 |
Το σύμπλεγμα του σπηλαίου Απήδημα,
όπως φαίνεται
από τη θάλασσα.
|
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Tübingen και το
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών εντόπισαν κρανίο του ανατομικά
σύγχρονου ανθρώπου ηλικίας 210.000 ετών
Tübingen, July 10th, 2019
Οι παλαιότεροι σύγχρονοι άνθρωποι εξαπλώθηκαν από
την Αφρική
προς άλλους τόπους πολύ νωρίτερα απ' ό,τι πίστευαν
οι επιστήμονες μέχρι πρόσφατα, φθάνοντας στην Ευρώπη σχεδόν 150.000 χρόνια
νωρίτερα από ό,τι ήταν έως τώρα γνωστό, σύμφωνα με νέα έρευνα των πανεπιστημίων
του Tübingen και της Αθήνας.
Κατόπιν ενδελεχών αναλύσεων, οι ερευνητές
ταυτοποίησαν ένα κρανίο από το σπήλαιο Απήδημα, στη Μάνη, χρονολογούμενο
περίπου στα
210.000 χρόνια πριν, ως αντιπροσωπευτικό του
πρώιμου Homo sapiens. Το γεγονός αυτό καθιστά το συγκεκριμένο εύρημα ως το
παλαιότερο δείγμα σύγχρονου ανθρώπου εκτός Αφρικής,
σύμφωνα με τις δηλώσεις της διεθνούς ομάδας επιστημόνων με επικεφαλής την
Καθηγήτρια κ.Κατερίνα Χαρβάτη από το Κέντρο
Ανθρώπινης Εξέλιξης & Παλαιοπεριβάλλοντος Senckenberg στο Πανεπιστήμιο του
Tübingen.
Μάλιστα, η σχετική μελέτη δημοσιεύθηκε στο
επιστημονικό περιοδικό
Nature.
 |
Το μερικό κρανίο Απήδημα 1 (δεξιά) και η ανάπλασή
του από την οπίσθια πλευρά (μέση) και από το πλάι (αριστερά). Το σφαιρικό σχήμα
του κρανίου Απήδημα 1 αποτελεί μοναδικό χαρακτηριστικό των ανατομικά σύγχρονων
ανθρώπων και είναι ριζικά διαφορετικό από το σχήμα του κρανίου των Νεάντερταλ
και των προγόνων τους.
Φωτογραφία: Κατερίνα Χαρβάτη, Πανεπιστήμιο του
Tübingen
|
Το απολίθωμα του κρανίου, Απήδημα 1, προέρχεται από το ομώνυμο σπήλαιο της Πελοποννήσου και ανευρέθη στα τέλη της δεκαετίας του 1970 μαζί με ένα άλλο ανθρώπινο απολίθωμα, Απήδημα 2, κατά τη διάρκεια ερευνών διενεργούμενων από το Μουσείο Ανθρωπολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).
 |
Το κρανίο Απήδημα 2 (δεξιά) και η ανάπλασή του
(αριστερά).
Το Απήδημα 2 διαθέτει μία σειρά χαρακτηριστικών
γνωρισμάτων αντιπροσωπευτικών
του είδους των Νεάντερταλ.
Φωτογραφία: Κατερίνα Χαρβάτη, Πανεπιστήμιο του
Tübingen
|
Η ερευνητική ομάδα, κατόπιν εφαρμογής καινοτόμων
μεθόδων, συμπεριλαμβανομένης της εικονικής ανακατασκευής των κατεστραμμένων
τμημάτων των κρανίων, διεξήγαγε πολυάριθμες συγκρίσεις με άλλα ανθρώπινα
απολιθώματα και χρησιμοποίησε μία
υψηλής ακριβείας ραδιομετρική μέθοδο χρονολόγησης
προκειμένου να καθορίσει την ηλικία των δύο κρανίων. «Το Απήδημα 2 είναι
περίπου 170.000 ετών. Θα λέγαμε ότι ήταν ένας Νεάντερταλ», δήλωσε η κυρία
Κατερίνα Χαρβάτη. «Προς μεγάλη μας έκπληξη, το Απήδημα 1 είναι ακόμα
παλαιότερο, ηλικίας περίπου 210.000 ετών, αλλά δεν έχει κανένα χαρακτηριστικό Νεάντερταλ», είπε. Αντιθέτως,
η μελέτη ανέδειξε μια μίξη σύγχρονων ανθρώπινων και αρχαϊκών χαρακτηριστικών,
καταδεικνύουσα έναν πρώιμο Homo sapiens.
Σύνθετη καταγωγή
«Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι τουλάχιστον δύο
ομάδες ανθρώπων ζούσαν στην περιοχή της Νοτίου Ελλάδας κατά την Μέση
Πλειστόκαινο εποχή: ένας πρώιμος
πληθυσμός Homo sapiens και, αργότερα, μία ομάδα
Νεάντερταλ», εξήγησε η κυρία Χαρβάτη. Αυτό στηρίζει την υπόθεση ότι οι πρώιμοι
σύγχρονοι άνθρωποι πραγματοποίησαν πολλές φορές εξορμήσεις πέραν της Αφρικής,
στην οποία και πρωτοεμφανίστηκαν. «Το κρανίο Απήδημα 1 δείχνει ότι μια πρώτη
διασπορά συνέβη νωρίτερα απ' ό,τι πιστεύαμε, καθώς και ότι εξαπλώθηκε πολύ περισσότερο
γεωγραφικά, έως και στο εσωτερικό της Ευρώπης». Το Απήδημα 1 είναι παλαιότερο
κατά περισσότερα από 150.000 χρόνια συγκριτικά με τα έως τώρα ανακαλυφθέντα
στην Ευρώπη παλαιότερα δείγματα του σύγχρονου ανθρώπου.
«Εικάζουμε ότι, όπως και στην Εγγύς Ανατολή, ο
πρώιμος σύγχρονος ανθρώπινος
πληθυσμός, που αντιπροσωπεύεται από το Απήδημα 1,
πιθανώς αντικαταστάθηκε από τους Νεάντερταλ, η παρουσία των οποίων στη Νότια
Ελλάδα είναι σαφώς τεκμηριωμένη, λαμβάνοντας υπόψιν και το κρανίο Απήδημα 2 από
την ίδια τοποθεσία», συνέχισε
διευκρινιστικά η κυρία Χαρβάτη. Ωστόσο, και οι
Νεάντερταλ με τη σειρά τους αντικαταστάθηκαν από τους σύγχρονους ανθρώπους.
Κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο, περίπου 40.000 χρόνια πριν, οι
νεοαφιχθέντες σύγχρονοι άνθρωποι
εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, όπως και στην υπόλοιπη
Ευρώπη. Η παρουσία τους επιβεβαιώνεται από την ανασκαφή λεπτοδουλεμένων λίθινων
εργαλείων και άλλων ευρημάτων. Οι δε Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν περίπου την ίδια
περίοδο.
«Αυτή η ανακάλυψη υπογραμμίζει τη σημασία της Νοτιοανατολικής
Ευρώπης στην εξέλιξη του ανθρώπου», είπε εν κατακλείδι η κυρία Χαρβάτη.
Το σπήλαιο Απήδημα ανεσκάφη στις δεκαετίες του
1970-80 από ερευνητές του Μουσείου Ανθρωπολογίας της Ιατρικής Σχολής του
Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αποφέροντας σημαντικά ευρήματα
που φιλοξενούνται στο Μουσείο. Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1886 και είναι ένα από τα
παλαιότερα του είδους του στην Ευρώπη. Έχει παίξει σημαντικό ρόλο όχι μόνο στην
έρευνα, με κύριο επίτευγμα τις ανασκαφές στο Απήδημα, αλλά και στην εκπαίδευση
του κοινού.
