 |
| Φωτογραφία: JACK REDGATE / pexels.com |
Όταν το παιδί μαθαίνει να ζει μόνο για το νάρκισσο
γονιό του, χάνει τη δυνατότητα να γνωρίσει τον εαυτό του.
Η
υπερεμπλοκή στα όρια των σχέσεων, παρουσιάζεται όταν τα όρια ενός προσώπου
επικαλύπτουν εκείνα του πρώτου, με έναν καθαρά τοξικό και παρασιτικό τρόπο.
Στις υγιείς σχέσεις, τα όρια θέτονται πάντα επί ίσοις
όροις από όλα τα μέλη και το κάθε άτομο είναι αυτόνομο, έχει τη δική του
ταυτότητα και είναι σε θέση να εκφράζει ελεύθερα τις σκέψεις, τα συναισθήματα
και τις ιδέες του.
Αντιθέτως,
σε μια σχέση με αλληλοεπικαλυπτόμενα όρια, ο προσωπικός ψυχικός χώρος είναι
αρκετά περιορισμένος για το ένα πρόσωπο. Σε τέτοιου είδους σχέσεις, το ένα
πρόσωπο θεωρεί ότι έχει το δικαίωμα να ελέγχει, να καθορίζει, να υπαγορεύει και
να προσδιορίζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις απόψεις και τις πράξεις του
άλλου.
Στην
περίπτωση που αναπτυχθεί μια τέτοια σχέση μεταξύ γονέα και παιδιού, το παιδί
καθορίζεται από το γονέα του και ο τελευταίος τείνει να σκέφτεται και να
συμπεριφέρεται με τον τρόπο που πιστεύει ότι το παιδί επιθυμεί.
Το παιδί
διδάσκεται ήδη από τη γέννησή του ότι βασικός σκοπός του είναι να αποτελεί τον
αντικατοπτρισμό του γονέα του και να καλύπτει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του,
με τον τελευταίο να μη βρίσκει αυτή τη θέση προβληματική. Η σχέση αυτή μοιάζει
να είναι παρασιτική, με το γονέα να είναι το παράσιτο που επιβιώνει από τον
οργανισμό του παιδιού του, το οποίο πιστεύει ότι ζει για τον γονέα του.
Διαβάστε
σχετικά: «Αρκετά είπαμε για μένα! Ας μιλήσουμε για σένα. Τι πιστεύεις για μένα;»
Είστε παιδιά γονιών νάρκισσων;
Ας σκεφτούμε
τώρα αυτό που πάντα ακούγαμε, ότι δηλαδή η δουλειά του γονέα είναι να βρίσκεται
πάντα δίπλα στο παιδί του. Σε μια συνθήκη, όμως, που τα όρια
αλληλοεπικαλύπτονται το παιδί μοιάζει περισσότερο να μεγαλώνει για να
εξυπηρετεί τις ανάγκες του γονέα του, ενώ εκείνος φαίνεται να αδιαφορεί για τις
ανάγκες του παιδιού του. Φυσικά και ο γονέας δε θα αμελήσει να ταΐσει ή να
ντύσει το παιδί, αλλά αυτό δεν τον κατατάσσει αυτόματα στην κατηγορία του καλού
και φροντιστικού γονέα, καθώς δεν εμπλέκεται στις υπόλοιπες και κυρίως στις
συναισθηματικές δραστηριότητες της γονικής θέσης.
Σε
περιπτώσεις που ένα παιδί μεγαλώνει σε ένα σπίτι όπου ένας από τους γονείς
υπερεμπλέκεται μαζί του, μεγαλώνει χωρίς τη δυνατότητα ανάπτυξης της δικής του
ταυτότητας και τείνει να συγχέει τον εαυτό του με εκείνο του γονέα και να
αναρωτιέται συχνά για το ποιος είναι. Το παιδί αισθάνεται υπεύθυνο για τη συναισθηματική ευημερία του γονέα του και αναλαμβάνει τους ρόλους του
νοηματοδότησης και φροντίδας.
Σε αυτού του
είδους το περιβάλλον, είναι πολύ δύσκολο για το παιδί να αναπτύξει μια ισχυρή
αίσθηση του εαυτού, καθώς έχει εκπαιδευτεί να αναλαμβάνει την ευθύνη του γονέα,
με αποτέλεσμα όταν εκείνος, για παράδειγμα, αισθάνεται αναστατωμένος, το παιδί
να πιστεύει ότι είναι υπεύθυνο για το συναίσθημα αυτό, αισθάνεται ένοχο και
αναγκάζεται να βρει τρόπους για την ανακούφιση και την αναπλαισίωση του γονέα
του.
Κατά τη
διάρκεια της ανατροφής, ο γονέας αυτός τείνει να εστιάζει την προσοχή του
παιδιού του στο δικό του πρόσωπο, με αποτέλεσμα εκείνο να μη λαμβάνει κανενός
είδους καθοδήγηση για τη μετέπειτα ζωή και να είναι αναγκασμένο να διερευνήσει
τη ζωή μόνο του.
Δεδομένου
ότι το παιδί μεγαλώνει με δυσλειτουργικά και διαπερατά όρια, δεν έχει μάθει να
αναπτύσσει υγιείς τρόπους οριοθέτησης του εαυτού του και κατ’ έπεκταση είναι
πιθανό να επαναλάβει στη μετέπειτα ζωή του παρόμοια μοτίβα στις διαπροσωπικές
του σχέσεις, καθώς δεν έχει μάθει να αναγνωρίζει την αξία του εαυτού του ή πώς
να προστατεύεται από άλλους που εισβάλλουν στον προσωπικό του χώρο. Επίσης,
όταν ένα παιδί μεγαλώνει με ναρκισσιστή γονέα, μαθαίνει ότι η αγάπη δίνεται
πάντα υπό όρους.
