χρόνιες ραγάδες. Η θεραπεία εξαρτάται από τη σοβαρότητα της κατάστασης και ξεκινά από την αντιμετώπιση της αιτίας που προκαλεί το έλκος και τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής. Η χειρουργική επέμβαση συστήνεται σε περίπτωση αποτυχίας των παραπάνω και είναι απολύτως αποτελεσματική.

•        Ο καρκίνος είναι η πιο σοβαρή αιτία πόνου, ο οποίος προοδευτικά χειροτερεύει  και συνοδεύεται συνήθως από αιμορραγία και παρουσία όγκου. Χρήζει άμεσης διάγνωσης και θεραπείας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει χημειοθεραπεία, ακτινοβολία και / ή χειρουργική επέμβαση.

Όταν ο πόνος εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της αφόδευσης και παύει μετά απ’ αυτή, οι πιθανότερες αιτίες είναι οι αιμορροΐδες και οι πρωκτικές ραγάδες. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που μπορεί ο ασθενής να εξακολουθήσει να πονάει, λόγω μυϊκού σπασμού.

Όταν η υφιστάμενη πάθηση είναι απόστημα, λοίμωξη, θρομβωμένη αιμορροΐδα ή κακοήθης όγκος, τότε ο πόνος είναι συνεχής, ενώ ο προοδευτικός πόνος παραπέμπει σε θρομβωμένη αιμορροΐδα. Ο αφόρητος πόνος που προκαλεί στον ασθενή αδυναμία ακόμα και να καθίσει συχνότερα αποδίδεται σε απόστημα, μυϊκό σπασμό ή καρκίνο.

Όπως τονίζει ο Δρ. Ξιάρχος, η ιατρική διάγνωση είναι απαραίτητη σε κάθε περίπτωση, ωστόσο ο πρωκτικός πόνος που δεν υποχωρεί μετά τη λήψη αναλγητικών και εμμένει για περισσότερο από 24 ώρες πρέπει να διερευνηθεί άμεσα. Όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκειά του τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να οφείλεται σε πιο σοβαρή πάθηση.

Υπάρχουν ορισμένα σημεία που η εστίαση σ’ αυτά προφυλάσσει αλλά και θεραπεύει. Για παράδειγμα η αποφυγή της δυσκοιλιότητας, με μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, και η επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού μπορεί τόσο να προλάβει όσο και να θεραπεύσει την κύρια αιτία πολλών από τις προαναφερόμενες παθήσεις και να απαλύνει τον πόνο. Επίσης, η καθαριότητα (όχι υπερβολική) και η αποφυγή υγρασίας στην περιοχή λειτουργεί κατευναστικά. Τέλος, σημαντική είναι η αποφυγή τραυματισμών της περιοχής και χρήσης ακατάλληλων σαπουνιών.