Το
βιβλίο “Ηπειρώτικα τραγούδια με ιστορία”, του Ηπειρώτη συγγραφέα Παύλου
Παπανότη, είναι καρπός πολύχρονης έρευνας.
Το 1972 άρχισε ο συγγραφέας την
καταγραφή δημοτικών τραγουδιών που ακούγονταν στο χωριό του, στο Βασιλικό
Πωγωνίου.
Συγχωριανές του, οι οποίες δεν βρίσκονται στη ζωή, τραγούδησαν ή του
υπαγόρευσαν στίχους παραλογών, κλέφτικων και ιστορικών τραγουδιών, τραγουδιών
της ξενιτιάς και λίγων μοιρολογιών.
Το
λαογραφικό υλικό παρέμεινε αναξιοποίητο για τέσσερις δεκαετίες. Στο διάστημα
αυτό εξακολούθησε να καταγράφει δημώδη άσματα και άλλων κατηγοριών, όπως του
γάμου, της αγάπης, σκωπτικά, γνωμικά, κοινωνικά, λιανοτράγουδα κ.ά.
Για τον
εμπλουτισμό της συλλογής στηρίχτηκε σε νεότερες συγχωριανές του. Παράλληλα,
αξιοποίησε παλιές ηχογραφήσεις πωγωνήσιων τραγουδιών καθώς και μουσικά
ακούσματά του από πανηγύρια και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις, όπου ακούγονται
αυτοί οι παραδοσιακοί θησαυροί. Τέλος, ορισμένα τραγούδια τα αντέγραψε από
ανέκδοτα χειρόγραφα που βρήκε στο χωριό του, από βιβλία Πωγωνήσιων συγγραφέων
και από δημοσιεύματα σε παλιά ηπειρώτικα περιοδικά.
Ο
τρόπος παρουσίασης του λαογραφικού υλικού που περιέχεται στις σελίδες του
βιβλίου έχει ως εξής:
Αρχικά
έγραψε το τραγούδι. Στα περισσότερα κατέγραψε και τα γεμίσματα που ακούγονται
κατά τη μουσική τους εκτέλεση. Φρόντισε να επεξηγήσει ιδιωματικές λέξεις και
εκφράσεις κάνοντας, όπου είναι απαραίτητο, ετυμολογική ανάλυσή τους. Στόχος του
ήταν, αφενός, να γίνει πλήρως κατανοητό το περιεχόμενο των τραγουδιών από τις
νεότερες γενιές, οι οποίες αγνοούν πολλές από τις πωγωνήσιες λέξεις, και,
αφετέρου, να φανούν ο πλούτος του πωγωνήσιου γλωσσικού ιδιώματος και η
διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας.
Λέξεις
που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας επικοινωνία δεν φανταζόμαστε ότι έχουν
αρχαιοελληνική προέλευση. Βέβαια, η μορφή κάποιων λέξεων μπορεί να ξενίσει τον
αναγνώστη, όπως η έλλειψη του τελικού -ς στα αρσενικά ονόματα (π.χ. Μάρκο αντί
Μάρκος).
Επειδή
δεν στόχευε να εκδώσει μια συλλογή πωγωνήσιων τραγουδιών, αλλά ένα βιβλίο όπου
θα φωτίζονται άγνωστες στο ευρύ κοινό πτυχές της ιστορίας του Πωγωνίου,
προσπάθησε να καταγράψει το ιστορικό πλαίσιο, δηλαδή τα γεγονότα που αποτέλεσαν
αφορμή για τη σύνθεση πωγωνήσιων ή άλλων ηπειρώτικων τραγουδιών (του
«Ντελήπαπα», της «Μαργιόλας», της «Βασιλαρχόντισσας» κ.ά.).
Το
υλικό αυτό το συγκέντρωσεμε επίπονη επιτόπια έρευνα σε χωριά του Πωγωνίου και
σε γειτονικές με το Πωγώνι περιοχές. Ακόμη, στηρίχτηκε σε πλούσια βιβλιογραφία,
την οποία παραθέτω λεπτομερειακά στον βιβλιογραφικό πίνακα και συνοπτικά κατά
την ανάλυση του κάθε τραγουδιού.
Επιπλέον,
για να φανούν η διαχρονικότητα και η υπερτοπικότητα της λαϊκής παράδοσης,
κατέγραψε παραλλαγές πωγωνήσιων τραγουδιών, οι οποίες τραγουδιούνται σε άλλες
περιοχές της Ελλάδας.