Πώς να
θεραπευθείτε από ένα ναρκισσιστικό γονέα με υπερεμπλεκόμενα όρια:
1. Μάθετε τη
σημασία της αυτοπαρατήρησης: Παρατηρήστε πώς αισθάνεστε μετά από κάθε απόφαση που
λαμβάνετε, η οποία πρέπει να είναι καθαρά μια δική σας επιλογή και δεν
επηρεάζεται άμεσα ή έμμεσα από κάποιον άλλο. Σίγουρα, μοιάζει αρκετά δύσκολο,
κυρίως λόγω του φόβου ότι δεν θα ικανοποιηθεί ο γονέας με αυτήν, αλλά για να
μεγαλώσετε είναι απαραίτητο να αναπτύξετε την ικανότητα αυτοπαρατήρησης.
2. Θέστε
προσωπικά όρια: Το βήμα αυτό απαιτεί πρώτα να διερευνήσετε και να
μάθετε ποιος είστε και ότι δεν είστε υπεύθυνοι για τις σχέσεις και κατά
συνέπεια τι είστε διατεθειμένοι να επιτρέψετε στους άλλους. Ενδεχομένως να
έχετε την τάση να αισθάνεστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα των άλλων, όμως να
θυμάστε ότι δεν είστε. Αυτό αποτελεί βασική συνειδητοποίηση και ουσιαστικά
είναι το πρώτο προσωπικό όριο.
3. Αυτοαξία. Τα παιδιά με νάρκισσους γονείς δεν
έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση της προσωπικής αξίας, καθώς οι γονείς τα
αντικειμενοποίησαν, με αποτέλεσμα να αισθάνονται ελλειμματικά. Όταν έχετε
μεγαλώσει με την τάση να αναζητάτε την προσωπική σας αξία εκτός του εαυτού σας
και η εξωτερική πηγή ανατροφοδότησης είναι ένας νάρκισσος γονέας, τότε τα
πράγματα γίνονται δύσκολα. Προκειμένου να αλλάξει αυτό χρειάζεται να
αντιμετώπισετε διαφορετικά τον εαυτό σας από τον τρόπο που το έκανε ο γονέας
σας, δηλαδή να είστε ευγενικοί, υπομονετικοί και φροντιστικοί.
4.
Αναδημιουργήστε τον εαυτό σας: Δεδομένου ότι δεν μεγαλώσατε σε ένα υγιές περιβάλλον ίσως
είναι χρήσιμο να επανανοηματοδοτήσετε τον εαυτό σας. Για παράδειγμα, υποθέστε
ότι συμβαίνει ένα γεγονός και αντιλαμβάνεστε ότι αισθάνεστε υπαίτιοι, ενοχή ή
ντροπή. Αντί να ενεργήσετε βάσει αυτού του συναισθήματος ή να αυτοτιμωρηθείτε
για αυτό που συμβαίνει, μάθετε να ενεργείτε με τρόπο που θα λειτουργήσει
θεραπευτικά για το «εσωτερικό παιδί» (Δείτε το επόμενο βήμα).
5. Μάθετε να
αυτοθεραπεύεστε: Καθώς
μεγαλώσατε σε ένα περιβάλλον, στο οποίο ο μόνος υπεύθυνος για την ευημερία σας
ήσασταν εσείς ο ίδιος, με κόστος να απομακρυνθείτε από τον εαυτό σας,
χρειάζεται να διερευνήσετε τρόπους συναισθηματικής αυτορρύθμισης και φροντίδας
του εαυτού. Σχετικά με την προσωπική φροντίδα, ορίστε πρόγραμμα ύπνου, υγιεινής
διατροφής και άσκησης κλπ.
6. Εντοπίστε
την ενοχή: Προσπαθήστε
να παρατηρείτε και να εντοπίζετε το αίσθημα ενοχής, με το οποίο μεγαλώσατε και
να αποφύγετε να λειτουργείτε με αυτό. Να θυμάστε ότι έχετε δικαίωμα να βιώσετε
το κάθε συναίσθημα, αλλά αυτό δε σημαίνει αυτόματα ότι χρειάζεται να το
ακολουθήσετε στην πράξη. Κάντε μια συνειδητή επιλογή και σταματήστε να
αναλαμβάνετε την ευθύνη για τα συναισθήματα των άλλων. Υπενθυμίστε στον εαυτό
σας ότι ο τρόπος που λειτουργείτε και οι ενοχές που αισθάνεστε είναι κάτι που
έχετε μάθει μεγαλώνοντας και δεν είστε υποχρεωμένοι να ακολουθήσετε αυτό το
δρόμο.
Ποτέ μην τα
παρατήσετε, η θεραπεία είναι μια δια βίου διαδικασία, που απαιτεί χρόνο και
προσωπική επένδυση. Χρειάζεται να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι οι
παρεμβατικές σχέσεις περιλαμβάνουν ακατάλληλα όρια και μη υγιή μοτίβα μεταξύ
δύο ανθρώπων και για να αποδεσμευτείτε είναι σημαντικό να το αναγνωρίσετε και
να προσπαθήσετε να εισάγετε υγιή όρια στον εαυτό και στους άλλους.