12 + 1 ερωτήσεις και απαντήσεις για την Ψυχογενή Ανορεξία

Ψυχογενής ή νευρική ανορεξία! 

Η θανατηφόρα ασθένεια που χτυπά ύπουλα και αθόρυβα, κυρίως τις έφηβες και νέες γυναίκες της εποχής μας. Σχεδόν οι μισές περιπτώσεις ψυχογενούς ανορεξίας (40%) πρωτο-εντοπίζονται σε κορίτσια από 15 έως 19 ετών και γι' αυτό οι ειδικοί συστήνουν ιδιαίτερη προσοχή στα κορίτσια Λυκείου.

Είναι γεγονός ότι τα κορίτσια επικρατούν στην εμφάνιση της νόσου. Στατιστικές δείχνουν πως στις 9 περιπτώσεις ψυχογενούς ανορεξίας αντιστοιχεί μόλις ένας άνδρας. 
Συγκεκριμένα, ανά 1.000 νεαρές έφηβες κάθε χρόνο μπορεί να εμφανίζονται έως και 22 νέες περιπτώσεις ψυχογενούς ανορεξίας, ενώ στα 1.000 αγόρια μόλις 2-3 περιστατικά.

Η τροφή και τα θέματα που σχετίζονται με το βάρος, ωστόσο, είναι συμπτώματα κάποιας βαθύτερης αιτίας.

Κάναμε 13 ερωτήσεις για την Ψυχογενή Ανορεξία στον κ. Γιώργο Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντή και επόπτη επιστημονικού προσωπικού στην ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (www.psychikifrontida.gr).

Δείτε τι μας απάντησε:

1. “Αν φοράω xs νούμερο στα ρούχα θα με αγαπούν περισσότερο”;

Όχι δεν θα σε αγαπούν περισσότερο... Θα σε λυπούνται περισσότερο, όμως θα μεταφράζεις από λάθος σου τη λύπηση των άλλων ως αγάπη προς εσένα και για λίγο διάστημα θα νιώθεις ικανοποιημένη...

2. Τα άτομα που πάσχουν από ανορεξία έχουν στόχο να χάσουν κιλά; Γιατί ακόμη κι όταν φτάσουν τον στόχο τους, συνεχίζουν να μη τρώνε;

Λένε πως έχουν στόχο τα κιλά. Κατά βάθος, όμως, ακόμη και αν δεν το συνειδητοποιούν, στόχος τους είναι η “μειωμένη ύπαρξη του εαυτού τους”. Θέλουν να συρρικνωθούν, θέλουν να πιάνουν λιγότερο χώρο στον κόσμο, θέλουν να ενοχλούν λιγότερο. Μια απώτερη -όσο και παράδοξη- ευχή τους είναι να μπορούσαν να εξαφανιστούν...

3. Τα άτομα που πάσχουν από ανορεξία έχουν διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό τους;

Πολύ συχνά Ναι! Έχουν διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό τους, διότι η ψυχογενής ανορεξία συνοδεύεται από μία διαταραχή που σχετίζεται με το πως βλέπουμε τον εαυτό μας. Είναι κάτι που το περιγράφουμε με τον ορισμό “σωματόμορφη διαταραχή”. Με απλά λόγια, η ανορεξική γυναίκα στον καθρέφτη της δεν βλέπει το σκελετωμένο πλάσμα που βλέπουν όλοι οι άλλοι, αλλά μια γυναίκα “κάπως παχουλή” που ακόμα χρειάζεται “βελτίωση”.

4. Πρόκειται για “εμμονή” με το βάρος ή με την εικόνα;

Εμφανίζεται ως εμμονή με το βάρος ή με την εικόνα, εξαιτίας της ενασχόλησης με τα σχετικά ζητήματα. Η ψυχαναλυτική άποψη, ωστόσο, είναι ότι πρόκειται για εμμονή στο “ψυχικό ίχνος”. Πρόκειται δηλαδή για την πεισματική προσπάθεια του ατόμου να “μειωθεί” ως μέγεθος σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, να καταλαμβάνει λιγότερο χώρο κι αν είναι δυνατόν να μην υπάρχει. 

