Πως μπορεί η υπέρταση να επηρεάσει τα μάτια

 

Η  17η Μαΐου κάθε έτους έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Υπέρτασης, η οποία καθιερώθηκε το 2005 για να αυξήσει την ενημέρωση για μία νόσο που, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, προσβάλλει περισσότερο από το 30% των ενηλίκων σε όλο τον κόσμο (πάνω από 1 δισεκατομμύριο άτομα).

Παρότι όμως η υπέρταση είναι γνωστή κυρίως ως αιτία καρδιαγγειακών και νεφρικών προβλημάτων, μπορεί να επηρεάσει και τα μάτια, ανοίγοντας το δρόμο στην ανάπτυξη προβλημάτων όπως η υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια και χοριοειδοπάθεια, αλλά και η οπτική νευροπάθεια.

«Όταν στο ιατρείο εξετάζουμε με το οφθαλμοσκόπιο τα μάτια των ασθενών μας, δεν ελέγχουμε μόνο για τυχόν οφθαλμολογικά προβλήματα. Αναζητάμε και ενδείξεις βλάβης στο πολύπλοκο αγγειακό σύστημά τους που είναι χαρακτηριστικές της υπέρτασης», λέει ο Χειρουργός-Οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision και καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (NYU Medical School). «Μπορεί να δούμε, π.χ., ότι τα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδή έχουν γίνει λίγο πιο δύσκαμπτα από το φυσιολογικό. 

Ή ότι πιέζουν το ένα το άλλο και διασταυρώνονται, σαν να έχει περιοριστεί ο χώρος όπου βρίσκονται. Στις πιο προχωρημένες περιπτώσεις βλέπουμε ότι αρχίζουν να έχουν κάποια διαφυγή αίματος, δηλαδή αιμορραγούν. Ή ακόμα μπορούμε να δούμε μικροσκοπικά ανευρύσματα, κηλίδες στον αμφιβληστροειδή ή οίδημα της ωχράς. Όλ' αυτά είναι ενδείξεις υπερτασικής αμφιβληστροειδοπάθειας, μίας πάθησης που προκαλείται από βλάβες στο αγγειακό σύστημα των ματιών εξαιτίας της αυξημένης αρτηριακής πίεσης».

Οι βλάβες αυτές στα αρχικά στάδιά τους δεν προκαλούν συμπτώματα. Με το πέρασμα του χρόνου όμως συσσωρεύονται και τελικά επιφέρουν αλλοιώσεις στον αμφιβληστροειδή, ο οποίος είναι ο φωτοευαίσθητος χιτώνας των ματιών. Σε αυτό το στάδιο ο ασθενής συνήθως έχει πια σοβαρή αμφιβληστροειδοπάθεια και μπορεί να παρουσιάζει θόλωμα ή μείωση της όρασης -συμπτώματα που είναι ακόμα εντονότερα σε όσους, εκτός από υπέρταση, έχουν και σακχαρώδη διαβήτη. Ο πάσχων μπορεί επίσης να παραπονιέται για διπλωπία (βλέπει διπλά είδωλα) με πονοκεφάλους.

Αργότερα, οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν συσσώρευση υγρού κάτω από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Η κατάσταση αυτή λέγεται χοριοειδοπάθεια και μπορεί να διαταράξει την όραση ή, μερικές φορές, να οδηγήσει στην δημιουργία ουλών που διαταράσσουν την όραση.

Τέλος, μπορεί να προκληθεί βλάβη στο οπτικό νεύρο (οπτική νευροπάθεια), από παρεμπόδιση της ροής του αίματος. Η παρεμπόδιση αυτή προκαλεί τον θάνατο των νευρικών κυττάρων και αιμορραγία μέσα στο μάτι, οδηγώντας σε απώλεια όρασης.

