Χονδροπάθεια: Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν σύνδρομο επιγονατιδομηριαίου πόνου έχουν οι αθλητές, τα σωματικά δραστήρια άτομα και οι ηλικιωμένοι. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία επιρρεπείς είναι και όσοι αυξάνουν ξαφνικά το επίπεδο δραστηριότητάς τους, ειδικά όταν η δραστηριότητα αυτή συνεπάγεται επαναλαμβανόμενη κίνηση του γόνατος, όπως τρέξιμο, αναρρίχηση σε σκάλες, βαθιά καθίσματα ή μεταφορά βαρέων φορτίων. Αιτία εμφάνισης του συνδρόμου στους ηλικιωμένους ενήλικες είναι η σχετιζόμενη με την ηλικία φθορά του χόνδρου στην κάτω επιφάνεια της επιγονατίδας, η οποία προκαλεί πόνο και δυσκολία στην ολοκλήρωση των καθημερινών εργασιών.

«Το σύνδρομο του επιγονατιδομηριαίου πόνου (PFTPS) που αναφέρεται συχνά και ως χονδροπάθεια επιγονατίδας ή χονδρομαλάκυνση, αφορά στον πόνο στο πρόσθιο μέρος του γόνατος, μέσα και γύρω από την επιγονατίδα, δηλαδή στο τριγωνικού σχήματος οστό που βρίσκεται στο εμπρόσθιο μέρος της άρθρωσης. Είναι ένας από τους συνηθέστερους τύπους πόνου στο γόνατο, ιδιαίτερα μεταξύ των αθλητών, των ενεργών εφήβων, των ηλικιωμένων ενηλίκων και των ατόμων που εκτελούν επαναλαμβανόμενη σωματική κίνηση», μας εξηγεί ο φυσικοθεραπευτής – χειροθεραπευτής κ. Γιώργος Κακαβάς του Fysiotek Sports and Spine Lab (www.fysiotek.gr). 

Το σύνδρομο επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες και αντιπροσωπεύει το 20% έως 25% του συνόλου των αναφερθέντων πόνων στο γόνατο.

«Οι φυσικοθεραπευτές μπορούν να σχεδιάσουν εξατομικευμένα προγράμματα άσκησης και θεραπείας για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της χονδροπάθειας, δηλαδή τη μείωση του πόνου την αποκατάσταση της κίνησης και την αποφυγή μελλοντικών τραυματισμών», συμπληρώνει.

Ο πόνος εμφανίζεται όταν δημιουργείται τριβή μεταξύ της κάτω επιφάνειας της επιγονατίδας και του μηριαίου οστού και συνοδεύεται συνήθως από ευαισθησία κατά μήκος των άκρων του γόνατος. Τα αίτια που μπορούν να συμβάλλουν στη εμφάνιση αυτού του συνδρόμου είναι πολλά: προβλήματα που αφορούν στην ευθυγράμμιση της επιγονατίδας, κάποιος τραυματισμός στο γόνατο, ή προηγούμενη χειρουργική επέμβαση, ιδιαίτερα για τη επιδιόρθωση του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου με τη χρήση του ίδιου του επιγονατιδικού τένοντα ως μόσχευμα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, το PFPS είναι ένα «σύνδρομο υπέρχρησης», που σημαίνει ότι μπορεί να οφείλεται σε επαναλαμβανόμενη ή υπερβολική χρήση του γόνατος.

Αυτές οι καταστάσεις μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα του γόνατος να κινηθεί  ευχερώς ομαλά στο μηρό και στο μηριαίο αυλάκι (που βρίσκεται κατά μήκος του μηριαίου οστού) κατά τη διάρκεια της κίνησης. Η τριβή μεταξύ της κάτω επιφάνειας του γόνατος και του μηριαίου οστού προκαλεί τον πόνο και τον ερεθισμό. Η επιγονατίδα μπορεί επίσης να μην κινείται σωστά στο μηριαίο αυλάκι όταν ο τετρακέφαλος στο εσωτερικό μπροστινό μέρος του μηρού είναι αδύναμος και οι μύες του ισχίου στο εξωτερικό του μηρού είναι σφιχτοί. Η επιγονατίδα τραβιέται προς την κατεύθυνση των σφιγμένων μυών του ισχίου και μπορεί να κινηθεί ή να κλίνει προς το πλάι, το οποίο προκαλεί ερεθισμό των ιστών γύρω από την επιγονατίδα.

Τα άτομα με PFPS μπορεί να βιώσουν πόνο όταν ανεβοκατεβαίνουν σκάλες ή όταν περπατούν σε ανηφόρα ή σε ανώμαλες επιφάνειες, πόνο που αυξάνεται με τη δραστηριότητα και μειώνεται με την ανάπαυση, πόνο που εμφανίζεται μετά από παρατεταμένο κάθισμα με το γόνατο λυγισμένο, αλλά και τριγμό κατά την κάμψη ή έκταση του γόνατος.

Γενικά, η πάθηση δεν διακρίνεται σε απλές ακτινογραφίες. Ωστόσο η διενέργεια απεικονιστικών εξετάσεων μπορεί να ζητηθεί προς αποκλεισμό άλλων παθήσεων που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα. Είναι δε πολύ ευκολότερο να αντιμετωπιστεί εάν διαγνωστεί νωρίς. Η έγκαιρη θεραπεία μπορεί να σταματήσει την επιδείνωση.

