Το
τρίψιμο των ματιών είναι φαινομενικά ακίνδυνο και πολύ συνηθισμένο. Οι
περισσότεροι το κάνουμε τακτικά, είτε επειδή πάσχουμε από κάποια αλλεργική
αντίδραση είτε επειδή είμαστε κουρασμένοι και νυστάζουμε. Τρίβουμε επίσης τα
μάτια μας όταν τα νιώθουμε ξηρά ή όταν μπαίνει κάτι σε αυτά, επειδή το τρίψιμο
διεγείρει τη ροή των δακρύων και έτσι λιπαίνει τα ξηρά μάτια και απομακρύνει τη
σκόνη και άλλες ερεθιστικές ουσίες.
Το
τρίψιμο μπορεί επίσης να είναι θεραπευτικό, αφού πιέζοντας απαλά τον οφθαλμικό
βολβό διεγείρουμε (χωρίς να το ξέρουμε) το πνευμονογαστρικό νεύρο, επιβραδύνοντας τον καρδιακό παλμό μας και
καταπραΰνοντας το στρες!
Αν,
όμως, τρίβει κάποιος τα μάτια του πολύ συχνά ή πολύ δυνατά, μπορεί να τους
προκαλέσει διάφορες βλάβες. Ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι.
Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου
Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης,
NYU Medical School, εξηγεί τι θα μπορούσε να συμβεί:
1. Το
τρίψιμο μπορεί να προκαλέσει κοκκίνισμα στα μάτια και μαύρους κύκλους. Αν το
τρίψιμο των ματιών είναι αρκετά δυνατό, μπορεί να προκαλέσει ρήξη των
μικροσκοπικών αιμοφόρων αγγείων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κοκκίνισμα των
ματιών. Στη συνέχεια όμως το αίμα θα διαχυθεί στους παρακείμενους ιστούς και
μπορεί να οδηγήσει τελικά σε σχηματισμό μαύρων κύκλων κάτω από τα μάτια.
2.
Αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης στα μάτια. Τα χέρια μας φέρουν περισσότερα
βακτήρια απ' οποιοδήποτε άλλο τμήμα του σώματος. Όταν τρίβουμε τα μάτια μας,
υπάρχει κίνδυνος να τα μολύνουμε, με συνέπεια λοιμώξεις όπως η επιπεφυκίτιδα.
Μάλιστα ο κίνδυνος αυτός παραμένει ακόμα κι αν πλένετε ή απολυμαίνετε συχνά τα
χέρια σας, διότι με κάθε αντικείμενο που θα αγγίζετε, θα ξαναμολύνονται με
χιλιάδες βακτήρια.
3.
Υπάρχει κίνδυνος εκδοράς στον κερατοειδή. Μερικές φορές μπαίνει στο μάτι μια
βλεφαρίδα ή ένας κόκκος σκόνης και μοιραία η αυθόρμητη κίνηση είναι να το
τρίψουμε για να βγει. Ωστόσο αυτό δεν είναι καθόλου καλή ιδέα, διότι υπάρχει
κίνδυνος να προκαλέσουμε εκδορά (γδάρσιμο) στον κερατοειδή, δηλαδή στην
επιφανειακή στοιβάδα του ματιού. Η εκδορά μπορεί να προκληθεί από το νύχι μας ή
από την τριβή του ξένου αντικειμένου στην επιφάνεια του ματιού.
Η
εκδορά του κερατοειδούς είναι ένας συχνός, επώδυνος τραυματισμός που τυπικά
χρειάζεται λίγες ημέρες για να επουλωθεί. Αυτό όμως ισχύει υπό την προϋπόθεση
ότι θα αντιμετωπιστεί εγκαίρως και ότι δεν θα μολυνθεί από κάποιο βακτήριο ή
ιό. Σε διαφορετική περίπτωση μπορεί να εξελιχθεί σε έλκος (πληγή) του
κερατοειδούς, που είναι πολύ πιο σοβαρή κατάσταση.
Αν
λοιπόν νιώθετε κάτι στο μάτι σας, αντί να το τρίψετε, αφήστε τα δάκρυά σας να
το ξεπλύνουν μόνα τους. Ειδάλλως, δοκιμάστε να το ξεπλύνετε με αμπούλες
φυσιολογικού ορού από το φαρμακείο ή με τεχνητά δάκρυα. Αν δεν τα καταφέρετε,
πηγαίνετε στον οφθαλμίατρο.
