-Δεν κατάφερα να αλλάξω σημαντικά την κατάσταση στα πανεπιστήμια (κυρίως) και στα ΤΕΙ (δευτερευόντως). Και πάλι, αυτό δεν οφείλεται στις αντιδράσεις. Νομίζω ότι έπρεπε να προχωρήσουμε σε ριζικότερες αλλαγές και με ταχύτερο ρυθμό. Οι διεθνείς οργανισμοί υποστηρίζουν ότι οι μεταρρυθμίσεις στα πανεπιστήμια απαιτούν 20 χρόνια. Εμείς δεν είχαμε στην διάθεσή μας παραπάνω από δύο. Δεν έπεισα όμως γι’ αυτό εκείνους που έπρεπε.
- Οι αλλαγές στην υποβολή και την αξιολόγηση των ερευνητικών προγραμμάτων δεν ήταν επαρκείς. Έπρεπε να είχα προχωρήσει και σε αλλαγές του σχεδιασμού των ερευνητικών προτεραιοτήτων. Το ότι ήταν δύσκολο γιατί δεν υπήρχε καμιά υποδομή, και πάλι δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία.
-Δεν ολοκλήρωσα τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στις εισαγωγικές εξετάσεις. Οι αλλαγές στις μετεγγραφές, όσο δύσκολες και αν ήταν πολιτικά και όσο καλές για τα ιδρύματα, δεν επαρκούν. Είναι βέβαια χρήσιμες για την διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα των νέων παιδιών με το άγχος που δημιουργούν και το κόστος που προκαλούν στις οικογένειές τους.
«Πολλοί, αν και διαφωνούσαν με κάποιες από τις πολιτικές που ακολούθησα, έδειξαν ενδιαφέρον για τον «ανορθόδοξο» τρόπο άσκησης πολιτικής» υπογραμμίζει ο κ. πανάρετος και θυμίζει μερικές από τις εκφάνσεις αυτού του τρόπου:
-υπουργός με μπλογκ και διατύπωση πολιτικών απόψεων μέσω αυτού,
-διαφάνεια από την πρώτη μέρα της θητείας του με ανάρτηση όλων των αποφάσεων του στο διαδίκτυο (και όχι μόνο αυτών με οικονομικό αποτέλεσμα όπως έγινε μετά από 7 μήνες διακυβέρνησης με την "Διαύγεια" που μάλιστα χρειάστηκε νόμο (!) για να εφαρμοστεί),
-ανοικτή πρόσκληση για την επιλογή συνεργατών, και επιλογή τους μέσω αυτής,
-εμπλοκή στο αμφισβητηθέν και υπονομευθέν από την αρχή opengov (για το οποίο ελπίζω να επανέλθω σε μελλοντική ανάρτηση),
-προσπάθεια για οριστική επίλυση μείζονων κοινωνικών προβλημάτων όπως τα επαγγελματικά δικαιώματα (προβλημάτων που κάνουν "τζιζ" για τους επαγγελματίες της πολιτικής γιατί τους φέρνουν σε αντίθεση με ισχυρές ομάδες και πρόσωπα),
-αμφισβήτηση του παραδοσιακού τρόπου "σχέσεων" και "συνεργασίας" των πολιτικών με τα μμε,
-πλήρες διαζύγιο με οποιαδήποτε μορφή "πολιτικής εξυπηρέτησης" (το λένε και ρουσφέτι στην καθομιλουμένη).
-Υπουργός χωρίς αστυνομικούς ασφαλείας, χωρίς διευθυντή πολιτικού γραφείου και χωρίς "έμπιστους" μετακλητούς υπαλλήλους προερχόμενους από προσωπικές γνωριμίες. Ειδικότερα στο blog του ο κ. Πανάρετος διατυπώνει τις ακόλουθες σκέψεις:
Καλή χρονιά σε όλους! (για να αρχίσω με τα εύκολα).
Μετά από μεγάλο διάστημα αποχής από την δημόσια διατύπωση απόψεων, αποφάσισα να μοιραστώ μερικές σκέψεις για αυτά που συνέβησαν, αυτά που συμβαίνουν και αυτά που έρχονται.
