Πως επηρεάζουν τα απολυμαντικά και τα αντισηπτικά το δέρμα

Δυναμική είσοδο στη ζωή μας έχουν κάνει τις τελευταίες εβδομάδες τα απολυμαντικά προϊόντα, καθώς η απολύμανση αποτελεί έναν από τους αποτελεσματικότερους τρόπους προστασίας από τον κορωνοϊό COVID-19. 
Τι συνέπειες μπορεί όμως να έχουν στο δέρμα μας τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε;

Όπως εξηγεί ο Δρ. Μάρκος Μιχελάκης, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος (Αισθητική Δερματολογία-Δερματοχειρουργική), τα απολυμαντικά αποτελούν ένα χρήσιμο συμπλήρωμα στο πλύσιμο με χλιαρό νερό και σαπούνι για την αντιμετώπιση  παθογόνων μικροοργανισμών, όπως ο νέος κορωνοϊός.

«Ο ιός αυτός, όπως και πολλοί άλλοι παθογόνοι ιοί, δομικά διαθέτει ένα εξωτερικό περίβλημα που λέγεται έλυτρο και αποτελείται από λιπίδια και πρωτεΐνες», εξηγεί. «Λόγω των λιπιδίων, το έλυτρο διαλύεται εύκολα από το σαπούνι και το χλιαρό νερό και ο κορωνοϊός καταστρέφεται. Ωστόσο το σαπούνι και το νερό δεν είναι πάντοτε εύκαιρα, ενώ το σαπούνισμα δεν σκοτώνει απαραιτήτως όλους τους άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς. Έτσι αναλόγως με την περίσταση μπορεί να χρειάζεται απολύμανση».

Τα απολυμαντικά που χρησιμοποιούμε στα χέρια και στις επιφάνειες συνήθως περιέχουν οινόπνευμα (αιθανόλη ή αλκοόλ) σε διάφορες πυκνότητες, διάφορες άλλες αλκοόλες, χλώριο σε ποικίλες μορφές και συγκεντρώσεις ή διάφορα άλλα χημικά συστατικά.

Τον κορωνοϊό COVID-19 εκτιμάται ότι καταπολεμούν αποτελεσματικότερα ορισμένα από αυτά. Μελέτες που είχαν γίνει με τους παλαιότερους λοιμογόνους κορωνοϊούς SARS και MERS, είχαν δείξει ότι αποτελεσματικά εναντίον τους ήταν τα απολυμαντικά που περιέχουν: α) αλκοόλ σε περιεκτικότητα 62-71%, β) χλώριο (υποχλωριώδες  νάτριο) σε συγκέντρωση 0,1%, ή γ) υπεροξείδιο του υδρογόνου σε περιεκτικότητα 0,5%.

«Τα αντισηπτικά χεριών με περιεκτικότητα σε οινόπνευμα ιδανικά πάνω από 70% θεωρούνται αποτελεσματικά και εναντίον του νέου ιού», λέει ο κ. Μιχελάκης.

Τα προϊόντα με χλώριο ενδείκνυνται μόνο για τις επιφάνειες γιατί είναι πολύ ερεθιστικά για το δέρμα, ενώ το υπεροξείδιο του υδρογόνου χρησιμοποιείται κυρίως ως απολυμαντικό πληγών (οξυζενέ) και επιφανειών.

Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν όλ' αυτά τα απολυμαντικά στο δέρμα; Εξαρτάται από το είδος τους. «Με τα αλκοολούχα αντισηπτικά των χεριών μία πιθανή επίπτωση μπορεί να είναι η ξηροδερμία, η οποία συνήθως παρατηρείται είτε με κακής ποιότητας αντισηπτικά είτε σε άτομα με ευαισθησία στο δέρμα», απαντά ο ειδικός. «Τα καλής ποιότητας αλκοολούχα αντισηπτικά συνήθως δεν προκαλούν ξηροδερμία, διότι περιέχουν μαλακτικούς παράγοντες που τα καθιστούν πιο "φιλικά" προς το δέρμα. Αν, όμως, ένα άτομο έχει προδιάθεση και ευαισθησία στο δέρμα όχι μόνο μπορεί να εκδηλώσει ξηροδερμία με αυτά, αλλά ακόμα και δερματίτιδα με ήπιες ή έντονες εκδηλώσεις».

Τα προβλήματα αυτά μπορεί να εμφανιστούν κυρίως με την επαναλαμβανόμενη, συχνή χρήση. Η δερματίτιδα εξ επαφής εκδηλώνεται με συμπτώματα που κυμαίνονται από ήπια έως πολύ σοβαρά, και συμπεριλαμβάνουν ξηρότητα, ερεθισμό, κνησμό, απολέπιση, «σκασίματα» στο δέρμα ή ακόμα και αιμορραγία και πόνο.

Μία άλλη πιθανή επίπτωση είναι η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, η οποία αντιπροσωπεύει την αλλεργία σε συστατικά των αντισηπτικών, αλλά δεν είναι τόσο συχνή. Στις πιο σοβαρές μορφές της, οι οποίες είναι ακόμα σπανιότερες, η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής συνοδεύεται από συμπτώματα αναφυλαξίας (π.χ. δυσκολία στην αναπνοή, πρήξιμο στο πρόσωπο, στα χείλη, τη γλώσσα κ.λπ.).

