Το μοναστήρι της Μολυβδοσκέπστης με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας

Μνημείο της Ορθοδοξίας, σε απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων από τα σύνορα με την Αλβανία

Ναοί και μοναστήρια δείχνουν τους «δρόμους» της Παναγίας στην Ήπειρο μέσα στο πέρασμα των αιώνων.

Είναι θρησκευτικά μνημεία, που σώζονται σε χωριά, σε πλαγιές βουνών, κοντά σε ποτάμια ή απόκρυμνα βράχια και αποτελούν τόπους προσκυνήματος.

Μνημείο της Ορθοδοξίας, σε απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων από τα σύνορα με την Αλβανία, στην περιοχή της Κόνιτσας, στέκει επί 13 αιώνες ακλόνητος μάρτυρας της ιστορίας του, το Μοναστήρι της Μολυβδοσκέπαστης, που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Χιλιάδες προσκυνητές, όλο τον χρόνο και ειδικά τον Δεκαπενταύγουστο, συρρέουν εκεί για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και να προσευχηθούν κατά τη διάρκεια της αγρυπνίας, την παραμονή, μέσα σε ένα ιερό και ήρεμο περιβάλλον.

Τα τάματα στην αγία εικόνα της Παναγίας είναι αμέτρητα, ενώ μοναχοί, κάτοικοι της Κόνιτσας, αλλά και προσκυνητές, κάνουν λόγο για θαύματα, ειδικά για άτεκνα ζευγάρια που ζήτησαν παιδί από τη Θεοτόκο.

«Όταν μπαίνεις στο καθολικό, νιώθεις μία ακαθόριστη ενέργεια, ειδικά μόλις σταθείς για να κάνεις έναν σταυρό μπροστά στη θαυματουργή εικόνα» λένε στο Αθηναικό Πρακτορείο Ειδήσεων, επισκέπτες της μονής. Ιστορικές πηγές αναφέρουν θαύματα της Παναγίας, μεταξύ των οποίων ένα γεγονός που είχε συγκλονίσει την περιοχή. Όταν κάποιος Τούρκος άρπαξε την εικόνα από το καθολικό και τη μετέφερε στο σπίτι του, εκείνο τυλίχτηκε στις φλόγες και καταστράφηκε, όμως η Παναγία έμεινε ανέπαφη και επέστρεψε στη μονή.Το συγκρότημα του μοναστηριού έχει όψη φρουριακή και βρίσκεται μέσα σε ένα καταπράσινο φυσικό περιβάλλον, σε απόσταση 17 χιλιομέτρων από την Κόνιτσα, στους πρόποδες του όρους Νεμέστρικα, στη συμβολή των ποταμών Αώου και Σαραντάπορου, δίπλα στη γραμμή των συνόρων. Το καθολικό της μονής είναι βυζαντινού ρυθμού με τρούλο, ξυλόγλυπτο τέμπλο και αγιογραφίες.

Στο παρελθόν, το καθολικό της μονής υπήρξε «μολυβοσκέπαστο», τη στέγη κάλυπταν φύλλα από μολύβι, τα οποία χρησιμοποίησαν οι Έλληνες για να φτιάξουν βόλια και να πολεμήσουν τους Τούρκους.
Η Μονή είναι βασιλική, γιατί σύμφωνα με την παράδοση της περιοχής κτίστηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πωγωνάτο, όταν επέστρεφε από εκστρατεία στην Σικελία το 671-672 μ.Χ., ενώ επτά αιώνες αργότερα ανακαινίστηκε από τον Ανδρόνικο Παλαιολόγο.
Μάλιστα, τοιχογραφίες που απεικονίζουν τους δύο αυτοκράτορες σώζονται στη δυτική πλευρά του νάρθηκα. Επίσης, η μονή χαρακτηρίζεται και σταυροπηγιακή, καθώς υπαγόταν στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.
Από τον 12ο έως και τον 17ο αιώνα, το μοναστήρι ήταν έδρα της άλλοτε αρχιεπισκοπής Πωγωνιάνης, ενώ από τον 14ο αιώνα λειτούργησε εκεί σχολή χειρογράφων, όπου ιεροδιδάσκαλοι δίδασκαν σε κληρικούς και λαϊκούς. Σπουδαία ήταν η συμβολή της μονής επί Τουρκοκρατίας. Μάλιστα, πολλοί ιστορικοί την αναφέρουν ως «Σχολή του Γένους».
 Κατά τη γερμανική κατοχή, το μοναστηριακό συγκρότημα βομβαρδίστηκε, τον Ιούλιο του 1943, καταστράφηκαν τα κελιά και η τραπεζαρία, ενώ οι ναζί στη συνέχεια λεηλάτησαν το καθολικό.Τις τελευταίες δεκαετίες, η Μολυβδοσκέπαστη είναι ενεργό ανδρικό μοναστήρι.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου, που τιμάται στις 15 Αυγούστου, σε όλες της περιοχές, από τα Τζουμέρκα μέχρι το Πωγώνι, το Ζαγόρι και τη Μουργκάνα, αποτελεί την πιο μεγάλη, ίσως, γιορτή για τους Ηπειρώτες, γιατί παραδοσιακά συνδέεται και με τον ερχομό των ξενιτεμένων στα χωριά τους, με το αντάμωμα για τη γιορτή της Παναγίας.