Χρειάστηκα αυτό το διάστημα για να μπορέσω να δω τα πράγματα νηφάλια, μακριά από την χιονοστιβάδα των εξελίξεων στην χώρα μας.
Ακόμα και τώρα, το σκέφτηκα πολύ πριν το κάνω. Αναρωτήθηκα αν πράγματι είχα να προσθέσω κάτι σε όλα όσα λέγονται και γράφονται. Αποφάσισα να το προσπαθήσω μετά από τα μηνύματα ευχών που πήρα αυτές τις μέρες από πολλούς που στήριξαν την προσπάθεια που έκανα στην βραχεία περίοδο της υπουργικής μου θητείας. Μηνύματα που δεν είχαν μόνο ευχές.
Όσοι είχαν εμπλοκή σε κυβερνητικές θέσεις δεν μπορούν να πουν απλά ότι αποχωρούν. Ιδιαίτερα όταν δεν έχουν κανένα προσωπικό όφελος από την εμπλοκή αυτή, ούτε προσβλέπουν σε κάτι τέτοιο. Αντίθετα, έχουν υποχρέωση σε όσους πίστεψαν στις ίδιες αρχές και αξίες με τις οποίες πολιτεύτηκαν και, δικαιολογημένα, περιμένουν από αυτούς να τοποθετούνται. Θα το κάνω, αρχίζοντας με κάποια στοιχεία που αφορούν την δική μου εμπλοκή στα κοινά. Θα συνεχίσω σε επόμενη ανάρτηση με κάποιες γενικότερες σκέψεις και προτάσεις.
Όσοι με ήξεραν -αλλά και όσοι με γνώρισαν από την υπουργική μου θητεία- γνωρίζουν ότι δεν έχω πρόβλημα να λέω με παρρησία την γνώμη μου, τόσο δημόσια όσο και κατ’ ιδίαν (προσέγγιση που δεν συνάδει με την πολιτική πρακτική). Σήμερα, αρκετοί από εκείνους που μου αμφισβήτησαν αυτό το δικαίωμα (με επίκληση των κανόνων "πολιτικής ορθότητας"), έχουν αναγνωρίσει αυτό το δικαίωμα αλλά και την σημασία της έκφρασης των κυβερνητικών στελεχών μέσω ιστοσελίδων (και όχι μόνο μέσω των παραδοσιακών μμε).
Πολλοί, αν και διαφωνούσαν με κάποιες από τις πολιτικές που ακολούθησα, έδειξαν ενδιαφέρον για τον «ανορθόδοξο» τρόπο άσκησης πολιτικής. Για να θυμίσω μερικές από τις εκφάνσεις αυτού του τρόπου
-υπουργός με μπλογκ και διατύπωση πολιτικών απόψεων μέσω αυτού,
-διαφάνεια από την πρώτη μέρα της θητείας του με ανάρτηση όλων των αποφάσεων του στο διαδίκτυο (και όχι μόνο αυτών με οικονομικό αποτέλεσμα όπως έγινε μετά από 7 μήνες διακυβέρνησης με την "Διαύγεια" που μάλιστα χρειάστηκε νόμο (!) για να εφαρμοστεί),
-ανοικτή πρόσκληση για την επιλογή συνεργατών, και επιλογή τους μέσω αυτής,
-εμπλοκή στο αμφισβητηθέν και υπονομευθέν από την αρχή opengov (για το οποίο ελπίζω να επανέλθω σε μελλοντική ανάρτηση),
-προσπάθεια για οριστική επίλυση μείζονων κοινωνικών προβλημάτων όπως τα επαγγελματικά δικαιώματα (προβλημάτων που κάνουν "τζιζ" για τους επαγγελματίες της πολιτικής γιατί τους φέρνουν σε αντίθεση με ισχυρές ομάδες και πρόσωπα),
-αμφισβήτηση του παραδοσιακού τρόπου "σχέσεων" και "συνεργασίας" των πολιτικών με τα μμε,
-πλήρες διαζύγιο με οποιαδήποτε μορφή "πολιτικής εξυπηρέτησης" (το λένε και ρουσφέτι στην καθομιλουμένη).
