«Η ενασχόληση με τα κοινά τείνει να γίνει ακριβό άθλημα»

Γράφει Θεόδωρος Κουτρούκης*

(Μια συνέντευξη του Επίκ. Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου στον δημοσιογράφο Κώστα Παπαδάκη και την εφημερίδα «ΧΡΟΝΟΣ» του Ωραιοκάστρου www.xronews.gr]

Η αυτοδιοικητική αναμέτρηση του Μαΐου μπαίνει στην τελική ευθεία εν μέσω μιας βαθύτατης οικονομικής δυσπραγίας, οι συνέπειες της οποίας μπορούν να αποτυπωθούν και ως κρίση αξιοπιστίας θεσμών. Χωρίς να είναι απαραίτητα αυτοί που έχουν θεσπιστεί με νόμους και διατάγματα. Μπορεί να είναι και άτυποι. Αξίες στις οποίες πιστεύουν άτομα και κοινωνικές ομάδες. Ο επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου κ Θεόδωρος Κουτρούκης, μιλά στην εφημερίδα ‘ΧΡΟΝΟΣ’ για την κρίση στο χρηματιστήριο των αυτοδιοικητικών δεσμών, όπως πιθανόν αυτή μπορεί να αποτυπωθεί στην επερχόμενη εκλογική αναμέτρηση.

•        Κ. Κουτρούκη, κρίση οικονομική, πολιτική ή κρίση αξιών η σημερινή; Μπορεί και οι τρεις να διέπονται από την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων;

Η οικονομική κρίση απλώθηκε σε πολλές πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής και η επίπλαστη «δανεική» ευημερία κατέρρευσε. Οι πολίτες αντίκρισαν κατάματα τις χρόνιες κακοδαιμονίες της ελληνικής οικονομίας. Οι ελπίδες της χώρας για ένα καλύτερο αύριο θα εξαρτηθούν από την αποτελεσματική διαχείριση του κρατικού χρέους (συμπεριλαμβανομένου ίσως και «κουρέματος»), την αξιοποίηση του πρωτογενούς πλεονάσματος για την επίτευξη ενός minimum κοινωνικής πολιτικής, την ενεργοποίηση ενός νέου αναπτυξιακού κύματος με πρωταγωνιστές τις καινοτόμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους κλάδους διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών καθώς και τη μέγιστη αξιοποίηση των θεσμών και χρηματοδοτικών μηχανισμών της Ε.Ε. Ένας ακόμη κρίσιμος όρος για την υπέρβαση της πολιτικής και πολιτισμικής κρίσης είναι η ριζική μεταρρύθμιση του δημόσιου βίου, εξέλιξη που θα απαιτήσει ισχυρές πολιτικές συσσωματώσεις.

•        Η εικόνα της αναιμικής οικονομίας του κράτους, αντανακλά σε όλο το μήκος και πλάτος της ελληνικής κοινωνίας. Μπορεί αυτή η οικονομική δυστοκία των πολιτών, να αποτυπωθεί πολιτικά πίσω από το εκλογικό παραβάν της επερχόμενης αυτοδιοικητικής αναμέτρησης;

Οι επερχόμενες εκλογές πιθανότατα θα αξιοποιηθούν από τους πολίτες για να στείλουν ισχυρά μηνύματα προς την κυβέρνηση. Οι πολιτικές αναταράξεις που θα συντελεστούν, αν αποδοκιμαστούν εκλογικά οι συνδυασμοί που θα υποστηρίξουν τα κόμματα της συμπολίτευσης, αναπόδραστα θα δρομολογήσουν εξελίξεις. Οι νέοι αιρετοί άρχοντες θα αναλάβουν τη διοίκηση των αυτοδιοικητικών οργανισμών εν μέσω βαθιάς ύφεσης και θα παραδώσουν την εξουσία μετά από πέντε χρόνια σε ένα απρόβλεπτο τοπίο. Οι επόμενοι επικεφαλής των ΟΤΑ θα διαχειριστούν ορισμένες ακανθώδεις πλευρές της ανθρωπιστικής κρίσης αλλά -πιθανότατα-  και τις πρώτες χρονικές περιόδους του νέου αφηγήματος ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.

