|
Βησσανιώτες μαχητές. Φωτογραφικό στιγμιότυπο από το μέτωπο. Διακρίνονται: Πατσούρας Ανδρέας, Χατζής Χρήστος, Κωστάκης Θωμάς, Στάθης Γεώργ., Μαρούκης Ελευθ., Βοσινάκης Στέφ., Ανθ/γός, Μπούτζος Παναγ., Σάσσης Λέανδρος, Βαϊμάκης Νικόλ., Ράπτης Ευάγγ., Τζάκος Απόστολος. |
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ: Η νικηφόρα μάχη της Βήσσανης εντάσσεται στις επιχειρήσεις του
ελληνικού στρατού για επανάκτηση των εδαφών της παραμεθορίου που είχαν
καταληφθεί από τα ιταλικά στρατεύματα τις πρώτες ημέρες του πολέμου οπότε τα
τμήματα προκαλύψεως της 8ης Μεραρχίας εκτελούσαν υποχωρητικό ελιγμό
παρασύροντας τον αντίπαλο μέχρι τη γραμμή Καλπάκι-Καλαμάς.Το σημερινό μας
δημοσίευμα αφορά το χρονικό διάστημα (μέσα Νοεμβρίου 1940) κατά το οποίο η
διλοχία του Τάγματος Δελβινακίου απελευθέρωσε τη Βήσσανη μετά απο σφοδρές μάχες
και περιλαμβάνει πολύτιμες ιστορικές μαρτυρίες από ανθρώπους που έλαβαν μέρος
στις στρατιωτικές επιχειρήσεις που αναφέραμε.
Για το
ίδιο θέμα μπορείτε να διαβάσετε
παλαιότερα δημοσιεύματά μας:
Η
θρυλική μάχη της Βήσσανης
Πως η
"ανυπακοή" ενός στρατηγού οδήγησε στο Έπος του 40! Η διαταγή
Κατσιμήτρου
Εκθεση
επί της δράσεως του 6ου λόχου του 15ου Συντάγματος πεζικού κατά τη μάχη της
Βήσσανης
...//...
►15
Νοεμβρίου 1940
Η
αποτρόπαια εικόνα προ της αμυντικής γραμμής
αφήγηση
Αθανάσιου Μάνου, μαχητή του '40, από τις Ποντικάτες Πωγωνίου το 2007
«Δεν θα
ξεχάσω ποτέ όσα είδα μόλις άρχισε η αντεπίθεση του στρατού μας στο Καλπάκι,
Ήμουν στις τηλεφωνικές γραμμές. Με διέταξε ο λοχίας επικεφαλής να πάω ένα
φάκελο κλειστό στα Δολιανά σε κάποιον αξιωματικό, αν θυμάμαι καλά το Φριζή.
Ανέβηκα σε μια μοτοσυκλέτα και ο μοτοσυκλετιστής πέρασε το Χάνι Καραγκιόζη και
πήγαινε προς Δολιανά.
Ο
δρόμος ήταν γεμάτος από μοτοσυ-κλέτες, ποδήλατα, κατεστραμένα αυτοκίνητα, υλικά
και πολλούς νεκρούς Ιταλούς. Όσα είδα εκεί δεν θα τα ξεχάσω. Ο μοτοσυκλετιστής
δεν εύρισκε δρόμο να περάσει και πολλές φορές περνούσε πάνω από τα πτώματα των
σκοτωμένων Ιταλών. Η μυρουδιά από τα πτώματα ήταν ανυπόφορη. Από το Καλπάκι
μέχρι τη γέφυρα του Καλαμά ίδια εικόνα φρίκης, νεκροί Ιταλοί και κομμάτια από
σάρκες. Έφθασα στα Δολιανά πήγαμε στο Σχολείο που ήταν οι αξιωματικοί έδωσα τον
κλειστό φάκελο και γυρίσαμε στην έδρα από τον ίδιο δρόμο και είδαμε την ίδια
φοβερή εικόνα του πολέμου»
*
Και
συνεχίζουμε με το Ημερολόγιο του λοχία Ελευθερίου Θάνου από την Μερόπη Πωγωνίου
που ανήκε στο Ανεξάρτητο Τάγμα Δελβινακίου.
