Η
μεταμορφοψία αποτελεί μία οπτική διαταραχή η οποία δεν είναι πάθηση, αλλά
σύμπτωμα -μάλιστα χρησιμοποιείται από την ιατρική
παγκόσμια με την ελληνική της ονομασία. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον
κόσμο με μεταμορφοψία βλέπουν παραμορφωμένες εικόνες γύρω τους, με τις ευθείες
γραμμές π.χ. να μοιάζουν κυματιστές και τα αντικείμενα πιο μικρά ή πιο μεγάλα
απ' ό,τι στ' αλήθεια είναι-συνήθως για λίγα λεπτά.
Το σύμπτωμα αυτό μπορεί να οφείλεται σε νευρολογικές ή
οφθαλμολογικές παθήσεις, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται προβλήματα στην
ωχρά κηλίδα - το κέντρο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του ματιού.
Ο αμφιβληστροειδής είναι πρακτικά η εσωτερική «επίστρωση»
του ματιού, και αποτελεί μέρος του εγκεφάλου. Φέρει τα κύτταρα-υποδοχείς του
φωτός (τα ραβδία και τα κονία). Η ωχρά κηλίδα-το πιο σημαντικό μέρος του
αμφιβληστροειδή- είναι υπεύθυνη για την έγχρωμη όραση, την κεντρική όραση και
την οπτική οξύτητα. Όταν ο αμφιβληστροειδής ή η ωχρά κηλίδα επηρεαστούν από τη
γήρανση, έναν τραυματισμό ή μια πάθηση, το επακόλουθο μπορεί να είναι η
κεντρική μεταμορφοψία.
Πόσο συχνή είναι;
Το σύμπτωμα αυτό είναι πάρα πολύ συχνό, αν και σε μεγάλο βαθμό δεν το γνωρίζει (ή δεν το αξιολογεί επαρκώς) το ευρύ κοινό. Υπολογίζεται, για παράδειγμα, ότι ποσοστό άνω του 65% των πασχόντων από υγρή (νεοαγγειακή) εκφύλιση της ωχράς κηλίδας εκδηλώνει μεταμορφοψία-αυτό αφορά βέβαια συνήθως άτομα άνω των 70 ετών- οι οποίοι εκτιμώνται σε 200 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο. Η λεπτομέρεια «κλειδί» εδώ, είναι ότι αφορά την απόλυτα κεντρική όραση και πρέπει να εξεταστεί το κάθε μάτι χωριστά!
Η οπτική διαταραχή μπορεί να εκδηλωθεί στο ένα ή και στα
δύο μάτια, καθώς και να αφορά μόνο ένα τμήμα της όρασης. Όταν η αιτία είναι
κάποια οφθαλμοπάθεια, η μεταμορφοψία συνήθως εκδηλώνεται στο ένα μάτι.
«Η μεταμορφοψία μπορεί να προσβάλλει την κεντρική όραση ή
την περιφερική, γεγονός που σημαίνει ότι τα αντικείμενα είναι παραμορφωμένα»,
εξηγεί ο Χειρουργός Οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι.
Κανελλόπουλος, MD,
ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας
Υόρκης.
Πως εκδηλώνεται η μεταμορφοψία;
Η οπτική παραμόρφωση μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Τα
αντικείμενα που φυσιολογικά είναι ίσια (λ.χ. ένας στύλος της ΔΕΗ) μοιάζουν
κυρτά. Άλλα αντικείμενα που φυσιολογικά είναι επίπεδα μοιάζουν να έχουν καμπύλη
(π.χ. μία ίσια πιατέλα μοιάζει με μπολ).
Επιπλέον, τα όρια των αντικειμένων (π.χ. η κορνίζα ενός
πίνακα) μπορεί να μοιάζουν θολά ή «μουτζουρωμένα». Ή μπορεί ο ασθενής να βλέπει
παραμορφωμένα τα πρόσωπα των άλλων ανθρώπων (σε τέτοια περίπτωση η οπτική
διαταραχή λέγεται προσωπομεταμορφοψία).
Τα αντικείμενα μπορεί ακόμα να έχουν διαφορετικό σχήμα
από το φυσιολογικό. Το ορθογώνιο πλαίσιο μίας πόρτας, λ.χ., μπορεί να
σχηματίζει παράταιρη γωνία. Μερικοί ασθενείς εξάλλου βλέπουν τα αντικείμενα
σημαντικά μεγαλύτερα από το φυσιολογικό (σε τέτοια περίπτωση η μεταμορφοψία
λέγεται μακροψία). Άλλοι τα βλέπουν πολύ μικρότερα (μικροψία).
