 |
Φωτογραφία: Yuvraj Singh/unsplash.com
|
Σίγουρα έχετε χρησιμοποιήσει κάποια στιγμή την αντίστροφη ψυχολογία, ακόμα κι αν δεν γνωρίζετε την δύναμη που κρύβει.
Η χρήση της σε μία διαφωνία έγκειται στην
υιοθέτηση από εσάς μίας θέσης, έτσι ώστε το άλλο άτομο να υιοθετήσει την
αντίθετη.
Οι ειδικοί στην αντίστροφη ψυχολογία είναι οι έφηβοι. Καθώς βρίσκονται ηλικιακά στη μέση
της διαδικασίας προσδιορισμού της δημόσιας εικόνας και της ταυτότητάς τους, αν
υπάρχει ένα πράγμα που μισούν, αυτό είναι όταν κάποιος τους επηρεάζει ή τους
λέει τι να κάνουν. Οπότε, για να αποφύγουν αυτή την αίσθηση, συχνά επιλέγουν να
κάνουν το αντίθετο από αυτό που τους προτείνουν, ακόμα κι αν μέσα τους ξέρουν
πως είναι η καλύτερη επιλογή.
Ο καθηγητής ψυχολογίας John Gottman είναι
αντίθετος στη χρήση της αντίστροφης ψυχολογίας στους εφήβους, με τον ισχυρισμό
ότι θα επαναστατήσουν, δηλώνοντας ότι «αυτές οι στρατηγικές είναι συγκεχυμένες,
χειραγωγικές, ανέντιμες και σπάνια λειτουργούν».
Ωστόσο, αυτό δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο των
εφήβων. Οι άνθρωποι τείνουν να κρατούν μέρος αυτής της
αντιδραστικής τάσης στην ενήλικη ζωή τους, ακόμα κι αν γίνεται με λιγότερη
ένταση και συχνότητα.
Ας φανταστούμε ένα 5χρονο αγόρι που αρνείται να φάει
λαχανικά. Επιμένετε να τον κάνετε να φάει ό,τι υπάρχει στο πιάτο του, αλλά όπως
φαίνεται αυτό είναι ανώφελο: αρνείται να φάει τα καρότα και τα κολοκυθάκια. Αν
συνεχίσετε να του γκρινιάζετε για να τα φάει, αυτό τις περισσότερες φορές θα
έχει άσχημη κατάληξη. Θα τα παρατήσετε κάποια στιγμή κουρασμένη και αυτό θα
φύγει χαρούμενο για να πάει να παίξει.
Φυσικά δεν είναι και τόσο απλό, όσο το να πείτε
στο παιδί να μην τα φάει. Αν ακούσει κάτι τέτοιο, θα φύγει και θα καταλήξετε να
τρώτε εσείς τα λαχανικά. Οπότε χρειάζεται να προετοιμαστούμε και να κάνουμε τα
λαχανικά να φαίνονται πιο ελκυστικά: να τα κάνουμε να φαίνονται το ακριβώς
αντίθετο του άνοστου και του βαρετού… να τα κάνουμε πιο διασκεδαστικά.
Σε αυτό το σημείο βάζουμε σε λειτουργία την
αντίστροφη ψυχολογία, για να κάνουμε το πιάτο να μοιάζει πιο ελκυστικό. Όλοι
έχουν νιώσει να αυξάνεται η αίσθηση περιέργειάς τους, όταν κάτι είναι
απαγορευμένο. Αυτό συμβαίνει τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικη ζωή, επειδή
οι γονείς πολύ συχνά απαγορεύουν στα παιδιά,
να κάνουν πράγματα που και οι ίδιοι κάποτε θεωρούσαν διασκεδαστικά.
Ένας άλλος λόγος για να είστε αντιδραστικοί,
μπορεί να έχει να κάνει με την αυτοπεποίθηση που νιώθετε σε μια συγκεκριμένη
κατάσταση. Αν νιώθετε αβέβαιοι και κάποιος σας προκαλέσει να πάρετε ένα ρίσκο,
πιθανώς θα προτιμήσετε την πιο συνηθισμένη ή τη λιγότερο αποκλίνουσα
συμπεριφορά.
Αντίθετα όμως, όταν νιώθουμε γεμάτοι
αυτοπεποίθηση, κλίνουμε προς την πιο ριψοκίνδυνη επιλογή, με πολύ περισσότερη
αποφασιστικότητα, ακόμη και αν κάποιος προσπαθήσει να μας κάνει να επιλέξουμε
τη σίγουρη οδό.
Οπότε, η αντιδραστικότητά σας σε αυτές τις
περιπτώσεις, συνήθως δεν είναι αποφασιστικής σημασίας για το σε ποια πλευρά θα
γείρει η ζυγαριά, αλλά την κάνει όντως να κλίνει πιο πολύ προς τη μία παρά προς
την άλλη πλευρά.
Διαβάστε σχετικά: Πώς παίρνουμε αποφάσεις σε
δύσκολες συνθήκες;
Ίσως το παράδειγμα του παιδιού που αρνείται να
φάει τα λαχανικά είναι κάτι πολύ απλό· ωστόσο, να έχετε υπόψιν σας ότι η
αντίστροφη ψυχολογία χρησιμοποιείται πολύ συχνά στις επιχειρήσεις.
Για παράδειγμα, μια εταιρεία προσφέρει
προαιρετικά μαθήματα για τους εργαζομένους της. Αλλά μέχρι το τέλος του
ωραρίου, κανείς δεν έχει δηλώσει συμμετοχή. Έτσι οι διευθυντές, τους
πληροφορούν ότι ξεκινώντας από τον επόμενο μήνα, τα μαθήματα θα μειωθούν στο
μισό και οι πόροι θα κοπούν.
Με αυτή τη στρατηγική κίνηση, η επιχείρηση δεν
σταμάτησε τα μαθήματα, αλλά αντίθετα οι υπάλληλοι συνειδητοποίησαν, ότι έχουν
στη διάθεσή τους σημαντικούς πόρους και ότι αν δεν χρησιμοποιηθούν, θα αφιερωθούν
σε μια άλλη δραστηριότητα. Κανείς δε θέλει να χάσει κάτι που έχει αξία, ακόμα
κι αν το άτομο αυτό δεν το είχε αντιληφθεί, μέχρι να του το δώσουν.
Η αντίστροφη ψυχολογία έχει στενή σχέση στην
ψυχοθεραπεία, με την τεχνική του «παράδοξου». Αυτή η τεχνική έχει επίσης
ονομαστεί «συνταγογράφηση του συμπτώματος» και «αντίθετη υποχώρηση». Ο
θεραπευτής πλαισιώνει το μήνυμά τους έτσι ώστε η αντίσταση σε αυτό να προωθεί
την αλλαγή.
Τέτοιες παρεμβάσεις μπορούν να έχουν παρόμοιο
αντίκτυπο με το χιούμορ, βοηθώντας τους θεραπευόμενους να δουν τα προβλήματά
τους υπό ένα νέο φως… Πηγαίνοντας μαζί με αυτό, και όχι με την αντίσταση του
θεραπευόμενου, ο θεραπευτής κάνει τη συμπεριφορά λιγότερο ελκυστική. Αυτό
αναφέρεται ως αναπλαισίωση. Αυτό σημαίνει ότι προσποιείται ότι συμφωνεί με τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις των πελατών
ώστε να τους το επιβεβαιώσει φωναχτά ώστε οι ίδιοι οι θεραπευόμενοι να
συνειδητοποιήσουν την λανθασμένη επιρρέπειά τους.
Πως να εφαρμόσετε την αντίστροφη ψυχολογία
σε τρία βήματα
Ωστόσο η αντίστροφη ψυχολογία δεν μας λέει να
ζούμε τη ζωή μας αρνούμενοι να κάνουμε πράγματα προς τους άλλους ώστε να κάνουν
αυτό που θέλεις. Υπάρχουν κάποιες «ιδιαιτερότητες» ώστε να αποφύγουμε να μας
γίνει συνήθεια και να καταλήξει σε χειραγώγηση:
1. Σε
ποιον θα την εφαρμόσετε και γιατί;
Απαντήστε σε αυτή την ερώτηση πριν
χρησιμοποιήσετε την τεχνική της αντίστροφης ψυχολογίας. Αν πρόκειται να την
εφαρμόσετε στο παιδί σας ώστε να ντυθεί για το σχολείο ή να σταματήσει να
βλέπει τηλεόραση, προχωρήστε ελεύθερα, αλλά αν είναι να πείσετε τους πελάτες
σας να αγοράσουν ένα προϊόν, ίσως πρέπει να το ξανασκεφτείτε.
2. Τι
επιπτώσεις μπορεί να έχει;
Αν συμφωνήσετε να αφήσετε το παιδί σας να μην
κάνει τις δουλειές που πρέπει στο σπίτι και εκείνο καταλήξει να τις κάνει, έχει
καλώς. Όμως, κάποιες φορές το πλάνο σας δεν θα καταλήξει όπως το έχετε
προγραμματίσει και το παιδί θα σας απαντήσει όσο πιο χαρούμενα μπορεί: τέλεια,
τώρα μπορώ να επιστρέψω στα βιντεοπαιχνίδια μου.