Κάπνισμα: Παγκόσμια επιδημία-μια σοβαρή ασθένεια

Γράφει ο Στέφανος Φούσας

Η παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος (World no tobacco day) γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 31 Μαΐου με απόφαση που πήρε ο ΠΟΥ το 1988, για να μας υπενθυμίζει τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος.

Η κατανάλωση καπνού παγκοσμίως έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας που σκοτώνει 6 εκατομμύρια ανθρώπους το χρόνο, από τους οποίους 600.000 είναι παθητικοί καπνιστές.

Ο ΠΟΥ προειδοποιεί πως αν δεν λάβουμε δραστικά μέτρα , οι θάνατοι θα αυξηθούν στα 8 εκατομμύρια το χρόνο μέχρι το 2030.Το 80% των θανάτων αυτών θα αφορούν άτομα που διαμένουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου κατά κεφαλήν ετησίου εισοδήματος.

Το κάπνισμα προκαλεί:

-το 25% των θανάτων από ισχαιμική καρδιοπάθεια

-το 90% των περιφερικών αγγειακών νόσων που συχνά οδηγούν σε ακρωτηριασμό

-το 82% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα

-το 83% των θανάτων από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια

Σύμφωνα με μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας το κάπνισμα προκαλεί αιμορραγία 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο στους πάσχοντες από νόσους που σχετίζονται άμεσα με τις βλαπτικές επιδράσεις του.

Πρόσφατα ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης GATS για τη χώρα μας.

Με βάση αυτή την εθνικά αντιπροσωπευτική έρευνα, η Ελλάδα είναι μια από τις πρώτες χώρες στην κατανάλωση τσιγάρων στην Ευρώπη.

Το 38.2% του πληθυσμού καπνίζει ,με τους άνδρες να καταλαμβάνουν το 51,2% και τις γυναίκες το 25,7%

Στις ηλικίες από 25-44 καπνίζει το 64,2% των ανδρών και το 37%των γυναικών.

Το 65,7% των ατόμων εκτίθεται στο παθητικό κάπνισμα στο σπίτι τους.

Η ανάλογη μελέτη για τα παιδιά GYTS ηλικίας 13-15 ετών , ανέδειξε πως στη χώρα μας καπνίζει το 16,9% των αγοριών και το

12,9% των κοριτσιών, χωρίς τα ανήλικα παιδιά να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβαση και διάθεση καπνικών προϊόντων.

Η βλαπτική επίδραση του καπνίσματος οφείλεται σε ένα μεγάλο αριθμό τοξικών ουσιών(4.000) που βρίσκονται στον καπνό και που οι περισσότερες παράγονται κατά την καύση του τσιγάρου. Ανάμεσα τους βρίσκεται η νικοτίνη που είναι εθιστική και όχι καρκινογόνος και περισσότερες από 250 γνωστές καρκινογόνες ουσίες.

Οι κύριες βλαπτικές επιδράσεις του καπνίσματος είναι υπεύθυνες για τις εξής νόσους:

• Στεφανιαία νόσος που εκδηλώνεται κυρίως ως οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Υπολογίζεται ότι για κάθε τσιγάρο αυξάνεται η αρτηριακή πίεση κατά 5-10 mmHg και η καρδιακή συχνότητα κατά 10-20 σφύξεις το λεπτό, αυξάνοντας τις απαιτήσεις της καρδιάς για οξυγόνο. Εμφανίζεται σπασμός των στεφανιαίων αρτηριών και υπερπηκτική κατάσταση που σε συνδυασμό με την προαγωγή της αθηροσκλήρωσης των αγγείων που προκαλεί το κάπνισμα επηρεάζοντας το λιπιδαιμικό προφίλ του ατόμου ,δημιουργούνται θρόμβοι στα στεφανιαία αγγεία που έχουν ως αποτέλεσμα την ισχαιμική καρδιοπάθεια. Σε νέα άτομα το κάπνισμα ως μοναδικός παράγοντας κινδύνου είναι υπεύθυνο για την εμφάνιση εμφράγματος.

Οι καπνιστές κάτω από 50 ετών διατρέχουν 10πλάσιο κίνδυνο καρδιακού επεισοδίου.

Το κάπνισμα επιδρά επίσης και στους προδιαθεσικούς παράγοντες της καρδιαγγειακής νόσου, όπως στο ΣΔ αυξάνοντας την αντοχή στην ινσουλίνη και στη Δυσλιπιδαιμία, μειώνοντας τη HDL χοληστερόλη και αυξάνοντας την LDL χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια.

