Καθώς συμπληρώθηκαν οι 100 πρώτες ημέρες από την εφαρμογή του «Καλλικράτη» θα μπορούσε αποτιμηθεί η διαδικασία εκλογής του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης (ΣΔΕ) στους δήμους της χώρας. Η κατάσταση είναι απογοητευτική. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στην «Ελευθεροτυπία» το πρώτο δίμηνο εφαρμογής του θεσμού η θέση καλύφθηκε μόνο σε 20 από τους 180 δήμους.
Το χειρότερο όμως είναι η στάση μιας μεγάλης μερίδας των αιρετών της αυτοδιοίκησης απέναντι στο θεσμό. Πολλοί δήμαρχοι, που επιθυμούν να διορίσουν τον «κολλητό» τους, δίνουν «γραμμή» στην παράταξη τους με αποτέλεσμα οι σύμβουλοι της πλειοψηφίας να ψηφίζουν όλοι το (συχνά εμφανώς ανεπαρκές) πρόσωπο χωρίς καμία τεκμηρίωση της ψήφου τους. Με αυτόν τον τρόπο εγείρονται βαρυσήμαντα ερωτήματα για την ικανότητα ή τη βούληση τους να κρίνουν ορθολογικά μια υποψηφιότητα για αυτή την τόσο νευραλγική θέση στο δήμο.
Οι προθέσεις είναι πλέον κρυστάλλινες: οι επικεφαλής των αυτοδιοικητικών πλειοψηφιών κατά κανόνα επιθυμούν να στελεχωθεί ο νεότευκτος θεσμός από «ημέτερες μαριονέτες» ή από φιλικά προς εκείνους πρόσωπα. Στην περίπτωση που δεν το πετυχαίνουν προτιμούν να αφήσουν τη θέση κενή, ώστε να αποσοβήσουν τον κίνδυνο να ελεγχθούν (κι ενδεχομένως να εκτεθούν) τα κακώς κείμενα της διοικητικής τους πρακτικής.
Το αποτέλεσμα για τις τοπικές κοινωνίες είναι πρόδηλο: οι εκλεγμένοι δημοτικοί άρχοντες -μη εκλέγοντας συμπαραστάτη- στερούν από τους πολίτες τη δυνατότητα να επιλύουν τις διαφορές τους με την αυτοδιοίκηση εξοικονομώντας χρόνο και χρήμα και τους εγκαταλείπουν έρμαια στη δημοτική γραφειοκρατία. Οι πολίτες αυτών των ΟΤΑ δε θα έχουν το δικαίωμα να προστατευτούν έναντι των αυθαιρεσιών της αυτοδιοίκησης, ενώ οι αιρετοί θα διατηρήσουν πλήρως τη δυνατότητα τους να ασχολούνται με μικροεξυπηρετήσεις και ρουσφετολογικές διευκολύνσεις θέτοντας παρακαταθήκη για την επανεκλογή τους.
Καθώς ο θεσμός κινδυνεύει να εκφυλιστεί είναι ανάγκη να θωρακιστεί με μερικές νομοθετικές παρεμβάσεις:
α) να τεθούν πιο συγκεκριμένες προϋποθέσεις στελέχωσης του θεσμού (πέραν των αόριστων «κύρος και εμπειρία»), ώστε ο Συμπαραστάτης να μπορεί να διαδραματίσει το ρόλο του και να μην καταστεί διακοσμητικό πρόσωπο λόγω ανεπάρκειας.
β) να μην αλλάξει για κανένα λόγο η διάταξη που απαιτεί τα 2/3 των ψήφων του συμβουλίου και να καθιερωθεί η φανερή ψηφοφορία των αιρετών με αιτιολόγηση της ψήφου. Η προσέγγιση του αλήστου μνήμης «διορισθέντος κηπουρού», ας παραμείνει στο πολυθρύλητο χρονοντούλαπο της ιστορίας, όπου και ανήκει.
γ) να καθιερωθεί μηχανισμός ανάδειξης του Συμπαραστάτη στην περίπτωση που σε τρεις ψηφοφορίες δεν επιτευχθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία π.χ. με δημόσια κλήρωση μεταξύ των υποψηφίων.
δ) η μη ανάδειξη συμπαραστάτη να επιφέρει συνέπειες στην χρηματοδότηση των ΟΤΑ, καθώς πλέον αυτοί οι δήμοι θα παρέχουν λιγότερες υπηρεσίες στους πολίτες σε σχέση με άλλους ΟΤΑ.
Καταλήγοντας ο πολυσήμαντος θεσμός του Συμπαραστάτη πρέπει να προστατευτεί από εκείνους που θέλουν να συρρικνώσουν τα δικαιώματα του πολίτη και να υποθάλψουν την κακοδιοίκηση, οι οποίοι αυτή τη φορά έχουν ονοματεπώνυμο.
Θεόδωρος Κουτρούκης
Επικ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου
Τηλ. 6932 276177
e-mail: t.koutroukis@fme.aegean.gr