Προστάτης: Πότε πρέπει να αρχίζει και κάθε πότε να επαναλαμβάνεται το τσεκάπ

Το καλύτερο δώρο που μπορείτε να κάνετε στον εαυτό σας με το νέο έτος, είναι να φροντίσετε την υγεία σας. Η φροντίδα αυτή αρχίζει με τον προληπτικό έλεγχο, ο οποίος στους άνδρες είναι συνυφασμένος με το τσεκάπ για τον προστάτη.

Ωστόσο ο προληπτικός έλεγχος του προστάτη για τον έγκαιρο εντοπισμό του καρκίνου δεν συνιστάται πια να αρχίζει σε ηλικία 50 ετών, ούτε να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. 
Οι άνδρες πρέπει να εξετάζονται για πρώτη φορά σε νεότερη ηλικία, ενώ στη συνέχεια η συχνότητα επανάληψης του ελέγχου πρέπει να καθορίζεται σε κάθε άνδρα ξεχωριστά.

Αυτό αναφέρουν οι νεότερες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ουρολογίας (EAU), οι οποίες αναθεωρήθηκαν νωρίτερα εφέτος για να ληφθούν υπόψη όλα τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα για το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) και τις άλλες εξετάσεις του προστάτη.

Το PSA είναι μία πρωτεΐνη, τα επίπεδα της οποίας αυξάνονται στους άνδρες με καρκίνο του προστάτη. Ωστόσο επηρεάζονται και από άλλα νοσήματα και καταστάσεις. Μπορεί π.χ. να αυξηθούν σε περίπτωση προστατίτιδας ή καλοήθους υπερτροφίας προστάτη, καθώς και μετά από διέγερση του προστάτη (π.χ. λόγω εκσπερμάτισης, δακτυλικής εξέτασης του προστάτη, κατακράτησης ούρων κ.λπ.). Ακόμα και ορισμένες έντονες ασκήσεις, όπως η ποδηλασία, μπορεί να τα επηρεάσουν.

Σύμφωνα με τις νέες οδηγίες, η πρώτη μέτρηση του PSA πρέπει να γίνεται σε ηλικία 40-45 ετών, ώστε να υπάρχει μία τιμή αναφοράς με την οποία θα συγκρίνονται όλες οι επόμενες. Αυτό συνιστάται επειδή, όπως προαναφέρθηκε, τα επίπεδα του PSA δεν είναι σταθερά αλλά παρουσιάζουν διακυμάνσεις. Επομένως, μία μεμονωμένη μέτρηση του PSA έχει μειωμένη διαγνωστική αξία.

Η επόμενη μέτρηση του PSA και το κάθε πότε θα επαναλαμβάνεται, θα καθορίζεται σε κάθε άνδρα ξεχωριστά με βάση ορισμένα κριτήρια. 
Τα κριτήρια αυτά είναι η ηλικία του άνδρα, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη, τα ευρήματα στην δακτυλική εξέταση προστάτη και ο όγκος του προστατικού αδένα. 
Μάλιστα η δακτυλική εξέταση του προστάτη πρέπει να γίνεται σε συνδυασμό με το PSA, ώστε να αξιολογεί ο γιατρός τον κίνδυνο ύπαρξης κάποιας ύποπτης βλάβης.

Καθοριστικό είναι επίσης το προσδόκιμο επιβίωσης του άνδρα. Η EAU τονίζει ότι η συστηματική μέτρηση του PSA πρέπει να αποθαρρύνεται στους άνδρες με μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης, στους οποίους ο κίνδυνος θανάτου από άλλα αίτια είναι πολύ μεγαλύτερος απ' ό,τι ο κίνδυνος θανάτου από τον καρκίνο του προστάτη.

Η EAU τονίζει επίσης ότι βιοψία του προστάτη πρέπει να διενεργείται μόνο όταν υπάρχει σοβαρός λόγος και εφόσον προηγηθεί μια εξελιγμένη εξέταση, που λέγεται πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία. Η εξέταση αυτή ξεχωρίζει τους σημαντικούς καρκίνους από εκείνους που δεν θα επηρεάσουν τον ασθενή και έτσι βοηθά τον γιατρό να αποφασίσει αν είναι απαραίτητη η βιοψία προστάτη ή όχι. Η EAU υπολογίζει ότι με τη χρήση της πολυπαραμετρικής τομογραφίας μπορεί να μειωθούν κατά 10% οι αχρείαστες διαγνώσεις και κατά 30% οι αχρείαστες βιοψίες προστάτη.

Η EAU συνιστά επίσης να αποφεύγεται η χορήγηση θεραπείας σε ασθενείς που έχουν όγκους χαμηλού κινδύνου. Στη θέση της θεραπείας πρέπει να τους προσφέρεται η επιλογή της ενεργητικής παρακολούθησης, δηλαδή των τακτικών εξετάσεων για να εξακριβώνεται σε βάθος χρόνου αν ο όγκος εξελίσσεται ή παραμένει στάσιμος.