«Η υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι πολύ συχνή. Σχεδόν το 10% των ενηλίκων χωρίς σακχαρώδη διαβήτη έχουν ενδείξεις της ήπιας μορφής της, δεδομένου ότι σημαντικό ποσοστό των υπερτασικών ασθενών είναι αρρύθμιστοι ή νοσούν επί χρόνια δίχως να το γνωρίζουν», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Δυστυχώς, η ανάπτυξή της συχνά συμπίπτει χρονικά με την εκδήλωση προβλημάτων και σε άλλα εσωτερικά όργανα, όπως η καρδιά (μπορεί π.χ. να παρατηρηθεί υπερτροφία της αριστεράς κοιλιάς) ή οι νεφροί (νεφρική νόσος)».

Η υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια αποτελεί προειδοποιητική ένδειξη ότι απαιτείται άμεση ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, διότι μελλοντικά ο ασθενής κινδυνεύει από επιπλοκές όπως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια. Ειδικά στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, εξάλλου, η υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια αποτελεί παράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη και εξέλιξη της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, δηλαδή της πρόκλησης πρόσθετων αλλοιώσεων στον αμφιβληστροειδή εξαιτίας της αυξημένης γλυκόζης (σακχάρου) αίματος.

«Όπως η υπέρταση, έτσι και η υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα παρά μόνο όταν οι βλάβες της είναι πια εκτεταμένες», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Αυτό συνήθως συμβαίνει δεκαετίες μετά την ανάπτυξή της, όταν η αντιμετώπιση της αιτίας της αλλά και των οφθαλμικών βλαβών είναι πιο δύσκολη. Η έγκαιρη διάγνωσή της όμως μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια για τους ασθενείς με υπέρταση, ειδικά αν δεν γνωρίζουν ακόμα ότι πάσχουν από αυτήν ή έχουν αρρύθμιστη αρτηριακή πίεση».

Αν γνωρίζετε ότι πάσχετε από υπέρταση και ξαφνικά παρουσιάσετε αλλαγές στην όρασή σας, απευθυνθείτε αμέσως στον οφθαλμίατρό σας, συνιστά ο καθηγητής. Εκείνος θα σας υποβάλλει σε εξετάσεις (π.χ. οφθαλμοσκόπηση, φλουοροαγγειογραφία) και αναλόγως με τα ευρήματα θα κάνει τη διάγνωση.

Αν όντως έχετε υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια, η αντιμετώπισή της εστιάζεται κυρίως στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσής σας με μέτρα που αφορούν τον τρόπο ζωής (υγιεινοδιαιτητικά μέτρα) και φαρμακευτική θεραπεία. Επομένως απαιτείται συνεργασία του οφθαλμιάτρου με τον οικογενειακό γιατρό σας. Στα πιθανά υγιεινοδιαιτητικά μέτρα που θα σας συστήσουν οι γιατροί συμπεριλαμβάνονται υγιεινή διατροφή, συστηματική φυσική δραστηριότητα, περιορισμός της κατανάλωσης άλατος, του αλκοόλ και της καφεΐνης, και διακοπή του καπνίσματος. Αν έχετε περιττά κιλά, λογικά θα σας συστήσουν να χάσετε βάρος. Κατά περίπτωση θα προσαρμοστεί και η αντιυπερτασική φαρμακευτική αγωγή σας.

Πρέπει, όμως, να γνωρίζετε πως «αν η υπέρταση έχει προκαλέσει δομικές βλάβες στις αρτηρίες του αμφιβληστροειδούς και στον ίδιο τον χιτώνα, αυτές ίσως είναι μη αναστρέψιμες. Σε τέτοια περίπτωση, δεν θα μπορεί να βελτιωθεί η όρασή σας και στόχος της θεραπείας θα είναι να μην επιδεινωθεί», επισημαίνει ο κ. Κανελλόπουλος. «Επομένως, η καλύτερη λύση είναι να αποφύγετε την υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια. Αυτό προϋποθέτει τακτική προληπτική μέτρηση της αρτηριακής πίεσης, άσκηση, υγιεινή διατροφή και αποφυγή του καπνίσματος. Και αν ήδη ξέρετε ότι έχετε υπέρταση, προσπαθήστε να τη ρυθμίζετε όσο το δυνατόν καλύτερα».