Είναι δύσκολο να φανταστούμε γυναικεία παπούτσια
χωρίς τακούνια. Σε συνδυασμό με την στενή φόρμα, είναι τόσο συνδεδεμένα με την
σύγχρονη κοινωνική εικόνα της γυναίκας που τα θεωρούμε σχεδόν δεδομένα, μέχρι
και ωφέλιμα. Στην πραγματικότητα, όλο και περισσότερες έρευνες τεκμηριώνουν τις
βλαβερές συνέπειες της εκτεταμένης χρήσης τους στη μυοσκελετική υγεία. Με την
υποστήριξη της επιστημονικής κοινότητας, η αναγκαστική επιβολή των τακουνιών σε
ορισμένους χώρους εργασίας και σε κοινωνικές εκδηλώσεις τείνει πλέον να
αμφισβητηθεί, με σεβασμό στην ελευθερία βούλησης των γυναικών για την επιλογή
κατάλληλων υποδημάτων. Ποια όμως είναι τα καλύτερα παπούτσια για τον καθένα από
μας;
«Τα καλύτερα υποδήματα είναι αυτά που εφαρμόζουν
σωστά στα πόδια μας. Οι έρευνες δείχνουν πως ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών
φορούν παπούτσια που είναι μικρότερο νούμερο από το πόδι τους. Ένας απλός
τρόπος για να εκτιμήσουμε τα παπούτσια μας είναι να ζωγραφίσουμε το αποτύπωμα
του ποδιού μας πατώντας σε ένα χαρτόνι, να το κόψουμε και να δοκιμάσουμε σε
πόσα από τα παπούτσια μας χωράει. Αν κάνετε αυτό το απλό τεστ, θα εκπλαγείτε
από το αποτέλεσμα.
Η σημαντικότερη απόφαση αφορά τα καθημερινά μας
παπούτσια, που πρέπει να είναι άνετα, κατά προτίμηση με κορδόνια και με τακούνι
μικρότερο από 5 εκατοστά. Αντίστοιχα με την κατανάλωση γλυκών ή αλκοόλ, βλαβερή
για την υγεία είναι η συχνή και όχι η περιστασιακή χρήση των στενών και
ψηλοτάκουνων παπουτσιών. Μια από τις συχνότερες επιπτώσεις τους είναι βέβαια η
εμφάνιση ή η επιδείνωση στον βλαισό μεγάλο δάκτυλο, το επονομαζόμενο κότσι, που
ταλαιπωρεί περίπου 4 στις 5 γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας», μας εξηγεί ο Δρ.
Παναγιώτης Συμεωνίδης, υπεύθυνος του Τμήματος Ποδοκνημικής και Άκρου Ποδός στην
Osteon, και ένας από τους ελάχιστους ορθοπαιδικούς με ειδίκευση στις παθήσεις
του ποδιού στην Ελλάδα.
Έρευνες έχουν εξάλλου αποδείξει τον πιθανό κίνδυνο
που υπάρχει κατά το ανέβασμα σκάλας με ψηλά τακούνια, και έχουν υπογραμμίσει ότι
η επίδραση της χρήσης των ψηλών τακουνιών μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα
πτώσης ακόμη και όταν οι γυναίκες δεν τα φορούν τη στιγμή του τραυματισμού. Ο
συνηθέστερος τραυματισμός είναι στον αστράγαλο και ο δεύτερος συχνότερος είναι
στον άκρο πόδα, με τις μισές περιπτώσεις να οδηγούν σε διάστρεμμα ενώ κατάγματα
εμφανίζονται σε ποσοστό περίπου 20%.
Πώς όμως καθιερώθηκαν τα τακούνια στην
καθημερινότητα των γυναικών;
«Η ιστορία των ψηλοτάκουνων παπουτσιών, πέρα από τη
χρήση τους σε τελετουργίες ή παραστατικές τέχνες, είναι σχετικά πρόσφατη.
Φαίνεται πως ξεκίνησαν στο τέλος του Μεσαίωνα στη Βενετία, χρησιμεύοντας αρχικά
σαν μέσο επίδειξης κοινωνικής ανωτερότητας, ενώ πρακτικά προστάτευαν τις
πολυτελείς ενδυμασίες από τη βρωμιά των δρόμων. Στις μέρες μας, έχουν
καθιερωθεί ως πρότυπο ομορφιάς και κομψότητας και από τις ίδιες τις γυναίκες.
Σε καθημερινή βάση, περίπου το 60% των γυναικών χρησιμοποιούν τακούνια. Ωστόσο,
εκτιμάται πως το ένα τρίτο από αυτές δεν το κάνουν από δική τους ελεύθερη
επιλογή, κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίζει», τονίζει ο Δρ. Παναγιώτης
Συμεωνίδης.
Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις πως η μακροχρόνια χρήση
τακουνιών επηρεάζει αρνητικά τη στάση και τη βάδιση. Συγκριτικά με τη βάδιση
χωρίς παπούτσια, είναι υπεύθυνα για δυσκολίες στη διατήρηση της ισορροπίας,
λόγω των αλλαγών στο κέντρο βάρους και της μείωσης της βάσης στήριξης. Σε αυτό
συμβάλλει η βράχυνση του Αχίλλειου τένοντα και οι μεταβολές στις οποίες
υπόκειται η σπονδυλο-πυελική δομή. Ένα
σημείο κινδύνου πως η χρήση τακουνιών έχει επηρεάσει τη λειτουργία του ποδιού
είναι η δυσκολία να περπατήσει κανείς με επίπεδα – flat παπούτσια, κάτι που
αναφέρουν αρκετές ασθενείς με παραμορφώσεις των δακτύλων.
«Φορώντας παπούτσια με ψηλά τακούνια για
παρατεταμένο χρονικό διάστημα προκαλείται πίεση στον αστράγαλο και το πόδι και
μετατόπιση του σωματικού βάρους στο πρόσθιο μέρος του ποδιού. Αυτό κάνει τη
βάδιση πιο ασταθή. Επιπλέον, τα ψηλά τακούνια επιβραδύνουν τη βάδιση και
μειώνουν τον δρασκελισμό, δηλαδή το μήκος του κάθε βήματος», επισημαίνει ο Δρ.
Συμεωνίδης. «Σημαντικό εξάλλου είναι και το μεγέθους της βάσης του τακουνιού,
καθώς επιδρά στη σταθερότητα του ποδιού. Έτσι, η μικρή βάση (γόβες-στιλέτο)
είναι υπεύθυνη για μεγαλύτερες βλάβες, ειδικά όταν το πόδι βρίσκεται σε θέση
μεγάλης πελματιαίας κάμψης. Παρόλα αυτά, η ποιότητα της κατασκευής επίσης
παίζει μεγάλο ρόλο, καθώς υπάρχουν παπούτσια με ψηλότερο τακούνι που όμως
προσφέρουν καλύτερη υποστήριξη, ενώ άλλα χαμηλότερα στα οποία το πόδι
επιβαρύνεται περισσότερο».
Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα στο πρότυπο του
κομψού υποδήματος είναι τα στενά και μυτερά παπούτσια. Πέρα από άβολα, τα στενά
παπούτσια μπορεί με το πέρασμα του χρόνου να δημιουργήσουν σημαντικές βλάβες
στα νεύρα του ποδιού, και στην εμφάνιση ή επιδείνωση του βλαισού δακτύλου, τόσο
σε γυναίκες όσο και σε άντρες. Ο Δρ. Συμεωνίδης μας εξηγεί: «Τα στενά παπούτσια
συνδέονται άμεσα με το λεγόμενο νεύρωμα Morton, που είναι με απλά λόγια ένα
επώδυνο πρησμένο νεύρο ανάμεσα στη βάση των δακτύλων. Είναι χαρακτηριστικό πως
στα αρχικά στάδια και μόνο η αλλαγή σε φαρδιά υποδήματα ανακουφίζει οριστικά
τον ασθενή από τον πόνο στα μετατάρσια, το μούδιασμα και τις καυσαλγίες που
χαρακτηρίζουν το νεύρωμα Morton. Αντίθετα, αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα με
τροποποίηση των υποδημάτων μπορεί να χρειαστεί ακόμα και χειρουργική επέμβαση
για την αφαίρεσή του».
Αντίστοιχες προκλήσεις για την επιλογή του
κατάλληλου υποδήματος αντιμετωπίζουν και χιλιάδες ερασιτέχνες δρομείς. Με την
εξάπλωση του δρομικού κινήματος, αναπτύχθηκε μια ευρύτατη αγορά με στόχο το
εξατομικευμένο αθλητικό παπούτσι για το κάθε πόδι, ανάλογα με τον τύπο του
πατήματος σε ουδέτερη θέση ή σε κάποιου βαθμού πρηνισμό ή υπτιασμό. Ωστόσο,
τελευταίες έρευνες ανατρέπουν τα δεδομένα δείχνοντας πως οι αθλητές που
επέλεξαν ειδικά παπούτσια χωρίς ιατρική οδηγία, μόνο βάσει πελματογραφήματος,
είχαν τελικά περισσότερα διαστρέμματα και τενοντίτιδες.
«Στην Ελλάδα γίνεται σίγουρα υπερβολική χρήση του
πελματογράφου και της κατασκευής ορθοπαιδικών πάτων. Είναι λάθος να προσπαθούμε
να διορθώσουμε παραλλαγές στην κατασκευή του ποδιού όπως η πλατυποδία και ο
πρηνισμός όταν δεν προκαλούν συμπτώματα. Η ίδια η επιθετική διόρθωση χωρίς
ένδειξη μπορεί να οδηγήσει σε επώδυνα σύνδρομα όπως το σύνδρομο ταρσιαίου
σωλήνα στα νεύρα του ποδιού. Αντίστοιχα, στην αγορά κυκλοφορούν αμέτρητα
υποδήματα που αυτοχαρακτηρίζονται «ανατομικά» ή «ορθοπεδικά», χωρίς να σημαίνει
πως είναι κατάλληλα για όλα τα πόδια. Το καλύτερο καθημερινό παπούτσι για την
μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου είναι ένα άνετο αθλητικό με το οποίο το πόδι μας
δεν κουράζεται και δεν πονάει», καταλήγει ο Δρ. Παναγιώτης Συμεωνίδης.