Ποια θρεπτικά συστατικά ωφελούν την όραση

Εάν θέλετε να έχετε υγιή μάτια, καλό είναι να προσέξετε τη διατροφή σας, διότι ό,τι τρώτε μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο αναπτύξεως διαφόρων οφθαλμοπαθειών, συνιστούν επιστήμονες από την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (AAO).

Λίγες εβδομάδες πριν την έλευση του νέου έτους, το οποίο έχει ανακηρυχθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως έτος εξάλειψης της αποτρέψιμης τύφλωσης (Vision 2020), ειδικοί από την ΑΑΟ συνέλεξαν στοιχεία από επιστημονικές μελέτες για τα θρεπτικά συστατικά που χρειαζόμαστε για υγιή μάτια. Το βασικό συμπέρασμά τους: μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια και ψάρια έχει ζωτική σημασία για την όρασή μας.

«Το μάτι είναι ένα πολύ ευαίσθητο όργανο, η υγεία του οποίου εξαρτάται από ένα πολύπλοκο δίκτυο αρτηριών που το τροφοδοτεί ασταμάτητα με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά», λέει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School. «Οτιδήποτε διαταράσσει την τροφοδοσία των ματιών με αίμα, έχει συνέπειες στην υγεία τους, επομένως οι αρτηρίες τους πρέπει να διατηρούνται υγιείς για να είναι και αυτά υγιή».

Επιπλέον, «οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί έως σήμερα συγκλίνουν πως ορισμένα θρεπτικά συστατικά μειώνουν τις πιθανότητες για εκδήλωση διαφόρων οφθαλμοπαθειών», συνεχίζει. 
«Αντιθέτως, η ανεπαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών μπορεί να απειλήσει την όραση, όπως καταδεικνύει και η περίπτωση ενός 17χρονου που τυφλώθηκε εξαιτίας της κακής διατροφής του».

Η περίπτωση του 17χρονου είχε γίνει θέμα επιστημονικού άρθρου που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο στο περιοδικό Annals of Internal Medicine. Όπως είχαν ανακοινώσει οι γιατροί του, ο νεαρός υπέστη αμφιβληστροειδική ασιτία (retinal starvation) επειδή επί χρόνια έτρωγε μόνο πατατάκια, τηγανητές πατάτες, λευκό ψωμί και επεξεργασμένο χοιρινό. 
Η διατροφή αυτή του προκάλεσε ανεπάρκεια βιταμίνης Β12, χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, χαλκού και σεληνίου, υψηλά επίπεδα ψευδαργύρου και σοβαρή οπτική νευροπάθεια που τελικά του κόστισε την όρασή του.

«Τέτοιου είδους περιστατικά μοιάζουν εξωπραγματικά και είναι σπάνια στον ανεπτυγμένο κόσμο, αν και στον αναπτυσσόμενο είναι συχνά», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Ωστόσο και στις ανεπτυγμένες χώρες μπορεί να δούμε διαταραχή της όρασης σε ανθρώπους με ιατρικό υποσιτισμό (π.χ. εξαιτίας χρόνιου αλκοολισμού), σε αυστηρούς χορτοφάγους, μερικές φορές σε ασθενείς που έχουν κάνει μείζονες γαστρεντερικές επεμβάσεις, καθώς και σε πάσχοντες από διατροφικές διαταραχές  όπως η νευρογενής ανορεξία. Βέβαια, στις περιπτώσεις αυτές η αιτία δεν είναι μόνο το τι τρώει ο ασθενής, αλλά και τι δεν τρώει».

Τί χρειάζονται λοιπόν τα μάτια για να είναι υγιή; Κατ' αρχάς βιταμίνη Α. Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού για την ομαλή λειτουργία των φωτοευαίσθητων κυττάρων του, που συλλέγουν το φως για να το προωθήσουν στον εγκέφαλο όπου θα μετατραπεί σε εικόνες. Η βιταμίνη Α είναι επίσης απαραίτητη για την επαρκή ύγρανση των ματιών και την πρόληψη της ξηροφθαλμίας.

Καλές πηγές βιταμίνης Α είναι τα καρότα, οι γλυκοπατάτες και γενικώς φρούτα και λαχανικά με πορτοκαλί χρώμα (πεπόνι, βερίκοκα κ.λπ.). Την περισσότερη βιταμίνη Α περιέχουν οι γλυκοπατάτες: ανά τεμάχιο μπορεί να περιέχουν περισσότερο από το 200% της ημερήσιας δόσης βιταμίνης Α που χρειαζόμαστε, σύμφωνα με την ΑΑΟ.