►16
Νοεμβρίου 1940
«Κάναμε
βόλτα εντός του χωριού (Μεσοβούνι) και μέσα στα σπίτια, τα οποία είναι
εγκατελειμμένα από τους ιδιοκτήτες και λεηλατημένα από τον εχθρό.Υπάρχουν μόνο
5-6 γρηές, οι οποίες μόλις στέκουν στα πόδια τους από τις ταλαιπωρίες του
άτιμου εχθρού και το μαρτύριο της πείνας, δίψας, ζωντανής ξεχωρισιάς.Μας ήλθε
εν ολίγοις, ίλιγγος και το μίσος μας προς τον εχθρόν έχει φθάσει στο
κατακόρυφον. Δώσαμε ψωμί στις άτυχες γρηές. Τις περιθάλψαμε ιατρικώς».
►17
Νοεμβρίου 1940
«Γίνεται
στα πέριξ μέρη σφοδρός βομβαρδισμός αεροπορίας. Το βραδάκι πηγαίνουμε προς
κατάληψιν του Μαυροβουνίου. Με προφύλαξιν κατ' αρχήν. Μόλις όμως βεβαιωθήκαμε
πως δεν υπάρχει εχθρός ανεβήκαμε αμέσως το ύψωμα και καταυλίσαμε στα αριστερά
του χωριού. Είναι κι εδώ τα ίδια με το Μεσοβούνι και κάτι παραπάνω».
►18
Νοεμβρίου 1940
«Πρωί
πορευόμεθα προς Βήσσανη μέσω Άνω Ραβενίων. Το ίδιο με τα προηγούμενα
χάλια.Διανυκτερεύσαμε άνωθεν ΞηρολάκκοΚυκλοφορεί φήμη πως στα χωριά που δεν
φύγαν οι κάτοικοι δεν έμεινε κανείς. Φωνάζουμε να προχωρήσωμε οπωσδήποτε, με
την ελπίδα να προλάβουμε τους δικούς μας, που τους έχουν όμηρους».
Η
αγωνία για την τύχη των δικών τους που τους άφησαν με τη σύμπυξη είναι καταφανής.
Και εκεί ο μαχητής ζητάει να προχωρήσουν γρήγορα, αδιαφορώντας για τις
συνέπειες των συγκρούσεων που αναπόφευκτα θα ακολουθήσουν:
«Φωνάζουμε
να προχωρήσωμε οπωσδήποτε, με την ελπίδα να προλάβουμε τους δικούς μας που τους
έχουν όμηρους»!
Μεγαλείο
ψυχικού σθένους και υψηλού φρονήματος. Η έννοια του αγώνα «υπέρ βωμών και
εστιών» δεν είναι ένα ρητορικό σχήμα, ούτε ένας εορταστικός λόγος. Είναι η
αγωνία του πολεμιστή για τους δικούς του που αψηφά και τη χειρότερη έκβαση.
Τα όσα
λίγα και απλά γράφει ο λοχίας Θάνος για τα άδεια από κατοίκους χωριά Μεσοβούνι,
Μαυροβούνι και Άνω Ραβένια, με τα σπίτια ανοιχτά και λεηλατημένα είναι μία
ακόμη επιβεβαίωση για τα δεινά που υπέστησαν τα χωριά που βρέθηκαν για λίγες
έστω μέρες στην κατοχή των Ιταλών, και ασφαλώς βλέποντάς τα ο λοχίας πολεμιστής
εκεί, θα σκέπτεται πάλι ότι και το δικό του σπίτι θα έχει την ίδια τύχη.