-Υπουργός χωρίς αστυνομικούς ασφαλείας, χωρίς διευθυντή πολιτικού γραφείου και χωρίς "έμπιστους" μετακλητούς υπαλλήλους προερχόμενους από προσωπικές γνωριμίες.
Τα παραπάνω αποτελούν γεγονότα και όχι αποτίμηση ενεργειών και πολιτικών. Η αποτίμηση είναι υποκειμενική και πάντα περιέχει θετικά και αρνητικά στοιχεία. Ούτε ο χρόνος ούτε το κλίμα προσφέρονται για καταγραφή των θετικών πλευρών μιας αποτίμησης. Απαριθμώ μερικά από τα αρνητικά.-Δεν μπόρεσα να ολοκληρώσω την οριστική επίλυση του προβλήματος των επαγγελματικών δικαιωμάτων με την δημιουργία ενιαίων επαγγελματικών φορέων. Αυτό δεν οφείλεται στις συντεχνιακές αντιδράσεις, τις οποίες και αγνόησα. Οφείλεται στην δυσκολία του εγχειρήματος. Το ότι το πρόβλημα δεν είχε λυθεί επί 30 χρόνια δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία.
-Δεν κατάφερα να αλλάξω σημαντικά την κατάσταση στα πανεπιστήμια (κυρίως) και στα ΤΕΙ (δευτερευόντως). Και πάλι, αυτό δεν οφείλεται στις αντιδράσεις. Νομίζω ότι έπρεπε να προχωρήσουμε σε ριζικότερες αλλαγές και με ταχύτερο ρυθμό. Οι διεθνείς οργανισμοί υποστηρίζουν ότι οι μεταρρυθμίσεις στα πανεπιστήμια απαιτούν 20 χρόνια. Εμείς δεν είχαμε στην διάθεσή μας παραπάνω από δύο. Δεν έπεισα όμως γι’ αυτό εκείνους που έπρεπε.
- Οι αλλαγές στην υποβολή και την αξιολόγηση των ερευνητικών προγραμμάτων δεν ήταν επαρκείς. Έπρεπε να είχα προχωρήσει και σε αλλαγές του σχεδιασμού των ερευνητικών προτεραιοτήτων. Το ότι ήταν δύσκολο γιατί δεν υπήρχε καμιά υποδομή, και πάλι δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία.
-Δεν ολοκλήρωσα τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στις εισαγωγικές εξετάσεις. Οι αλλαγές στις μετεγγραφές, όσο δύσκολες και αν ήταν πολιτικά και όσο καλές για τα ιδρύματα, δεν επαρκούν. Είναι βέβαια χρήσιμες για την διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα των νέων παιδιών με το άγχος που δημιουργούν και το κόστος που προκαλούν στις οικογένειές τους.
Γενικά, λόγω της πολιτικής παράδοσης στον χρόνο παραμονής στο υπουργείο παιδείας, αλλά και των έκτακτων συνθηκών της χώρας, ο σχεδιασμός μου έπρεπε να έχει ορίζοντα 1.5 έτους. Τα δύσκολα θέματα που άνοιξα χρειάζονταν περισσότερο χρόνο ή μεγαλύτερη αποφασιστικότητα (όχι μόνο δική μου).
Μιλούσαμε για ελλείμματα 3% ή 6% ή 15% χωρίς ποτέ να έχουμε συμφωνήσει πόσο πραγματικά ήταν το έλλειμμα και να έχουμε μάθει σε ποιές ακριβώς κρατικές δαπάνες οφείλεται. Επίσης, ποιό μέρος του ελλείμματος ωφέλησε τον μέσο πολίτη και ποιό συγκεκριμένους πολίτες.