Πολύ σημαντική για την υγεία των ματιών είναι η βιταμίνη C, η οποία έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Χάρη στην αντιοξειδωτική δράση της προστατεύει τα μάτια από τις επιπτώσεις των παραγόντων που διεγείρουν την παραγωγή ελεύθερων ριζών και αυξάνουν τον κίνδυνο για ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και καταρράκτη. Τέτοιοι παράγοντες είναι, μεταξύ άλλων, η ηλιακή ακτινοβολία, το κάπνισμα, αλλά και τα τηγανητά φαγητά κ.λπ.

Καλές πηγές βιταμίνης C είναι τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, μανταρίνια, γκρέιπφρουτ, λεμόνια κ.λπ.), τα ροδάκινα, οι κόκκινες πιπεριές, οι τομάτες, οι φράουλες κ.λπ.

Η βιταμίνη Ε και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα επίσης είναι πολύ σημαντικά για τα μάτια. Η βιταμίνη Ε έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες, ενώ τα ωμέγα-3 λιπαρά μειώνουν τον κίνδυνο αναπτύξεως διαφόρων οφθαλμοπαθειών. Καλές πηγές βιταμίνης Ε είναι τα αβοκάντο, τα αμύγδαλα και οι ηλιόσποροι, ενώ άφθονα ωμέγα-3 λιπαρά περιέχουν τα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, ο τόνος, οι σαρδέλες, το σκουμπρί κ.λπ.

Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη που περιέχουν τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά και άλλα φρούτα και λαχανικά με φωτεινό χρώμα προστατεύουν την ωχρά κηλίδα του ματιού που είναι υπεύθυνη για την κεντρική, λεπτομερή όραση. Τις δύο αυτές αντιοξειδωτικές ουσίες περιέχουν λαχανικά όπως το σπανάκι, το μαρούλι ρομάνα, τα γογγύλια, το μπρόκολο, ο αρακάς κ.λπ. Καλές πηγές τους είναι επίσης τα αυγά.

Η διατροφή για γερά μάτια πρέπει επίσης να περιέχει ψευδάργυρο και χαλκό. Ο ψευδάργυρος διατηρεί υγιή τον αμφιβληστροειδή χιτώνα και προστατεύει τα μάτια από τις βλαβερές επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας του ηλίου, ενώ ο χαλκός ευνοεί τη δημιουργία ερυθρών αιμοσφαιρίων (είναι τα κύτταρα του αίματος που μεταφέρουν οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά σε όλους τους ιστούς).

Και τα δύο αυτά θρεπτικά συστατικά περιέχουν όλα τα όσπρια (π.χ. μαυρομάτικα φασόλια, φασόλια κ.λπ.). Καλές πηγές ψευδαργύρου είναι επίσης τα στρείδια, το άπαχο κόκκινο κρέας, τα πουλερικά και τα εμπλουτισμένα δημητριακά.

Ακόμα και λίγη μαύρη σοκολάτα μπορεί να βελτιώσει την όραση, αφού είναι πλούσια σε μία ομάδα αντιοξειδωτικών ουσιών που λέγονται φλαβανόλες. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι φλαβανόλες βελτιώνουν την αιμάτωση των ματιών, καθώς και την οπτική οξύτητα. Τα περισσότερα οφέλη φαίνεται ότι παρέχει η σοκολάτα με 72% στερεά κακάο.

«Τα προαναφερθέντα συστατικά είναι προτιμότερο να λαμβάνονται από τις φυσικές πηγές τους και όχι από μεμονωμένα διατροφικά συμπληρώματα, διότι οι φυσικές πηγές τους περιέχουν και άλλες ουσίες που ίσως δρουν συνεργικά», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Αν όμως ένα άτομο πάσχει ήδη από κάποια οφθαλμοπάθεια (π.χ. από εκφύλιση της ωχράς) ίσως χρειάζεται και συμπληρώματα. Αυτό καθορίζεται κατά περίπτωση από τον θεράποντα ιατρό».

Σε κάθε περίπτωση, «ποτέ δεν είναι αργά για να αρχίσει κάποιος να τρώει υγιεινά, ώστε να διαφυλάξει την υγεία (και) της όρασής του», καταλήγει.