Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology)
University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire,
μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντής και
επόπτης επιστημονικού προσωπικού στην ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (psychikifrontida.gr),
εξηγεί:
“Διαζευγμένοι, που αποφασίζουν να δημιουργήσουν
έναν νέο οικογενειακό πυρήνα -κυρίως όταν υπάρχουν παιδιά από προηγούμενο γάμο-
ισχυρίζονται πολύ συχνά ότι έχουν “δημιουργήσει νέα οικογένεια”. Αυτός ο
ισχυρισμός όμως συχνά ΔΕΝ επιβεβαιώνεται και δεν φαίνεται να ισχύει ως
πραγματικό αίσθημα, ενώ συχνά και για την ψυχολογία του παιδιού ΔΕΝ είναι
αληθινός. Με βάση μελέτες σε αυτοαναφορές διαζευγμένων -σε αντίθεση με τα όσα
λένε ανοικτά στον κοινωνικό τους περίγυρο- μόλις ο ένας στους τέσσερις (το 25% δηλαδή)
συνδέεται πραγματικά με τη νέα οικογένεια και τα παιδιά του συντρόφου του από
προηγούμενο γάμο. Επίσης, μόλις ο ένας στους 20 περίπου (δηλαδή ποσοστό 5-6%)
διατηρεί καλή σχέση κι εξακολουθεί να θεωρεί βαθιά μέσα του τον πρώην σύντροφο,
ως ακόμη μέλος της οικογένειας του. Αυτό το “ακόμη μέλος” ακούγεται περίεργο,
όμως, το ορίζουμε ευρύτερα: να σέβεται την γνώμη του, να υπολογίζει τις
αντιρρήσεις ή και αντιδράσεις του, να βασίζεται στη βοήθειά του και στη
κατανόησή του”, αναφέρει ο ειδικός.
Όταν τα παιδιά γονιών με διαζύγιο εντάσσονται σε
καινούργια οικογένεια
Το παιδί “λάστιχο”, ανάμεσα στους δύο χωρισμένους
γονείς είναι ένα γνώριμο φαινόμενο. Κι αυτό εκδηλώνεται ιδιαιτέρα στην
ψυχολογία του παιδιού, όταν οι γονείς ξαναφτιάξουν τη ζωή τους και η οικογένεια
“μεγαλώσει” με την προσθήκη νέων μελών.
Η ψυχική εικόνα των παιδιών που εντάσσονται σε μια
νέα οικογένεια, είναι σημαντικά διαφορετική από των ενηλίκων: Σχεδόν τα μισά
από αυτά (το 46%) έχουν την ανάγκη να “ξαναενώσουν” την οικογένεια ως σχήμα κι
έτσι θεωρούν ότι πλέον όλοι μαζί αποτελούν μία οικογένεια. Τα παιδιά δηλαδή
τείνουν να εσωκλείουν σε ένα ενιαίο Ψυχικό Σχήμα την παλαιά και τη νέα
οικογένεια και τους πρώην και νυν “γονείς”, πολύ περισσότερο από ότι οι
ενήλικες.
Διαφορές στην ψυχολογία της μητέρας και του πατέρα
Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι, τόσο ο
διαζευγμένος άνδρας όσο και η διαζευγμένη γυναίκα έχουν ίσα δικαιώματα (αλλά
και υποχρεώσεις) απέναντι στο παιδί τους. Όμως η ψυχολογία ανδρών και γυναικών
δεν είναι ίδια.
Ειδικά στους χωρισμένους γονείς, όπως εξηγεί ο κ.
Παπαγεωργίου, ισχύουν οι εξής διαφορές:
“Η μητέρα ενδιαφέρεται για τον εαυτό της και ακόμα
περισσότερο για την ψυχική κατάσταση του παιδιού της, μάλιστα με μεγάλη
αυτοθυσία. Μητέρα και παιδί συχνότατα είναι ένα ψυχικό αντικείμενο (ένα
“πράγμα”).
O πατέρας ακόμα και όταν χωρίζει ή φεύγει μόνος
του, θεωρεί κάπως σαν δική του αρμοδιότητα (μέσα στην ψυχή του είναι ΜΙΑ ψυχική
εικόνα) όλο το οικογενειακό σύνολο. Επί της ουσίας, αυτό που εννοώ είναι πως ο
χωρισμένος πατέρας έχει δυσκολία να αυτονομηθεί ψυχικά ως μονάδα. Επιμένει να
έχει άποψη κι έλεγχο ακόμη κι όταν δεν έχει πληροφόρηση εξαιτίας του γεγονότος
ότι είναι πρακτικά απών. Και θέλει να έχει τον έλεγχο στις αποφάσεις που
παίρνει η πρώην σύζυγός του και βέβαια ιδιαίτερα στις αποφάσεις που αφορούν στα
παιδιά του.
Αυτό καταλήγει στις περισσότερες μορφές διαζυγίων,
ο πατέρας να είναι ψυχικά αποσυντονισμένος, ενώ η μητέρα να παραμένει
εστιασμένη.
Ο πατέρας λοιπόν θεωρεί υπευθυνότητα του όλο το
οικογενειακό σύστημα, ενώ η μητέρα θεωρεί ότι είναι υπεύθυνη για τον εαυτό της
και το παιδί. Αυτό είναι μία σημαντική αλλαγή ψυχικής προοπτικής, που παρότι
είναι απλή και αυτονόητη, όσοι χωρίζουν τείνουν να μην τη λαμβάνουν υπόψη”,
αναφέρει ο ειδικός.
Μία άλλη σημαντική διαφορά κατά κανόνα -καθώς
υπάρχουν πάντα και εξαιρέσεις σύμφωνα με τον ειδικό- είναι το πώς ορίζουν οι
διαζευγμένοι μητέρα και πατέρας την ψυχική τους ταυτότητα.
Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου εξηγεί:
“Ο πατέρας είναι λιγότερο ψυχικά αυτάρκης από ότι η
μητέρα. Ορίζει την ψυχική του ταυτότητα (δηλαδή το “ποιος είναι”, το “πώς στέκεται
στον κόσμο”, το “τι κάνει στη ζωή του”), κυρίως μέσω του πώς “καθρεφτίζεται”
στον περίγυρο του. Για τον πατέρα λοιπόν, σημαντικό είναι το “πώς φαίνεται”
στους άλλους.
Αυτό δεν ισχύει για τη μητέρα, όπου η ψυχική της
ταυτότητα ορίζεται περισσότερο από 3 ποιότητες:
1. πώς
νιώθει εκείνη (πραγματικά μέσα της),
2. πώς
πιστεύει ότι νιώθει (δηλαδή ποιες αυταπάτες συντηρεί), και
3. πώς
δείχνει ότι νιώθει στο παιδί της.
Όσο, όμως, κι αν διατυπώνονται με απλό τρόπο τα
τρία παραπάνω, στην πραγματικότητα είναι εξαιρετικά περίπλοκες ψυχικές
διεργασίες και πολλές γυναίκες χρειάζονται βοήθεια από ειδικό για να
διαλευκάνουν τα συναισθήματά τους. Ειδικά όσες βιώνουν ένα αγωνιώδες διαζύγιο ή
έχουν περάσει οι ίδιες μια δύσκολη παιδική ηλικία”, καταλήγει ο κ. Παπαγεωργίου.