5. Ευθύνεται για την ανορεξία η ανατροφή του ατόμου μέσα στην οικογένεια;

Τα άτομα με ανορεξία συνήθως έχουν μεγαλώσει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον πολύ άκαμπτο και πιεστικό, όπου οι συγκρούσεις -ενώ θα έπρεπε να συμβαίνουν- αποφεύγονταν απολύτως. Έχουν δυσκολία, λοιπόν, να συγκρουστούν για να επιλύσουν διαφορές. Ο καταπιεσμένος θυμός, ή η καταπιεσμένη αγανάκτηση οδηγεί τα άτομα με ανορεξία σε άρνηση των εξωτερικών παρεμβάσεων, όταν τα πιέζουν να δεχθούν να λάβουν τροφή. Έτσι, καταπίνουν τον θυμό τους και αρνούνται να καταπιούν το φαγητό τους.

6. Υπάρχουν σημάδια που μαρτυρούν ότι κάποιο άτομο πάσχει από ανορεξία και η κατάστασή του είναι πλέον σοβαρή;

Ναι, αλλά χρειάζεται άνθρωπος με εμπειρία για να τα διαγνώσει. Σε γενικές γραμμές, η πάροδος ενός εύλογου χρονικού διαστήματος και η εξέλιξη της διαταραχής μπορούν να κάνουν ορατά τα σημάδια και για κάποιον που δεν είναι ειδικός. Ωστόσο, ο χρόνος είναι πολύτιμος και μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο η καθυστέρηση στη διάγνωση. Λίγες ημέρες έντονης ανορεξίας δεν μας ανησυχούν δεδομένου ότι μπορεί και να οφείλονται σε έναν κοινωνικό λόγο όμως σε διάστημα μιας εβδομάδας και άνω οφείλουμε να ανησυχήσουμε για αρχή φαινομένου και να αναζητήσουμε βοήθεια σε ειδικό.

Συμπτώματα καθοριστικής σημασίας στην ανορεξία είναι: η πρόκληση εμετού, το αίσθημα κορεσμού ακόμα και με λίγες μπουκιές φαγητό, τα πολύ αδύναμα δόντια που ίσως υποδεικνύουν συχνούς εμετούς, οι συνεχείς παρεμβάσεις στον μεταβολισμό για απώλεια κιλών και οι πολύ συχνές αναφορές στο φαγητό, συνταγές μαγειρικής και εστιατόρια, από κάποιο άτομο που είναι καταφανώς εξαιρετικά αδύνατο.

7. Όταν μια μητέρα λέει: “Η κόρη μου είναι 16 ετών κι ενώ τρώει το φαγητό της χάνει συνεχώς κιλά” μπορεί να είναι σημάδι ανορεξίας;

Το να χάνει διαρκώς κιλά κάποιος ενώ τρέφεται κανονικά, είναι κατ' αρχάς εξαιρετικά ύποπτο για κάποια παθολογική βλάβη, οπότε η πρώτη επίσκεψη θα πρέπει να είναι σε γιατρό παθολόγο, γαστρεντερολόγο ή ενδοκρινολόγο. Εάν αποκλειστεί αυτή η περίπτωση, το επόμενο που θα πρέπει να μας ανησυχήσει είναι η ψυχογενής ανορεξία. Ναι, οι κρυφοί εμετοί είναι εξαιρετικά πιθανοί και θα πρέπει να μας βάλουν σε υποψία. Κι επειδή, σε άτομο του οικογενειακού περιβάλλοντος δύσκολα θα αποκαλυφθεί αυτό, είναι καλό η μητέρα να επισκεφθεί αμέσως κάποιον ειδικό. 

 8. Τα άτομα που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία προκαλούν εμετούς λαμβάνοντας καθαρτικά;

Απολύτως ναι, και μάλιστα σε πάρα πολύ μεγάλη συχνότητα.

9. Μια άλλη μητέρα λέει ότι βρήκε στο συρτάρι της κόρης της χάπια για υποβοήθηση της δίαιτας και καθαρτικά. Μπορεί να αποτελεί απόδειξη ψυχογενούς ανορεξίας;

Δεν είναι απόλυτη απόδειξη ψυχογενούς ανορεξίας, αλλά είναι πιθανά σημάδια, τα οποία δεν θα πρέπει να αγνοήσει. Είναι καλύτερα να παρακολουθήσει πιο στενά τη συμπεριφορά της κόρης της και για άλλες ενδείξεις και να μην αμελήσει να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού.