Η άμβλυνση των συμπτωμάτων που προκαλεί το σύνδρομο σχετίζεται με την αποφυγή των δραστηριοτήτων/κινήσεων που χειροτερεύουν τα συμπτώματα, όπως βαθιά καθίσματα. Η λήψη μη συνταγογραφούμενων αντιφλεγμονωδών φαρμάκων μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του οιδήματος, της δυσκαμψίας και του πόνου, όπως άλλωστε και ένα πρόγραμμα φυσικοθεραπειών.

«Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να διδάξει τον πάσχοντα τους τρόπους προσαρμογής  στις καθημερινές δραστηριότητες, προκειμένου να προστατευτεί η άρθρωση, αλλά και ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών προς αποτροπή του επιγονατιδομηριαίου πόνου. Μπορεί επίσης να αξιολογήσει τα αθλητικά υποδήματα και να υποδείξει τα κατάλληλα τόσο στους επαγγελματίες αθλητές όσο και σε απλούς περιπατητές. Η επιλογή του σωστού τύπου παπουτσιών για κάθε δραστηριότητα και η αντικατάστασή τους όταν δεν υποστηρίζουν επαρκώς το πέλμα είναι απαραίτητη για την πρόληψη των τραυματισμών» σημειώνει ο κ. Κακαβάς.

Αφού λάβει το ιατρικό ιστορικό, ο φυσικοθεραπευτής διενεργεί μια σειρά από εξετάσεις για να αξιολογήσει το γόνατο, παρατηρεί την ευθυγράμμιση των ποδιών, αναλύει τον τρόπο βάδισης και ελέγχει τη δύναμη των ισχίων και των μηρών για να διαπιστώσει εάν υπάρχει αδυναμία ή ανισορροπία που μπορεί να συμβάλλει στον πόνο. Ελέγχει επίσης την ευελιξία των μυών του ποδιού, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή σε εκείνους που συνδέονται στο γόνατο. Μετά από την αξιολόγηση, σχεδιάζει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης.

«Πέρα από τους παραδοσιακούς τρόπους, η μέθοδος fysiotek δίνει τη δυνατότητα αξιολόγησης και ανάλυσης των αρθρώσεων, γεγονός που αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα καθώς ο ασθενής δεν υποβάλλεται σε καινούργιες εξετάσεις για το πρόβλημά του.  Τα πρωτόκολλα του Fysiotek έχουν την ικανότητα να αξιολογούν και τους μυς του ανθρώπινου σώματος και να βρίσκουν και να θεραπεύουν επώδυνα σημεία σε αυτούς όπως και να ερεθίζουν σημεία βελονισμού», επισημαίνει ο κ. Κακαβάς.

Ειδικότερα, ο φυσικοθεραπευτής μαθαίνει στον ασθενή να εκτελεί ασκήσεις που στοχεύουν στους μυς του γλουτού και του μηρού, του γόνατος (με έμφαση στον τετρακέφαλο) και του αστραγάλου, διότι η ενίσχυση αυτών βοηθά στην ανακούφιση της πίεσης στο γόνατο κατά την εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων. Παράλληλα τον εκπαιδεύει να εκτελεί ασκήσεις διατάσεων που αποσκοπούν στο τέντωμα των παραπάνω μυών, καθώς η αύξηση της ευελιξίας τους συμβάλει στη μείωση της άσκησης τυχόν ανώμαλων δυνάμεων στο γόνατο και την επιγονατίδα.

Με βάση το επίπεδο δραστηριότητας του ασθενή, μπορεί να τον εκπαιδεύσει να έχει την κατάλληλη στάση όταν εκτελεί ορισμένες κινήσεις, όπως όταν σηκώνεσαι  από την καρέκλα, όταν ανεβαίνει σκαλοπάτια, όταν κάνει βαθιά καθίσματα ή άλματα, επίσης για να ελαχιστοποιηθούν οι υπερβολικές δυνάμεις που ασκούνται στο γόνατο.

Επειδή το σύνδρομο προκαλείται συχνά από υπερβολικές και επαναλαμβανόμενες κινήσεις, οι αθλητές και τα ενεργά άτομα μπορούν να επωφεληθούν από την καθοδήγηση ενός φυσιοθεραπευτή για σωστές τεχνικές διασταυρούμενης προπόνησης (διαφορετικών ασκήσεων) για την ελαχιστοποίηση του στρες στα γόνατα. Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να επιλέξει, τέλος, να δέσει το γόνατο για να μειώσει τον πόνο και να εκπαιδεύσει τους μυς για να εργαστούν αποτελεσματικά. Μπορεί να προχωρήσει δε σε ήπια ηλεκτρική διέγερση για να μειώσει τον πόνο και να υποστηρίξει τη διαδικασία επούλωσης.

Σύμφωνα με τον κ. Κακαβά, η μέθοδος fysiotek είναι η ενδεδειγμένη για την αντιμετώπιση της πάθησης, καθώς τα μηχανήματά της κατευθύνουν τον θεραπευτή ως προς το είδος και τη διάρκεια της θεραπείας, επαναξιολογούν και τυπώνουν τα αποτελέσματα τόσο της ανάλυσης όσο και της θεραπείας και κρατούν αρχείο για αυτά. Πρόκειται δηλαδή για έναν ολοκληρωμένο τρόπο μηχανικής διάγνωσης και θεραπείας, με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας. Σε συνδυασμό δε με τα εξατομικευμένα προγράμματα αποκατάστασης και ασκήσεων σταθεροποιούν το θεραπευτικό αποτέλεσμα, άρα δεν χρειάζονται επαναληπτικές συνεδρίες ανά τακτά χρονικά διαστήματα, παρά μόνο επαναξιολόγηση ανά εξάμηνο για προληπτικούς λόγους.