Αποφυγή υπερδιάγνωσης και υπερθεραπείας

Οι συστάσεις αυτές γίνονται με σκοπό να εξασφαλιστεί η έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου στους άνδρες που την χρειάζονται, αλλά ταυτοχρόνως να αποφευχθεί η υπερδιάγνωση και η υπερθεραπεία.

«Η μέτρηση του PSA στο αίμα μπορεί μακροπρόθεσμα να μειώσει σημαντικά τη θνησιμότητα από καρκίνο του προστάτη, όπως έχουν δείξει πολλές μεγάλες μελέτες συμπεριλαμβανομένης της ERSPC (European Randomised Study of Screening for Prostate Cancer)», λέει ο χειρουργός-ουρολόγος Δρ. Ηρακλής Πούλιας, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας. «Ωστόσο η εξέταση αυτή εντοπίζει και πολλούς καρκινικούς όγκους με αργή ανάπτυξη, οι οποίοι δεν θα απειλούσαν ποτέ τη ζωή των ασθενών ούτε θα τους προκαλούσαν συμπτώματα. Με άλλα λόγια οδηγεί στην υπερδιάγνωση, η οποία με τη σειρά της οδηγεί στην υπερθεραπεία, δηλαδή σε αχρείαστες θεραπείες. Η υπερδιάγνωση και η υπερθεραπεία αποτελούν την αιτία της αμφισβήτησης του PSA».

Σύμφωνα με την EAU, η πιθανότητα υπερδιάγνωσης στον καρκίνο του προστάτη ανέρχεται σε 40%. «Το ποσοστό αυτό είναι εξαιρετικά υψηλό, πόσο μάλλον που οι περισσότεροι προστατικοί καρκίνοι είναι βραδέως αναπτυσσόμενοι και ανιχνεύονται κυρίως σε ηλικιωμένους άνδρες, οι οποίοι συχνά δεν απειλούνται από τον καρκίνο τους», λέει ο Δρ. Πούλιας. «Παρότι, όμως, οι ασθενείς αυτοί δεν κινδυνεύουν, αναγκάζονται να υποβληθούν σε αχρείαστες βιοψίες, ενώ πολλοί κάνουν και αχρείαστες θεραπείες διότι, ό,τι κι αν τους λέμε εμείς, οι περισσότεροι θέλουν να απαλλαγούν άμεσα από τον καρκίνο τους και όχι να τον παρακολουθούν σε βάθος χρόνου».

Ωστόσο όλες οι θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση  του καρκίνου προστάτη θα επηρεάσουν, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, την ποιότητα ζωής  των ασθενών.  «Οι θεραπείες έχουν παρενέργειες οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις υπερκαλύπτουν τα όποια οφέλη από την έγκαιρη ανίχνευση αυτών των όγκων», λέει ο Δρ. Πούλιας.

Τα παραπάνω, όμως, δεν σημαίνουν ότι πρέπει να σταματήσει η διενέργεια του PSA. Αντιθέτως, όπου δοκιμάστηκε κάτι τέτοιο, η θνησιμότητα από καρκίνο του προστάτη αυξήθηκε, σύμφωνα με την EAU. Αυτό λοιπόν που πρέπει να γίνει, είναι καλύτερος καθορισμός των ανδρών που χρειάζονται την εξέταση και ακολούθως θεραπεία. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο οι νέες οδηγίες της ευρωπαϊκής εταιρείας αποσκοπούν στην  εξατομικευμένοι  προσέγγιση του προβλήματος.

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο συχνός συμπαγής όγκος στους άνδρες της Ευρώπης, καθώς και η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Το 2018 υπολογίζεται ότι διαγνώσθηκε σε 450.000 άνδρες στην Ευρώπη, ενώ 107.000 έχασαν τη ζωή τους από αυτόν. Την τελευταία πενταετία, εξάλλου, υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο Ευρωπαίοι άνδρες έμαθαν ότι πάσχουν από αυτόν.

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ταυτοχρόνως και ένας καρκίνος που συνήθως μπορεί να αντιμετωπιστεί επιτυχώς. Έτσι,  τουλάχιστον το 83% των ασθενών ξεπερνούν το ορόσημο της 5ετούς επιβίωσης που σηματοδοτεί την ίαση.

Υπολογίζεται ότι κάθε άνδρας έχει μία στις επτά πιθανότητες να εκδηλώσει καρκίνο του προστάτη κάποια στιγμή στη ζωή του και μία στις 41 πιθανότητες να χάσει τελικά τη ζωή του από αυτόν.