Εκτός από την ευαισθησία και την προδιάθεση, άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο δερματίτιδας κατά τη συνεχή χρήση των αντισηπτικών χεριών είναι τα αρώματα και τα συντηρητικά που ενδέχεται να περιέχουν, το συνεχές πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό ΜΕΤΑ τη χρήση του αντισηπτικού (αυτό δεν πρέπει να γίνεται) και η χρήση γαντιών ενόσω τα χέρια είναι ακόμα υγρά από το αντισηπτικό ή από το πλύσιμο.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι το πλύσιμο των χεριών με καυτό νερό και το συνεχές στέγνωμα με κακής ποιότητας χάρτινες πετσέτες. Η δερματίτιδα είναι επίσης πιθανότερη σε όσους δεν χρησιμοποιούν τακτικά ενυδατικές κρέμες χεριών.

Τα απολυμαντικά επιφανειών με χλώριο είναι ισχυρά και αποτελεσματικά, αλλά είναι ερεθιστικά όχι μόνο για το δέρμα, αλλά και για τους βλεννογόνους και τους αεραγωγούς. Όταν έρχονται σε επαφή με το δέρμα, μπορεί να  προκαλέσουν τοξικές ή αλλεργικές αντιδράσεις που μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη δερματικού εγκαύματος. Υπάρχει επίσης ενδεχόμενο να απορροφήσει μικρή ποσότητα χλωρίου το δέρμα.

Όσον αφορά το υπεροξείδιο του υδρογόνου, τα απολυμαντικά επιφανειών που το περιέχουν δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή με το δέρμα διότι μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις όπως έγκαυμα, δερματικό ερεθισμό, φλύκταινες, κνησμό, δερματίτιδα. «Το ιατρικό οξυζενέ είναι ειδικό διάλυμα, το οποίο χρησιμοποιείται για την απολύμανση των πληγών. Ωστόσο ούτε με αυτό πρέπει να γίνεται συχνή χρήση ή κατάχρηση», τονίζει ο κ. Μιχελάκης.

Τι μπορείτε να κάνετε

* Μην χρησιμοποιείτε τα απολυμαντικά και τα αντισηπτικά ως εναλλακτική λύση στο σαπούνισμα. Το πρώτο και κυριότερο μέσον καθαρισμού και απολύμανσης των χεριών και των επιφανειών είναι το πλύσιμο με σαπούνι και νερό.

* Να διαβάζετε προσεκτικά τις οδηγίες χρήσης των απολυμαντικών και των αντισηπτικών και να τις ακολουθείτε πιστά.

* Να φυλάτε τα προϊόντα αυτά σε θερμοκρασία δωματίου, μακριά από την υγρασία και τη ζέστη.

* Να διατηρείτε σφικτά κλειστά τα μπουκάλια όταν δεν τα χρησιμοποιείτε.

* Μην αφήνετε τα προϊόντα αυτά εκτεθειμένα στα μικρά παιδιά. Μπορεί κατά λάθος να τα καταπιούν και να κινδυνέψει η υγεία τους.

* Μην εκθέτετε μεγάλες επιφάνειες του σώματός σας στα αλκοολούχα αντισηπτικά. Ούτε να χρησιμοποιείτε φωτιστικό οινόπνευμα ως αντισηπτικό χεριών, επειδή δεν βρήκατε αντισηπτικό ή λοσιόν οινοπνεύματος (και αυτή περιέχει μαλακτικούς παράγοντες). Με το φωτιστικό οινόπνευμα υπάρχει κίνδυνος σοβαρού δερματικού ερεθισμού και εγκαύματος.

* Να θυμάστε ότι τα αλκοολούχα αντισηπτικά είναι εύφλεκτα. Επομένως μην τα χρησιμοποιείτε δίπλα σε φωτιά. Οι καπνιστές δεν πρέπει να ανάβουν τσιγάρο πριν στεγνώσουν εντελώς στο δέρμα τους τα αντισηπτικά.

* Να φοράτε ελαστικά γάντια και να έχετε ανοιχτά όλα τα παράθυρα όταν χρησιμοποιείτε χλωρίνη. Ιδανικά πρέπει να φοράτε και μάσκα και ειδικά προστατευτικά ματιών. Επειδή όμως οι περισσότεροι δεν το κάνουν αυτό, φροντίστε έστω να την μεταχειρίζεστε πολύ προσεκτικά, για να μην πεταχτούν σταγόνες προς το πρόσωπό σας.

* Μην αναμιγνύετε την χλωρίνη με άλλα καθαριστικά, ούτε με οινόπνευμα. Να την αναμιγνύετε μόνο με κρύο νερό, ακολουθώντας τις οδηγίες χρήσης. Να θυμάστε ότι το ζεστό νερό διαλύει το δραστικό συστατικό της χλωρίνης και την καθιστά αναποτελεσματική.

* Μην κάνετε κατάχρηση στο οξυζενέ και μην το χρησιμοποιείτε ως αντισηπτικό χεριών.

* Μετά το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό να τα αλείφετε με μια καλή ενυδατική κρέμα, όσο πιο συχνά μπορείτε.