**
Για τις
ημέρες αυτές από 13 έως 18 Νοεμβρίου ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Σπύρος Παγούνης σε
δημοσιεύματα και σημειώσεις έχει και τη δική του προσωπική μαρτυρία:
«Ο
Ταγματάρχης Τζανής Αλεβιζάτος, όλο το 7ήμερο 13-19/11/1940 της εξόδου μας από
την αμυντική γραμμή του Καλπακίου βρίσκονταν επί κεφαλής των μαχομένων τμημάτων
της Διλοχίας Δελβινακίου (ο 1ος Λόχος Καστάνιανης είχε υπαχθεί στο 40 Σύνταγμα
λόγω θέσεώς του κατά την υποχώρηση), που ήταν το πρώτο Ελληνικό τμήμα που
πέρασε την αμυντική γραμμή Καλπακίου κι επιχείρησε την πρώτη επιθετική Ελληνική
ενέργεια κατά των Ιταλών στον Προφήτη Ηλία των Δολιανών.α) Στις 13/11/1940 επί
κεφαλής των τμημάτων έφθασε με τον λοχαγό Παπακώστα και τους ανθυπολοχαγούς
Παγούνη και Εφραιμίδη ανάμεσα στο πανδαιμόνιο των εχθρικών πυρών πυροβολικού
κατ' αρχήν κι έπειτα πεζικού και όλμων με τους 15-20 πρώτους στρατιώτες στον
Προφήτη Ηλία Δολιανών. Κι είχαμε εκεί με την κατοχή του υψώματος και τους
πρώτους 10 Ιταλούς αιχμαλώτους και λάφυρα όπλα, ολμίσκους και ένα φορητό
ασύρματο (που εμείς δεν ξέραμε τι εστί τούτο). Εκεί στο εκκλησάκι του Αηλιά
είδα τον Ταγματάρχη να γονατίζει και να φιλάει με σεβασμό τον πρώτο τραυματία
δεκανέα Καραδημήτρη»,
Μια
αναπόφευκτη διακοπή και ένα αναπόφευκτο σχόλιο για τον στοργικό και πατρικό
ασπασμό του τραυματία δεκανέα από τον Διοικητή του Τάγματος Τζανή Αλεβιζάτο,
μέσα στον πολεμικό πυρετό και στον ορυμαγδό της μάχης, αποτελεί μια ανθρώπινη
στιγμή, της ψυχικής επαφής που είχε σφυρηλατηθεί μεταξύ του αξιωματικού και των
στρατιωτών του Τάγματος. Ας αναζητήσει κι εδώ ο μελετής της ιστορίας του
πολέμου εκείνου, το ύψος του φρονήματος των μαχητών του έπους του '40, όπως δεν
τα γράφουν οι εκθέσεις των επιχειρήσεων και οι αναφορές των επιτελείων.
Και
συνεχίζει ο Παγούνης:
«Εκεί,
γιατί εκεί έπρεπε να διανυκτερεύσουμε, εκεί εζήσαμε όλοι μας τη φρικαλέα,
αγωνιώδη και εφιαλτική νύκτα της 13/14 Νοεμβρίου, εκεί επάνω στον Προφήτη Ηλία
με τα καταιγιστικά συνεχή και αδιάκοπα όλη τη νύχτα πυρά του Ιταλικού
πυροβολικού που όλοι μας παρακαλούσαμε: «Θεέ μας ξημέρωσε για μας μια σου καλή
καινούργια μέρα».β) Κι από τις 14-17 Νοεμβρίου 1940 οδήγησε τα τμήματά μας σε
σκληρές και αιματηρές μάχες στην άλωση των θέσεων που κατείχαν οι Ιταλοί που
πρόβαλαν σ' όλες τις περιπτώσεις «σθεναράν αντίστασιν», στις περιοχές
Μεσοβουνίου, Μαυροβουνίου, Άνω Ραβενίων με πλούσια λάφυρα: α) ολόκληρη Ιταλική
πυροβολαρχία των 65 μετά των ημιόνων της, β) 25 Ιταλούς αιχμαλώτους και γ)
οπλισμό πεζικού και ολμίσκους. (Τα ανωτέρω εκτίθενται στις σελίδες 21-2 7 του
β' τόμου της Ιστορίας Στρατού ΓΕΣ: Η Ελληνική αντεπίθεση 14/11/1940 έως
6/11941) γ) και τέλος φθάνουμε στο διήμερο 18 και 19 Νοεμβρίου 1940 στην
τιτανομαχία της Βήσσανης.Μαζί με τους πρώτους στρατιώτες με τον Ταγματάρχη
σκαρφαλώνουμε τη νύχτα 17/18 Νοεμβρίου στη χαράδρα του Γορμού και φθάσαμε στα βράχια
του Αγίου Αθανασίου «ημίσειαν ώραν προ της έω» με γέρας της νίκης 35 Ιταλούς
αιχμαλώτους.Και μείναμε εκεί γαντζωμένοι στα βράχια «με νύχια και με δόντια»
όλη τη φρικαλέα εκείνη μέρα, που τα καταιγιστικά πυρά πυροβολικού, όλμων και
πεζικού και οι συνεχείς αντεπιθέσεις των Ιταλών δεν μας άφησαν ούτε λίγων
λεπτών ανάσα να πάρουμε.
|
Το εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου Βήσσανης |