10. Η εμφάνιση της ανορεξίας μπορεί να οφείλεται στην προβληματική σχέση του παιδιού με τη μητέρα του;

Συχνότατα ναι, οφείλεται στη σχέση του παιδιού με τη μητέρα. Μία μάνα μπορεί να κατακρίνει υπερβολικά το παιδί της, αλλά μην περιμένετε σαφή και εμφανή επίκριση με λόγια. Πολλές φορές, βλέμματα ή μορφασμοί απαρέσκειας από τη μητέρα αρκούν για να δημιουργήσουν αίσθημα υποτίμησης στο παιδί. Η επίκριση προέρχεται γενικά από οικογένειες που έχουνε υπερ-εμπλοκή στην ζωή του παιδιού και θα πρέπει να εξετάσουμε τη σχέση του παιδιού με το σύνολο της οικογένειας. Μπορεί να διαπιστώσουμε ότι συχνά είναι δυσδιάκριτα τα όρια της μίας προσωπικότητας από την άλλη και υπάρχουν “συγχωνεύσεις”. Η απέχθεια σε αλλαγές και νέες στάσεις ζωής καθώς το παιδί μεγαλώνει, η αποφυγή των αναγκαίων συγκρούσεων που βοηθούν στην αυτονόμησή του, αλλά και η συνολική δυσκολία της οικογένειας να δεχθεί εξωτερικές παρεμβάσεις και συμβουλές είναι πολύ συχνές. Επιπλέον σε οικογένειες που το παιδί πάσχει από ανορεξία, υπάρχουν συχνά “κρυφές συμμαχίες”, δηλαδή κρυφά λόγια και πράξεις, όπου οι δύο συμμαχούν εναντίον ενός τρίτου, του τύπου: “Εμείς είμαστε οι καλοί και εκείνος κακός” ή “Εμείς είμαστε σωστοί και ο άλλος λάθος”.

11. Όταν το κορίτσι αρνείται να φάει μήπως στη πραγματικότητα προσπαθεί να ξεφύγει από τον έλεγχο της μητέρας του;

Αυτό συμβαίνει συνολικά όταν έχουμε το φαινόμενο της άρνησης πρόσληψης τροφής, ακόμη και στα μικρά παιδιά που αρνούνται να φάνε. Και μάλιστα είναι άρνηση, όχι μόνο απέναντι στην μητέρα, αλλά απέναντι σε όλους που έχουν συμβάλει στην ανορεξία του ατόμου. Εκφράζεται ασυνείδητα με τη φράση: “αφήνω μικρό “ψυχικό ίχνος” (όπως προαναφέρθηκε), ώστε να ξεφεύγω από τον έλεγχο όσων με καταπιέζουν”.

12. Τα περισσότερα ανορεξικά άτομα αρνούνται τη θεραπεία. Δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι έχουν πρόβλημα;

Δυστυχώς, ακριβώς για αυτό! Δεν δέχονται θεραπεία, καθώς δεν κατανοούν ότι αυτό που αντιμετωπίζουν είναι διαταραχή. Θεωρούν ότι απλώς αντιστέκονται σε κάτι που τους πιέζει. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι πρόκειται για σοβαρή διαταραχή που είναι απειλητική για τη ζωή.

13. Υπάρχει θεραπεία για την ψυχογενή ανορεξία;

Εάν τεθεί η διάγνωση της ψυχογενούς ανορεξίας, αφού προηγουμένως αποκλείσουμε το παθολογικό πρόβλημα, τότε λέμε ότι η πάθηση είναι ψυχική και ότι πρόκειται για διαταραχή. Είναι παρήγορο και αισιόδοξο ότι υπάρχει θεραπεία για την ψυχογενή ανορεξία. Χρειάζεται, όμως, η συμβολή του ειδικού ψυχολόγου ή ψυχίατρου, ο οποίος θα βοηθήσει το άτομο να αποδεχθεί το πρόβλημά του και να δεχθεί να λάβει θεραπεία. Αυτή μπορεί να είναι η ψυχοθεραπεία και ενδεχομένως με τη βοήθεια φαρμακευτικής αγωγής. Οφείλουμε να είμαστε ξεκάθαροι από την αρχή, ωστόσο, ότι δεν είναι διατροφικό πρόβλημα, αλλά ψυχική πάθηση.