4. Το
τρίψιμο μπορεί να επιδεινώσει την μυωπία (κυρίως την προοδευτικά εξελισσόμενη
μορφή της). Η μυωπία συνήθως παρουσιάζεται σε παιδιά ηλικίας 8-12 ετών και
επιδεινώνεται κατά την εφηβεία. Μετά την ενηλικίωση μπορεί να παρατηρηθούν
κάποιες αλλαγές στους βαθμούς της, αλλά συνήθως είναι μικρές. Ωστόσο σε
μερικούς πάσχοντες εξακολουθεί να επιδεινώνεται χρόνο με το χρόνο, με τελικό
επακόλουθο υψηλού βαθμού μυωπία. Πολλοί πάσχοντες από αυτή την προοδευτικώς
εξελισσόμενη μυωπία ανακαλύπτουν ότι το τρίψιμο των ματιών την επιδεινώνει.
5.
Μπορεί να επιδεινώσει και το γλαύκωμα. Το γλαύκωμα είναι μία ομάδα οφθαλμικών
παθήσεων, με κοινό χαρακτηριστικό την προοδευτική βλάβη του οπτικού νεύρου. Η
πιο συνηθισμένη αιτία που προκαλεί αυτή τη βλάβη είναι η αυξημένη πίεση στο
εσωτερικό του ματιού (λέγεται ενδοφθάλμια πίεση).
Το
τρίψιμο των ματιών αυξάνει την ενδοφθάλμια πίεση, επειδή διαταράσσει τη ροή
αίματος στα μάτια. Όταν λοιπόν συνηθίζουν να τρίβουν τα μάτια τους οι πάσχοντες
από γλαύκωμα, υπάρχει κίνδυνος να επιδεινώσουν τις βλάβες στο οπτικό νεύρο,
αυξάνοντας τον κίνδυνο απώλειας της όρασής τους.
6. Το
τρίψιμο μπορεί να οδηγήσει σε χαλάρωση των βλεφάρων. Αν και αυτός δεν είναι ο
πιο σοβαρός κίνδυνος, δεν παύει να είναι κάτι ανεπιθύμητο. Έχει διαπιστωθεί πως
όσοι τρίβουν δυνατά τα μάτια τους μπορεί με τον καιρό να επιταχύνουν την
απώλεια ελαστικότητας του βλεφάρου, με συνέπεια την χαλάρωσή του.
7.
Μπορεί να προκαλέσει κερατοειδικό αστιγματισμό. Ο αστιγματισμός εκδηλώνεται
όταν το φως που διέρχεται στο εσωτερικό του ματιού δεν εστιάζει σε ένα σημείο,
αλλά σε πολλά. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διαταραχή της καμπυλότητας του
κερατοειδούς ή του φακού του ματιού. Όταν το πρόβλημα είναι ακανόνιστες
καμπυλώσεις στην επιφάνεια του κερατοειδούς, η συνέπεια είναι ο κερατοειδικός
αστιγματισμός που είναι συχνότερος στα άτομα που τρίβουν πολύ τα μάτια τους.
8.
Είναι ισχυρός παράγοντας κινδύνου για κερατόκωνο. Αυτή είναι ίσως η πιο
ανησυχητική συνέπεια από το συνεχές τρίψιμο των ματιών. Μελέτες έχουν δείξει
ότι στα ευαίσθητα άτομα, το συνεχές τρίψιμο μπορεί να οδηγήσει σε λέπτυνση των
ινών κολλαγόνου στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού. Η λέπτυνση αυτή προκαλεί
αστάθεια και αλλαγή του σχήματος του κερατοειδούς, το οποίο από σφαιρικό
γίνεται κωνικό. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως κερατόκωνος και είναι μία
σοβαρή πάθηση που μπορεί να οδηγήσει σε διαταραγμένη όραση και τελικά ανάγκη
για μεταμόσχευση κερατοειδούς.
Ο
κίνδυνος για εκδήλωση κερατόκωνου είναι ιδιαίτερα αυξημένος στα άτομα με
υποκείμενα προβλήματα υγείας, κυρίως με ατοπία (αλλεργική προδιάθεση), που
συνήθιζαν να τρίβουν δυνατά και συχνά τα μάτια τους κατά την παιδική ηλικία (ο
κερατόκωνος συνήθως ανιχνεύεται κατά την εφηβεία).