Σε ποια αίτια οφείλεται η μεταμορφοψία;
«Στην ανάπτυξη όλων αυτών των οπτικών παραμορφώσεων
πιστεύεται ότι εμπλέκονται ποικίλοι μηχανισμοί που αφορούν τον αμφιβληστροειδή
χιτώνα, αλλά και τον κερατοειδή στην επιφάνεια του ματιού. Οι μηχανισμοί αυτοί
ενεργοποιούνται λόγω διαφόρων υποκείμενων παθήσεων» εξηγεί ο δρ Κανελλόπουλος
και συνεχίζει:
«Εκτός από την υγρή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας που
προαναφέρθηκε και αποτελεί την πιο σημαντική πάθηση, άλλες πιθανές αιτίες που
μπορεί να παρουσιάσετε μεταμορφοψία από τα μάτια είναι κατά συχνότητα:
1) Oπτική ημικρανία (εδώ κλασικά τα
περιφερικά παραμορφωμένα είδωλα «τρεμοπαίζουν» και έχουν οδοντωτά όρια και
διαρκεί 10-15 λεπτά.
2) H αιμορραγία στον αμφιβληστροειδή,
η αποκόλληση του υαλοειδούς όταν προκαλεί ρωγμή ή οπή στην ωχρά κηλίδα, η
αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς, το οίδημα της ωχράς κηλίδας και άλλες
οφθαλμοπάθειες είναι προφανώς πιο σοβαρά συμπτώματα και απαιτούν άμεση
αξιολόγηση. Ακόμα και η πολύ υψηλή μυωπία (πάνω από 6 βαθμούς διόρθωση)
μπορεί να προκαλέσει μεταμορφοψία, επειδή επιμηκύνει το μάτι και «τεντώνει» τον
αμφιβληστροειδή. Με την πάροδο του χρόνου, το συνεχές τέντωμα μπορεί να
οδηγήσει στη νέκρωση των κυττάρων της ωχράς κηλίδας, με συνέπεια παραμόρφωση της
όρασης», επισημαίνει ο καθηγητής.
«Από τις εξωοφθαλμικές αιτίες της μεταμορφοψίας, η
συχνότερη και αφορά άτομα μικρότερα των 65 ετών και συνήθως γυναίκες, είναι όπως
προαναφέραμε η ημικρανία. Πολλοί ασθενείς έχουν ημικρανία με αύρα, η οποία
εμπεριέχει οπτικά συμπτώματα στα οποία συμπεριλαμβάνονται φωτεινές λάμψεις,
σκοτεινά σημεία στο οπτικό πεδίο και παραμορφωμένες εικόνες», συμπληρώνει.
Πως γίνεται η διάγνωση
Η διάγνωση για τη μεταμορφοψία γίνεται με σειρά ειδικών
εξετάσεων, με τις οποίες ελέγχεται και η σοβαρότητά της. Ο οφθαλμίατρος συνήθως
ζητά από τον ασθενή να κοιτάξει κάποιο είδος διαγράμματος και να περιγράψει τι
βλέπει. Το πιο γνωστό είναι το διάγραμμα (ή πίνακας) Amsler, που αποτελείται από ένα πλέγμα με οριζόντιες και
κάθετες γραμμές. Όταν αυτές οι γραμμές περιγράφονται ως κυματοειδείς, τότε ο
ασθενής έχει κεντρική μεταμορφοψία.
Ποια είναι η θεραπεία;
Η θεραπεία για τη μεταμορφοψία εξαρτάται από την αιτία που
την προκαλεί. Πολλές από τις πιθανές αιτίες της μπορούν να αντιμετωπιστούν
συντηρητικά (π.χ. φάρμακα) ή/και επεμβατικά (π.χ. χειρουργικές επεμβάσεις).
Αναλόγως με την αιτία ο οφθαλμίατρος θα προτείνει την κατάλληλη θεραπεία ή θα
παραπέμψει τον ασθενή σε άλλη ειδικότητα αν η αιτία της δεν είναι
οφθαλμολογική.
«Μπορεί να χρειασθεί λίγος καιρός έως ότου αντιληφθούν οι
ασθενείς ότι βλέπουν παραμορφωμένα αντικείμενα ή και ανθρώπους γύρω τους. Σε
κάθε περίπτωση, μόλις συνειδητοποιήσουν ότι η διαταραχή της όρασής τους είναι
τακτική ή συνεχής, πρέπει αμέσως να συμβουλευθούν τον οφθαλμίατρό τους.
Ανεξάρτητα από το αν η αιτία εντοπίζεται στο μάτι ή στον εγκέφαλο, αν η
μεταμορφοψία αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Επομένως,
κάθε αλλαγή ή ανωμαλία στην όραση, πρέπει να διερευνάται από τον οφθαλμίατρο,
διότι η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια με πολλούς τρόπους»,
καταλήγει ο δρ Κανελλόπουλος.