• Εγκεφαλική νόσος (κυρίως ΑΕΕ) εξαιτίας της αθηροσκλήρωσης που προκαλεί το κάπνισμα και στα εγκεφαλικά αγγεία. Η κακοποίηση όμως του εγκεφάλου δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό. Ο εγκέφαλος των καπνιστών παρουσιάζει αλλαγές στο μεταβολισμό του, λόγω της χρόνιας στέρησης οξυγόνου που του επιφέρει το κάπνισμα. Αυτό μπορεί να επιφέρει ακόμα και καρκίνο.

• Περιφερική αρτηριοπάθεια που εκδηλώνεται είτε ως νόσος των καρωτίδων( αύξηση του έσω- μέσω χιτώνα των καρωτίδων) που οδηγεί σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είτε ως διαλείπουσα χωλότητα με τελικό αποτέλεσμα ακόμη και τον ακρωτηριασμό και επομένως την αναπηρία.

• Καρκίνο του πνεύμονα

• Καρκίνο του λάρυγγα

• Καρκίνο του στόματος και του φάρυγγα

• Καρκίνος του οισοφάγου, στομάχου και παγκρέατος

• Καρκίνος της ουροδόχου κύστης και των νεφρών

• Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (χρόνια βρογχίτιδα, άσθμα, πνευμονικό εμφύσημα)

• Πεπτικό έλκος Δυσπεψία ένα μόνο τσιγάρο καθυστερεί την πέψη κατά 1 ώρα)

• Κακοήθη καρκίνο του δέρματος, Καταστροφή του δέρματος στην περιοχή των χειλιών, Γήρανση του δέρματος

• 25% των περιπτώσεων αλλοίωσης της όρασης οφείλονται στο κάπνισμα. (Όσοι σταμάτησαν να καπνίζουν ο κίνδυνος τύφλωσης μειώθηκε δραστικά.)

• Οι καπνιστές έχουν 50% μεγαλύτερη πιθανότητα να αποκτήσουν ανικανότητα.

Tο κάπνισμα είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποκτήσεις καρκίνο στα γεννητικά όργανα

• Στο στόμα (κηλίδες στα δόντια, απώλεια οδόντων, κακοσμία αναπνοής ουλίτιδα)

• Οστεοπόρωση

Ολέθριες είναι οι συνέπειες του καπνίσματος κατά τη διάρκεια της κύησης, τόσο για το ενεργητικό όσο και για το παθητικό κάπνισμα. Οι κυριότερες επιπτώσεις αφορούν το έμβρυο και είναι οι εξής:

• Η αύξηση του κινδύνου πρόκλησης εμβρυικού θανάτου

• Η αύξηση του κινδύνου αυτόματης αποβολής του εμβρύου

• Η αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης πνευματικής καθυστέρησης, εγκεφαλικής παράλυσης και άλλων διαταραχών στη διάπλαση των οργάνων.

• Το χαμηλό βάρος γέννησης ,που εμφανίζεται σε διπλάσια συχνότητα από ότι στις κυήσεις μητέρων μη καπνιστών.

Θύματα ασθενειών και θανάτων προκαλεί και το παθητικό κάπνισμα.

Αυτοί που πλήττονται περισσότερο είναι οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά.

Στην Αμερική το παθητικό κάπνισμα υπολογίζεται ως η τρίτη αιτία θανάτου σε παιδιά κάτω των 5 ετών.8.000-26.000 των παιδιών στις ΗΠΑ αναπτύσσουν άσθμα, ως αποτέλεσμα της παθητικής τους έκθεσης στον καπνό. Μελέτες έχουν δείξει πως όταν ένας μη καπνιστής συμβιώνει με ένα καπνιστή έχει 30% κίνδυνο να εμφανίσει ΣΝ.

Έχει συσχετισθεί επίσης με την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα, ΣΔ, επιπεφυκίτιδα ,κεφαλαλγία κ.α.

Το κάπνισμα βλάπτει με όποιον τρόπο και αν γίνεται: τσιγάρα απλά, τσιγάρα στριφτά, πίπα, ηλεκτρονικά τσιγάρα.

Στη χώρα μας λειτουργούν αρκετά Δημόσια Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος με ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό (ιατροί, ψυχολόγοι, διαιτολόγοι) που με τη βοήθεια κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής (υποκατάστατα νικοτίνης,αντικαταθληπτικά, Βαρενικικλίνη, Βουπροπιόνη) μπορούν να συμβάλουν στη διακοπή του καπνίσματος.

Σήμερα το κάπνισμα θεωρείται μια από τις σοβαρότερες χρόνιες ασθένειες και ο καπνιστής ασθενής που χρειάζεται στενή ιατρική παρακολούθηση.