Οι ερευνητές σχεδιάζουν περαιτέρω μελέτες του
ανευρεθέντος υλικού στο σπήλαιο
Απήδημα, που επί μακρόν εθεωρείτο σημαντικό στην
εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, και απέκτησε ιδιαίτερη επιπρόσθετη αξία υπό το
φως των νέων ανακαλύψεων. «Το Μουσείο Ανθρωπολογίας φιλοξενεί αυτά τα σημαντικά
ευρήματα από τις ανασκαφές μας στο σπήλαιο Απήδημα. Η παρούσα δημοσίευση είναι
η πρώτη από μία σειρά λεπτομερών ερευνών, που προγραμματίζουμε σε συνεργασία με
την ομάδα της Καθηγήτριας κ. Χαρβάτη», δήλωσε η Καθηγήτρια κ. Μυρσίνη
Κουλούκουσα, Διευθύντρια του Μουσείου. Ο Καθηγητής κ. Βασίλης Γοργούλης,
Διευθυντής του Τμήματος Ιστολογίας - Εμβρυολογίας στο ΕΚΠΑ, όπου φιλοξενείται
το Μουσείο, προσέθεσε: «Η παρούσα έρευνα αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα των καινοτόμων
ερευνών που λαμβάνουν χώρα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Χαιρόμαστε πολύ που αυτά τα
ευρήματα τυγχάνουν διεθνούς αναγνώρισης, καθώς αποτελούν αποτέλεσμα της
επιτυχούς συνεργατικής έρευνας που πραγματοποίησαν τα δύο πανεπιστημιακά
ιδρύματα».
Δημοσίευση:
Katerina Harvati, Carolin
Röding, Abel M. Bosman, Fotios A. Karakostis, Rainer Grün, Chris Stringer,
Panagiotis Karkanas, Nicholas C. Thompson, Vassilis Koutoulidis, Lia A.
Moulopoulos, Vassilis G. Gorgoulis & Mirsini Kouloukoussa: Apidima Cave
fossils provide earliest evidence of Homo sapiens in Eurasia. Nature.
Η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε χάρη στη
χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC - CoG CROSSROADS 724703
που απονεμήθηκε στην K. Χαρβάτη) και του Γερμανικού Ερευνητικού Ιδρύματος (DFG
- Research Unit 2237 “Words, Bones, Genes, Tools Tracking Linguistic, Cultural
and Biological Trajectories of the Human Past”). Το DFG είναι ο κύριος,
ανεξάρτητος αυτοδιοικούμενος οργανισμός επιδότησης της έρευνας στη Γερμανία. Το
ERC, που ιδρύθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007, είναι ο κυριότερος
ευρωπαϊκός οργανισμός χρηματοδότησης έρευνας αιχμής. Κάθε χρόνο επιλέγει και
χρηματοδοτεί τους καλύτερους, πιο δημιουργικούς ερευνητές, οποιασδήποτε
εθνικότητας και ηλικίας, για την υλοποίηση ερευνών με έδρα την Ευρώπη. Το ERC
παρέχει τέσσερα βασικά προγράμματα επιχορηγήσεων: Εκκίνησης, Ενίσχυσης,
Προηγμένης Έρευνας και Συνέργειας. Με το πρόσθετο πρόγραμμα επιχορήγησης Proof
of Concept (Απόδειξη της Ιδέας), το ERC βοηθεί τους δικαιούχους να γεφυρώσουν
το χάσμα ανάμεσα στην πρωτοποριακή έρευνά τους και τα πρώτα στάδια της
εμπορευματοποίησής της.
Επικοινωνία:
Professor Dr. Katerina
Harvati
Senckenberg Center for
Human Evolution and Palaeoenvironment
University of Tübingen –
Geoscience
Paleoanthropology
Phone +49 7071 29-76516
katerina.harvati@ifu.uni-tuebingen.de