Ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Τσοκώνας είναι ο στρατιωτικός ιεροκήρυκας του 1940.
Μας τον κάνει γνωστό ο Θεολόγος Θεόδωρος Θερμός στο βιβλίο του «Στα χνάρια Εκείνου».
Ο π. Χρυσόστομος Τσοκώνας γεννήθηκε το 1913 στο Δελβινάκι Ν. Ιωαννίνων, σπούδασε στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, στην Κων/πολη.
Κείρεται μοναχὸς στὴν Ἱερὰ Μονὴ Βελλάς και εκεί στις 25 Οκτωβρίου του 1936 γίνεται και η χειροτονία του εις διάκονον από τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα όπου μετονομάσθη από Χρήστο σε Χρυσόστομο.
Ἐργάστηκε ὡς Ἱεροκήρυκας
στὶς Μητροπόλεις Ἰωαννίνων καὶ Λευκάδος, ἀρχίζοντας παράλληλα μὲ τὰ κηρύγματα καὶ τὴν Κατηχητικὴ ἐργασία. Ἡ Ἐξομολόγηση, ἀλλὰ κυρίως ἡ Θεία Εὐχαριστία ἦταν τὸ κέντρο τῆς ζωῆς τοῦ π. Χρυσοστόμου.
Τὴν ὥρα τῆς Θείας Λειτουργίας δὲν εἶχε πάνω του τίποτε τὸ γήϊνο. Νόμιζε κανεὶς πὼς λειτουργοῦσε ἄγγελος. Χειροτονεῖται ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Ἰωαννίνων Σπυρίδωνα ἱερεὺς καὶ κατὸπιν, ζῶντας στὶς ἡμέρες τοῦ Ἑλληνο-ιταλικοῦ Πολέμου δίνει τὸ παρὼν κατατασσόμενος ὡς στρατιωτικὸς ἱερέας στὸ 40ὸ Σύνταγμα Εὑζώνων Ἄρτας, μὲ τὸν βαθμὸ τοῦ Ὑπολοχαγοῦ.
Τὸ παράδειγμά του, ἡ γλυκύτητα τῆς μορφῆς του, ἡ ἁγιότητά του συγκινοῦν καὶ μαλακώνουν τὶς καρδιὲς τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν ἀξιωματικῶν. Ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶτες, ὅταν συζητοῦσαν γι’ αὐτὸν ἔλεγαν:
«Ἀπ’ αὐτὸν τὸν ἔνσαρκο ἄγγελο πιστεύουμε ὅτι ὑπάρχει Θεός. Τέτοιους ἱερεῖς ἐάν εἴχαμε, ἄπιστοι δὲν θὰ ὑπῆρχαν. Στρατιῶτες ποὺ ἐξωμολογοῦνταν γιὰ πρώτη φορὰ καὶ αἰσθάνονταν δειλία πρὶν ἀπὸ τὸν κίνδυνο, κατόπιν τῆς ἐξομολογήσεως ἔπαιρναν φτερὰ καὶ δύναμη. Τὰ μέγιστα συντελοῦσε ἡ ἐξομολόγησή
του στὴν βελτίωση τοῦ ἠθικοῦ τοῦ στρατοῦ», ἀναφέρει ὁ ἰατρὸς Τροῦγκος Δημήτριος, ποὺ τὸν ἔζησε τὶς μέρες ἐκεῖνες τοῦ πολέμου ἀπὸ κοντά. Στὶς μέρες αὐτὲς τοῦ πόνου καὶ τῆς ἀγωνίας, ἡ προσευχή του γίνεται θερμότερη, συχνότερη. Δὲν παραλείπει καμμιὰ μέρα καὶ τὴν πνευματική του μελέτη. «Ἐν θλίψει ἐμνήσθημέν Σου», διαβάζει. Οἱ βόμβες τῶν ἀεροπλάνων πέφτουν καὶ αὐτὸς γράφει: «Ἐπάνω μας περνοῦν ἀεροπλάνα.
Ὁ φόβος ἄρχισε νὰ μᾶς κυριεύει, ἀλλὰ πρέπει νὰ περιμένω τὶς βόμβες ὡς δῶρα τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ.
Ὅπως καὶ πραγματοποιήθηκε. Στὶς 25 Νοεμβρίου 1940, ἐνῷ βρισκόταν στὸ δρόμο καὶ λίγο ἔξω ἀπὸ τὸ Περιστέρι Πωγωνίου, δέχθηκε τὴν ἐπιδρομὴ 4 ἱταλικῶν ἀεροπλάνων. Σ’ ἐκεῖνο τὸ σημεῖο ὑπῆρχε ἀσύρματος τοῦ στρατοῦ καὶ αὐτὸς ἦταν ὁ ἀντικειμενκὸς στόχος τῶν ἀεροπλάνων.
Κατέφυγε κάτω ἀπὸ μιὰ ἀγριοαχλαδιά, ἀλλὰ ἄπειρος, ὅπως ἦταν, ἔμεινε μαζεμένος, καθισμένος πάνω στὰ πόδια του.
Ἡ βόμβα ἔπεσε πλάι του. Ἕνα βλῆμα τοῦ ἔκοψε τὸ πόδι καὶ ἄλλα 3-4 τοῦ τρύπησαν τὸ θώρακα καὶ τὸν σκότωσαν. Εἶναι ἀλήθεια, ὅτι τὸ μέλλον τοῦ καθενός καὶ ὅλου τοῦ κόσμου βρίσκονται στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεὸς γράφει τὴν Ἱστορία, τόσο τὴν ἀτομικὴ γιὰ τὸν καθένα, ὅσο καὶ γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα.
«Ἐὰν τε οὖν ζῶμεν, ἐὰν τε ἀποθνήσκωμεν τοῦ Κυρίου ἐσμέν» γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Ρωμαίου Ἐπιστόλή του (ιδ΄ 8) καὶ ἔχει στὰ ἀλήθεια δίκαιο....
Χ.Ἱ. Ἀμαραντινὸς