•        Social Media. ‘Δημοσιογραφία των πολιτών’. Πόσο ‘ανεξάρτητη’ μπορεί να είναι η ενημέρωση μέσα από τους ιστούς κοινωνικής δικτύωσης; Ποιο το ειδικό πολιτικό βάρος ενός υποψήφιου δημάρχου όταν η πολιτικοικονομική του τακτική, λαμβάνει την μερίδα του λέοντος μέσα από τα social media;

Ας είμαστε ακριβείς: οι πολίτες δεν είναι δημοσιογράφοι, δεν έχουν λάβει κατάλληλη εκπαίδευση και δε διαθέτουν καμία επαγγελματική πιστοποίηση. Ασφαλώς, έχουν το δικαίωμα να εκφράσουν τη γνώμη τους επί παντός επιστητού, η οποία όμως δεν περνά από τα «φίλτρα» των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης. Ιδίως τα social media πολλές φορές διαστρεβλώνουν μια είδηση ή δημιουργούν πλάστη εικόνα για τη βαρύτητα της. Μολαταύτα οδεύουμε προς τις πρώτες αυτοδιοικητικές εκλογές, στις οποίες τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα διαδραματίσουν τόσο μεγάλο ρόλο. Από την άλλη πλευρά, πολλοί υποψήφιοι κινδυνεύουν θα εγκλωβιστούν σε μια παγίδα αυταρέσκειας και κίβδηλης επιβεβαίωσης της στρατηγικής τους από σεσημασμένους αυλοκόλακες που πλέον έχουν γίνει ψηφιακοί. Ας μη λησμονούμε ότι οι εφορευτικές επιτροπές μετρούν ψηφοδέλτια και όχι like.

•        Διεκδικούν σήμερα πλέον -στον βαθμό που το έκαναν στο παρελθόν- ρόλο και αξία, οι όποιες προεκλογικές δεσμεύσεις από τους υποψήφιους Δημάρχους; Με τον άγραφο κανόνα ‘οι άλλοι είναι πάντα χειρότεροι από εμάς’, να βρίσκεται πάντα σε ισχύ;

Το μεγαλύτερο μέρος των προεκλογικών υποσχέσεων θα είναι ούτως ή άλλως ανεφάρμοστο. Δεν είναι ότι οι υποψήφιοι έχουν κακές προθέσεις, απλώς το σημερινό πλαίσιο για την αυτοδιοίκηση είναι τόσο ασφυκτικό, ώστε τα περιθώρια ελιγμών από τους δημάρχους θα είναι ελάχιστα. Νομίζω πως τα περισσότερα αυτοδιοικητικά προγράμματα θα διαπνέονται από την λαϊκίστική λογική της προ του Μνημονίου εποχής, αλλά ο θησαυρός θα αποδειχτεί άνθρακες. Μένει να δούμε τι μπορούν να κάνουν άνθρωποι που διαθέτουν ειδικές ικανότητες διαχείρισης σε πολύ αντίξοες συνθήκες, μολονότι νομίζω ότι αυτοί οι άνθρωποι σπάνια ασχολούνται με τα κοινά.  

•        Θεωρείτε πως η οικονομική κρίση χτύπησε την πόρτα όσων, θα ήθελαν να θέσουν υποψηφιότητα και να υπηρετήσουν τον τόπο που αγαπούν με ανιδιοτελείς σκοπούς, αλλά τώρα αδυνατούν να το πράξουν λόγο έλλειψης χρημάτων;

Ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα που έχει συν τω χρόνω δεχτεί η δημοκρατία μας, είναι η εκτίναξη των προεκλογικών δαπανών στα ύψη. Σε άλλες χώρες δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να εκλεγεί υποψήφιος, που δεν έχει συγκεντρώσει επαρκείς πόρους για την προεκλογική εκστρατεία. Μπορεί τυπικά ο πλούσιος και ο φτωχός να έχουν το ίδιο σημείο εκκίνησης, αλλά στην πράξη ο τελευταίος δεν έχει πιθανότητες  να εκλεγεί. Φαίνεται πως βαδίζουμε προς ένα αριστοκρατικό σύστημα επιλογής εκπροσώπων, όπου το δικαίωμα του εκλέγεσθαι θα έχουν ipso facto μόνον όσοι διαθέτουν εισόδημα ή και περιουσία. Η ενασχόληση με τα κοινά τείνει να γίνει ακριβό άθλημα. Μετά λόγου γνώσεως σας διαβεβαιώνω ότι ένας πανεπιστημιακός με υψηλή εξειδίκευση σε μάνατζμεντ αυτοδιοικητικών οργανισμών και εξέχουσες ικανότητες δεν θα είχε καμία πιθανότατα να εκλεγεί αν χρηματοδοτούσε την προεκλογική εκστρατεία του μόνο με το μισθό του.  

•        Αναδιάρθρωση πολιτικών επιχειρημάτων πρέπει να υπάρξει; Ψηφίζουμε πάντα ανάμεσα σε αυτούς που μας προτείνουν. Ποιες οι πολιτικές προτεραιότητές σας για την τελική επιλογή ενός υποψηφίου;

Τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης οι Έλληνες είχαν την πολυτέλεια να εκλέγουν σε νευραλγικές θέσεις ανθρώπους που δεν διέθεταν πάντοτε τις αναγκαίες δεξιότητες. Τα αστεία τελείωσαν. Οι επόμενοι δήμαρχοι θα κληθούν να διαχειριστούν φλέγοντα κοινωνικά προβλήματα διαθέτοντας ελάχιστα εργαλεία παρέμβασης. Η ανεργία, τα λουκέτα των μικρομεσαίων, το πρόβλημα στέγασης των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, η υποβάθμιση της δημόσιας υγείας είναι θέματα που δεν αντιμετωπίζονται με επικοινωνιακές φιέστες, ούτε με lifestyle προσεγγίσεις. 

Οι αυριανοί δήμαρχοι δε θα πρέπει να είναι ερωτευμένοι με τον εαυτό τους αλλά με τους δημότες και τον τόπο τους. Οι νέοι αιρετοί πρέπει να διαθέτουν ηγετικές και διοικητικές ικανότητες. Να απολαμβάνουν την έξωθεν καλή μαρτυρία για την ηθική τους ακεραιότητα, εικόνα που θα ενισχυόταν αν δημοσιοποιούσαν την φορολογική και ασφαλιστική τους ενημερότητα, τα έντυπα Ε1 και Ε9 της φορολογικής τους δήλωσης καθώς και μια δήλωση «πόθεν έσχες» των περιουσιακών τους στοιχείων. 

Σημαντικό κριτήριο για μένα θα ήταν η ιδεολογία και το όραμα καθώς και τα πεπραγμένα των υποψηφίων στην αυτοδιοίκηση ή σε άλλους οργανισμούς και επιχειρήσεις, που είναι το πιο γνήσιο δείγμα γραφής τους. Μεγάλο ειδικό βάρος θα είχε η διαδρομή του υποψηφίου σε κοινωνικά κινήματα, δράσεις εθελοντισμού και αλληλεγγύης, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Οι αυριανοί δήμαρχοι θα πρέπει να είναι πλήρους απασχόλησης, να κομίζουν καινοτόμες ιδέες και να βρίσκονται δίπλα στους χειμαζόμενους πολίτες στις μικρές επιχειρήσεις, τα σχολεία, τα στέκια των ανέργων, τα χωράφια, τα υπνωτήρια των αστέγων, τους ξενώνες των κακοποιημένων γυναικών, τα εργοστάσια που απεργούν, τα ΚΑΠΗ, τα συσσίτια των απόρων.

*Θεόδωρος Κουτρούκης

Επίκουρος  Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου