Καρκίνος του προστάτη: Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την αντιμετώπισή του

Ένας στους επτά άνδρες εκδηλώνει καρκίνο του προστάτη κάποια στιγμή στη ζωή του, ενώ ένας στους 41 στις ηλικίες άνω των 50 ετών χάνει τελικά τη ζωή του εξαιτίας του.

Ωστόσο η αντιμετώπιση αυτού του τόσο συχνού καρκίνου δεν είναι ενιαία για όλους. «Κατά την αξιολόγηση των περιστατικών λαμβάνονται υπόψη διάφοροι κλινικοί και ψυχολογικοί παράγοντες», εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας Δρ. Ηρακλής Πούλιας, τ. διευθυντής στην Ουρολογική Κλινική του Κοργιαλένειου Μπενάκειου Νοσοκομείου ΕΕΣ. «Τέτοιοι παράγοντες είναι η αναγκαιότητα της θεραπείας, το  επίπεδο του κινδύνου που διατρέχει ο ασθενής, η γενικότερη κατάσταση της υγείας του και οι συνθήκες της ζωής του, αλλά και η προθυμία του να υποβληθεί σε κάποια θεραπεία ανάλογα με τα οφέλη και τους δυνητικούς κινδύνους της».

Καθοριστικής σημασίας για την κατάρτιση του θεραπευτικού πλάνου είναι η κατηγορία κινδύνου όπου ταξινομείται η νόσος κάθε ασθενούς. 
Η ταξινόμηση αυτή γίνεται με βάση τα ευρήματα των βασικών εξετάσεων για τον καρκίνο του προστάτη (εξέταση PSA, δακτυλική εξέταση και βαθμολογία κατά Gleason όπως προκύπτει από τη βιοψία).

Υπάρχουν τρεις γενικές κατηγορίες κινδύνου:

* Χαμηλού κινδύνου νόσος: Ο όγκος περιορίζεται στον ένα λοβό του προστάτη (ο προστάτης έχει δύο λοβούς), το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) είναι κάτω από 10 ng/ml και ο καρκίνος έχει βαθμολογία κατά Gleason 6 .

* Μεσαίου κινδύνου νόσος: Ο όγκος ανευρίσκεται και στους δύο λοβούς του προστάτη, το PSA είναι 10-20 ng/ml και ο καρκίνος έχει βαθμολογία κατά Gleason 7.

* Υψηλού κινδύνου νόσος:  Ο όγκος έχει επεκταθεί εκτός προστάτη, το PSA είναι πάνω από 20 ng/ml και ο καρκίνος έχει βαθμολογία κατά Gleason 8 -10.

Αναλόγως με την περίπτωση, υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές επιλογές, κάθε μία από τις οποίες έχει τα δικά της οφέλη, κινδύνους και αντενδείξεις. Οι θεραπείες αυτές είναι:

* Ενεργητική παρακολούθηση

* Χειρουργική επέμβαση (ριζική προστατεκτομή)

* Ακτινοθεραπεία (εξωτερική ή βραχυθεραπεία)

* Κρυοθεραπεία (κρυοχειρουργική)

* Ορμονική θεραπεία

* Χημειοθεραπεία

* Θεραπείες για τις οστικές μεταστάσεις

* Εμβολιασμός

* Θεραπεία με υψηλής συχνότητας υπερήχους

«Οι θεραπείες αυτές χρησιμοποιούνται συνήθως μία-μία, αν και μερικές φορές μπορεί να γίνει συνδυασμός ορισμένων εξ αυτών», διευκρινίζει ο Δρ. Πούλιας.

Σε αδρές γραμμές, το θεραπευτικό πλάνο για τον καρκίνο του προστάτη αναλόγως με το στάδιο του όγκου είναι ως εξής:

Για τους τοπικούς ή εντοπισμένους όγκους (στάδια 1 και 2 του καρκίνου)

Οι βασικές θεραπευτικές επιλογές είναι η ενεργητική παρακολούθηση, η εγχείρηση και η ακτινοθεραπεία.

Η ενεργητική παρακολούθηση είναι η παρακολούθηση του ασθενούς με τακτικές εξετάσεις. Συνήθως συνιστάται μέτρηση του PSA μία ή δύο φορές τον χρόνο (μερικές φορές συχνότερα κατά το πρώτο έτος της παρακολούθησης), δακτυλική εξέταση τουλάχιστον μία φορά χρόνο και επανάληψη της βιοψίας κάθε 1-3 έτη. Καθώς περνά ο καιρός, οι βιοψίες μπορεί να γίνονται σε πιο αραιά διαστήματα, ενώ σε επιλεγμένους ασθενείς ηλικίας άνω των 80 ετών ή σε όσους έχουν προσδόκιμο επιβιώσεως κάτω από 5 έτη η παρακολούθηση μπορεί να διακοπεί.

Η εγχείρηση συνίσταται στην αφαίρεση του προστάτη (ριζική προστατεκτομή) και μπορεί να γίνει με ανοικτό χειρουργείο ή (συχνότερα) λαπαροσκοπικά, με ή χωρίς τη συνδρομή ρομποτικών συστημάτων.