-Θα ξέραμε από την αρχή της οικονομικής κρίσης αν την Ελλάδα την συμφέρει καλύτερα η χρεωκοπία ή η υπαγωγή της σε κανόνες που διαμόρφωσαν διεθνείς οργανισμοί και τι θα Οπωσδήποτε το θέμα αυτό χρειάζεται περισσότερη συζήτηση - όχι μόνο για μια πληρέστερη καταγραφή, αλλά και προκειμένου να αναλυθούν οι λόγοι που εμπόδισαν την υλοποίηση των αναγκαίων πολιτικών.
Θα επανέλθω με κάποιες σκέψεις σε γενικότερα θέματα.
Αξιοκρατία, Ευνομία και Διαφάνεια
(συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης)
Σήμερα η χώρα (με ένα δύσκολο παρόν και ένα σκοτεινό μέλλον), έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ από την εφαρμογή στην δημόσια ζωή των κανόνων που αναφέρονται στον τίτλο της ανάρτησης. Κανόνων αξιοκρατίας, ευνομίας διαφάνειας και έντιμων σχέσεων των διοικούντων με τους πολίτες. Η ειλικρινής και πλήρης υιοθέτηση αυτών των κανόνων στην δημόσια ζωή θα δώσει μια ελπίδα για την νέα γενιά. (Η δική μας γενιά, με την συμπεριφορά της και τις πρακτικές της, μόνο προβλήματα κληροδότησε στην χώρα και δεν ξέρω αν μπορεί να συνεισφέρει στην επίλυσή τους).
Θα αναρωτηθεί κανείς δικαιολογημένα: Μα φτάνει μόνο η εφαρμογή αυτών των κανόνων;
Δεν το ξέρω. Εκείνο που ξέρω είναι ότι αν αυτές οι αρχές είχαν υιοθετηθεί και είχαν εφαρμοστεί καθολικά, πολλά πράγματα θα ήταν διαφορετικά σήμερα στην χώρα μας. Θα είχαμε αντιμετωπίσει προβλήματα που αφορούν ολόκληρες δεκαετίες. Προβλήματα για τα οποία έγιναν προσπάθειες αντιμετώπισης την τελευταία διετία αλλά έμειναν ημιτελείς γιατί η ριζική αντιμετώπισή τους θα άλλαζε συθέμελα παραδοσιακές πρακτικές που όλοι κριτικάρουμε αλλά στην κρίσιμη στιγμή πολλοί δεν δείχνουν προθυμία για την ανατροπή τους.
Καταγράφω μερικά μόνο παραδείγματα περιπτώσεων που η πλήρης εφαρμογή των αρχών αυτών θα είχε καθοριστικά αποτελέσματα.
-Θα ξέραμε ποια ήταν η πραγματική οικονομική κατάσταση της χώρας και δεν θα μιλούσαμε για ελλείμματα 3% ή 6% ή 15% χωρίς ποτέ να έχουμε συμφωνήσει πόσο πραγματικά ήταν το έλλειμμα και να έχουμε μάθει σε ποιές ακριβώς κρατικές δαπάνες σήμαινε (στην ουσία και όχι με γενικότητες) η κάθε μια επιλογή. Δεν υπαινίσσομαι προτίμηση της πρώτης επιλογής, αλλά λέω ότι στην σφαίρα του δημοσίου διαλόγου έπρεπε να έχουν αντιπαρατεθεί όλες οι παράμετροι των δύο επιλογών χωρίς ταμπού.