Η ακτινοθεραπεία μπορεί να γίνει από εξωτερική πηγή ή με εμφύτευση ραδιενεργών κόκκων εντός του προστάτη (βραχυθεραπεία).

«Στις περισσότερες περιπτώσεις εντοπισμένων καρκίνων του προστάτη, οι πιθανότητες ιάσεως είναι παραπλήσιες με τη χειρουργική θεραπεία και την ακτινοθεραπεία», λέει ο Δρ. Πούλιας.

Μερικές φορές, στους ασθενείς μπορεί να προταθούν και κάποιες πρόσθετες θεραπείες, όπως κρυοχειρουργική, θεραπεία με υψηλής συχνότητας υπερήχους και ορμονοθεραπεία.

Για τους τοπικά προχωρημένους όγκους (στάδιο 3 του καρκίνου)

Οι τοπικά προχωρημένοι όγκοι είναι αυτοί που έχουν επεκταθεί εκτός προστάτη (στις σπερματοδόχους κύστεις), αλλά χωρίς να φθάσουν στους λεμφαδένες. Οι βασικές θεραπευτικές επιλογές γι’ αυτούς είναι  η εγχείρηση και η ακτινοθεραπεία με ορμονοθεραπεία.

Η εγχείρηση συνίσταται σε ριζική προστατεκτομή, με αφαίρεση και των σπερματοδόχων κύστεων.

Η ακτινοθεραπεία συνήθως είναι εξωτερική και συνδυάζεται με ορμονοθεραπεία, που κατά κανόνα αρχίζει πριν από τις ακτινοβολίες και συνεχίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα (έως 2-3 χρόνια).

Όταν οι όγκοι αναπτύσσονται με πολύ αργό ρυθμό, οι ασθενείς έχουν μεγάλη ηλικία ή/και πάσχουν από άλλα, σοβαρά προβλήματα υγείας, μπορεί να γίνει ενεργητική παρακολούθηση. Αν η νόσος τους εξελιχθεί ή εκδηλώσουν συμπτώματα, μπορεί να συνεχιστεί η ενεργητική παρακολούθηση αλλά σε συνδυασμό με ορμονική θεραπεία.

Για τον προχωρημένο καρκίνο του προστάτη (στάδιο 4 του καρκίνου)

Ο προχωρημένος καρκίνος είναι αυτός που έχει εξαπλωθεί σε διάφορα όργανα και ιστούς του σώματος και είναι απίθανο να καταπολεμηθεί μόνο με εγχείρηση ή ακτινοθεραπεία.

Για τους όγκους αυτούς, η πρώτη προσθήκη στο θεραπευτικό πλάνο είναι η ορμονοθεραπεία που συχνά χορηγείται για πολλά χρόνια.

Αν ο καρκίνος αρχίσει να εξελίσσεται παρά την αρχική ορμονική θεραπεία, μπορεί να απαιτηθεί πιο επιθετική θεραπεία, που συνίσταται σε πιο εξελιγμένες (δεύτερης και τρίτης γραμμής) ορμονοθεραπείες, χημειοθεραπεία, ανοσοθεραπεία και θεραπεία για τις οστικές μεταστάσεις.

Για τους υποτροπιάζοντες όγκους

Μετά την ριζική προστατεκτομή το PSA πρέπει να είναι μη ανιχνεύσιμο, ενώ αν η αρχική θεραπεία είχε γίνει μόνο με ακτινοβολία πρέπει να είναι πολύ χαμηλό (συχνά κάτω από 1 ng/ml, επειδή τα φυσιολογικά τμήματα του προστάτη θα εξακολουθήσουν να το παράγουν).

Σε περίπτωση που το PSA αρχίσει να αυξάνεται μετά την χειρουργική θεραπεία ή την ακτινοθεραπεία, μπορεί να χρειασθεί νέος κύκλος θεραπείας, που συνήθως περιλαμβάνει:

* Ακτινοθεραπεία, αν ο καρκίνος είχε αρχικά αντιμετωπιστεί μόνο με ριζική προστατεκτομή.

* Προστατεκτομή, βραχυθεραπεία ή κρυοθεραπεία, αν είχε γίνει μόνο εξωτερική ακτινοθεραπεία.

Σε ειδικές περιπτώσεις, όμως, μπορεί να γίνει και ορμονοθεραπεία ή χημειοθεραπεία.

«Αν και οι θεραπευτικές επιλογές που έχουμε για τον καρκίνο του προστάτη, ακόμα και για τις μεταστατικές μορφές, είναι πολλές, η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση εξακολουθούν να αποτελούν την καλύτερη θεραπεία», τονίζει ο Δρ. Πούλιας. «Ας μην ξεχνάμε πως όταν ο καρκίνος του προστάτη είναι αρχικός ή εντοπισμένος, το ποσοστό των ασθενών που θα ιαθούν είναι σχεδόν 100%, αλλά όταν είναι τελικού σταδίου, με πολλαπλές απομακρυσμένες μεταστάσεις, το ποσοστό αυτό μειώνεται γύρω στο 30%. Επομένως έχει ζωτική σημασία οι άνδρες που περνούν τα 50 τους χρόνια να κάνουν προληπτικές εξετάσεις για τον προστάτη τους».