-Θα ξέραμε πού πήγαιναν τα δάνεια των τραπεζών και με ποιούς όρους και προϋποθέσεις τα έπαιρναν –ή δεν τα έπαιρναν- όσοι τα ζητούσαν, ιδιαίτερα όσοι με αυτά επηρεάζουν την κοινή γνώμη ή διαμορφώνουν τις υποδομές της χώρας
-Θα ξέραμε τις αμοιβές των κρατικών λειτουργών, τα βιογραφικά τους, και πώς έφτασαν εκεί που έφτασαν
-Θα ξέραμε τους χρηματοδότες των κομμάτων και πώς τα κόμματα διαχειρίζονται τις κρατικές επιχορηγήσεις
-Δεν θα χρειαζόταν να απαιτεί ο νόμος από τον υπουργό να εξετάζει την νομιμότητα των εκλογών καθηγητών πανεπιστημίου
- Δεν θα ψηφίζαμε αναρίθμητους νόμους με διατυπώσεις ακατανόητες για τους πολίτες αλλά και με διακηρύξεις για την υποχρέωση εφαρμογής τους, χωρίς να προβληματιζόμαστε μήπως είμαστε εμείς οι ίδιοι που πρώτοι δεν τους εφαρμόζουμε ή μήπως, έτσι όπως τους σχεδιάζουμε, είναι πρακτικά μη εφαρμόσιμοι
-Θα γνωρίζαμε τα αποτελέσματα από την εφαρμογή ή μη των νόμων και διαδικασιών αν, αντί να αρχειοθετούσαμε εκθέσεις ελέγχου των αρμοδίων οργάνων, επιδεικνύαμε επιμέλεια στους προβλεπόμενους ελέγχους και εφαρμόζαμε τα αποτελέσματα αυτών, προβαίνοντας στις αναγκαίες διορθωτικές παρεμβάσεις. Τα παραπάνω είναι μόνο μερικά από τα παραδείγματα που θα μπορούσε να απαριθμήσει κανείς. Υπάρχουν πολλά ακόμα, ίσως και σημαντικότερα.
Πιστεύω ότι έφτασε ο χρόνος να ξεκινήσουν οι πολίτες πρωτοβουλίες διαφάνειας, αξιοκρατίας και ευνομίας που να αναφέρονται στην λειτουργία του κράτους χρησιμοποιώντας τις άπειρες δυνατότητες που προσφέρουν τα νέα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το κράτος –μάλλον οι εκφραστές του- φάνηκε αδύναμο να το κάνει με επιτυχία και έφτασε εδώ που είναι σήμερα (το γιατί –και ποιός ευθύνεται γι’ αυτό- είναι θέμα μεγάλης συζήτησης για άλλη ανάρτηση). Ακολούθησε τις βολικές "ομοιόμορφες" διαδικασίες για όλα, με μόρια και με ισοπεδωτικά δήθεν αντικειμενικά κριτήρια που οδήγησαν να επιλέγονται οι γενικοί διευθυντές με βάση την συμμετοχή τους σε σεμινάρια και οι καθηγητές πανεπιστημίου με καταγραφή του αριθμού εργασιών.
Οι πολίτες έχουν συμφέρον να το κάνουν. Οι εκφραστές του κράτους μέχρι σήμερα δεν έδειξαν να έχουν το ίδιο συμφέρον. Αν οι πολίτες πάρουν τέτοιες πρωτοβουλίες θα βοηθήσουν –ενδεχομένως θα υποχρεώσουν- και το κράτος να ακολουθήσει και να αναμορφωθεί.
Αν αυτό γίνει, μπορεί η κρίση που περνάμε να οδηγήσει και σε κάτι σημαντικό. Να βελτιωθούν οι συνθήκες για τους πραγματικά ικανούς- είτε είναι σήμερα μέσα στο σύστημα και ασφυκτιούν είτε είναι αποκλεισμένοι από αυτό γιατί δεν τους επιτρέπεται να έχουν και αυτοί τις ευκαιρίες που δικαιούνται.
ΥΓ1. Ίσως για ορισμένους τα παραπάνω δεν είναι σημαντικά. Όμως, αυτά αισθάνθηκα ότι ήθελα να γράψω. Δεν θα ήθελα να προσπαθήσω να κάνω κάτι "πολιτικά ορθό". Δεν με ενδιαφέρει.
ΥΓ2. Δεν αναφέρθηκα στα εσωκομματικά του ΠΑΣΟΚ στο πλαίσιο που γίνεται μέχρι σήμερα η συζήτηση. Θεωρώ όμως ότι τα παραπάνω μπορούν να είναι χρήσιμα στον προβληματισμό που αναπτύσσεται στην κοινωνία (και όχι μόνο στο ΠΑΣΟΚ) πέρα από χρονοδιαγράμματα, πρόσωπα και στρατηγικές.
ΠΗΓΗ: www.esos.gr