ΚΟΙΛΑΔΑ ΑΝΩ ΚΑΛΑΜΑ

ΚΟΙΛΑΔΑ ΑΝΩ ΚΑΛΑΜΑ

Ταξιδεύοντας κανείς βορειοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων και μετά από διαδρομή 35 χλμ, θα συναντήσει την πανέμορφη κοιλάδα του Καλαμά. Εκεί, σε μια ονειρική περιοχή, που ξεκινά από τους πρόποδες του Αϊ- Λιά Δολιανών και φτάνει μέχρι το Σουλόπουλο, εκτείνεται ο Δήμος Άνω Καλαμά. Το όνομά του το χρωστά στην ομώνυμη κοιλάδα και στον ποταμό που δίνουν ζωή στον τόπο. 
Περιλαμβάνει έντεκα χωριά του κάμπου, το καθένα με τη δική του ιστορία, τα οποία αποτελούν πόλο έλξης για τους επισκέπτες εκείνους που θέλουν να συνδυάζουν την εκδρομή στη φύση με τη γνωριμία της ιστορίας του τόπου και των παραδοσιακών οικισμών.
ΔΗΜΟΣ ΑΝΩ ΚΑΛΑΜΑ
Ο Δήμος Άνω Καλαμά βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Νομού Ιωαννίνων. Καταλαμβάνει έκταση 86,5 Km2και ο πληθυσμός ξεπερνά 3.000 κατοίκους. Έδρα του δήμου είναι ο Παρακάλαμος. Στην κοιλάδα του Καλαμά βρίσκουν καταφύγιο κάθε χρόνο χιλιάδες πελαργοί, οι οποίοι χτίζουν τις φωλιές τους στον εύφορο κάμπο, λόγω που ότι εκεί βρίσκουν άφθονο φαγητό. Η παρουσία των πελαργών στην κοιλάδα αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιοχής, γι’ αυτό και ο δήμος έχει σαν έμβλημά του, τον πελαργό. Μετά από την γεωργία και την κτηνοτροφία, μια από τις κύριες δραστηριότητες των κατοίκων είναι η παραγωγή του τσίπουρου. Όλη η διαδικασία γίνεται με τον παλιό πατροπαράδοτο τρόπο. Αν είστε λάτρεις των αλκοολούχων ποτών, σίγουρα θα ‘‘τιμήσετε’’ το παραδοσιακό τους ποτό, το τσίπουρο στα πολλά παραδοσιακά καφενεία που υπάρχουν στα χωριά.
Ο δήμος περιλαμβάνει τα παρακάτω δημοτικά διαμερίσματα και οικισμούς:
Δ.δ. Παρακαλάμου [ 1.000 ]
· Παρακάλαμος [ 756 ]
· Άνω Παρακάλαμος[ 78 ]
· Μοσχομάντσα [ 23 ]
· Μπολαίικα[ 63 ]
· Σταυροδρόμι [ 80 ]
Δ.δ. Αρετής
Αρετή [ 132 ]
Δ.δ. Βροντισμένης
Βροντισμένη[ 204 ]
Δ.δ. Ιερομνήμης
Ιερομνήμη[ 215 ]
Δ.δ. Καταρράκτου
Καταρράκτης [ 88 ]
Δ.δ. Κουκλιών
Κουκλιοί [ 424 ]
Δ.δ. Μαζαρακίου
Μαζαράκι[ 367 ]
Δ.δ. Μαυρονόρους
Μαυρονόρος [ 137 ]
Δ.δ. Ρεπετίστης [ 151 ]
Ρεπετίστα [ 142 ]
Παηδονιά [ 9 ]
Δ.δ. Ριαχόβου
Ριάχοβο [ 130 ]
Δ.δ. Σιταριάς
Σιταριά [ 222 ]

ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟΣ
Η έδρα του δήμου που βρίσκεται στον Παρακάλαμο. Είναι ένας ιστορικός οικισμός που παλαιότερα ονομαζόταν Πογδόριανη. Για πρώτη φορά μνημονεύεται το 1430, την εποχή δηλαδή που οι Τούρκοι κατέλαβαν την περιοχή. Ήταν από τα πρώτα χωριά που δήλωσαν υποταγή στους κατακτητές. Για 200 χρόνια ήταν έδρα του αντιπροσώπου της Βαλιδέ Σουλτάνας, στην οποία είχε δοθεί ως δώρο.
ΜΑΥΡΟΝΟΡΟΣ
Ένα χωριό, που διατηρεί την παραδοσιακή του αρχιτεκτονική και είναι από τα πιο παλιά της περιοχής, είναι το Μαυρονόρος. Η ονομασία του έχει άμεση σχέση με την τοποθεσία στην οποία είναι κτισμένος ο οικισμός.
ΒΡΟΝΤΙΣΜΕΝΗ
Διασχίζοντας τον καταπράσινο εύφορο κάμπο δίπλα από τον Καλαμά, συναντούμε τον όμορφο οικισμό της Βροντισμένης. Oι κάτοικοι λένε πως πήρε το όνομά του από τις συχνές πτώσεις κεραυνών που σημειώνονται στην περιοχή. Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, κτίστηκε στη σημερινή του θέση στα τέλη της δεκαετίας του 1860.
ΚΟΥΚΛΙΟΙ
Δεύτερο σε πληθυσμό χωριό του Δήμου Άνω Καλαμά, χτισμένο στους καταπράσινους πρόποδες του Κασιδιάρη είναι η Κουκλιοί. Ξακουστό είναι το καλό φαγητό στα ταβερνάκια του χωριού κάτω από τους αιωνόβιους πλατάνους.
ΜΑΖΑΡΑΚΙ
Στο λόφο Βήκος, όπου υπάρχουν δύο φυσικά σπήλαια, βρίσκεται το όμορφο Μαζαράκι. Έχει υψόμετρο 420 μ. και περιβάλλεται από τοπία απείρου φυσικού κάλλους. Χωριό με σπουδαία κτηνοτροφία, και τα ποιοτικά τυριά.
ΡΙΑΧΟΒΟ
Το Ριάχοβο, που στα σλαβικά σημαίνει τόπος με καρυδιές. Είναι ένα μικρό γραφικό χωριό, κτισμένο κοντά στη λίμνη Ριαχόβου.
ΚΑΤΑΡΑΚΤΗΣ
Καταρράκτη, το αρχαιότερο χωριό της περιοχής. Η παλαιά του ονομασία ήταν Γλύζιανη, που σημαίνει τόπος γλιστερός. Είναι κτισμένο πάνω σε λόφο με απότομες κλίσεις. Το σημερινό του όνομα το πήρε από το μεγάλο καταρράκτη που υπήρχε στον ποταμό Καλαμά.
ΙΕΡΟΜΝΗΜΗ
Η Ιερομνήμη είναι κτισμένη στους πρόποδες του Κασιδιάρη. Πάνω από το χωριό υψώνονται τρεις λόφοι ομαλοί και προσιτοί γεμάτοι από μικρά και μεγάλα δέντρα πουρναριού.
ΣΙΤΑΡΙΑ
Σε μια πλαγιά του Κασιδιάρη μέσα από ένα πανέμορφο δάσος από βελανιδιές συναντούμε την Σιταριά (Μόσιορη). Χωριό κτηνοτροφικό, με χαρακτηριστικό του στοιχείο τα πανέμορφα τοπία και τις πηγές Λεμπούσδας, στα Χάνια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο παλιός πέτρινος νερόμυλος, ο οποίος αποτελούσε πηγή ενέργειας για την περιοχή. Στις μέρες μας ο νερόμυλος έχει ανακαινιστεί.
ΑΡΕΤΗ
Στη μέση του κάμπου συναντούμε ένα μικρό γραφικό χωριό την Αρετή (Γκρίμπιανη). Στην Αρετή ανήκει το ξακουστό εκκλησάκι της Παναγίας της Παλιογκρίμπιανης χτισμένο σε ένα οροπέδιο του Κασιδιάρη.

ΨΑΡΕΜΑ ΠΕΤΡΟΦΑΣ-ΓΚΕΛΠΑΣ ΚΑΙ ΜΥΛΩΝΑ

Τσίμα (Γκέλπα) Είναι ένα μικρό ψάρι της οικογένειας των κυπρινιδών που φθάνει μόλις τα 8 cm σε μήκος, αρκετά διαδομένο στα διαυγή και χωρίς ισχυρό ρεύμα νερά του Καλαμά και των παραποτάμων του. Το περιβάλλον που προτιμά είναι το ρυάκι με καθαρά νερά και πηγές, όπου παραμένει σε μικρές ομάδες στα πιο βαθιά και ήσυχα νερά. Αγαπάει την υδρόβια βλάστηση. Τρέφεται κυρίως με προνύμφες. Αναγνωρίζεται εύκολα από την γκριζοπράσινη ή καστανή ράχη και από τα πλευρά που έχουν στίγματα σκούρα. Κατά την περίοδο της αναπαραγωγής τα πλευρά παίρνουν ένα χρώμα πράσινο μεταβαλλόμενο, αρκετά λαμπρό, και η κοιλιά των αρσενικών ένα ζωηρό κόκκινο πολύ ελκυστικό. Είναι ένα ωραιότατο ψάρι για τηγάνι, εκτός από την περίοδο της αναπαραγωγής κατά την οποία παίρνει μια πικρή γεύση. Μπορεί να πιαστεί με πολύ μικρά αγκίστρια.

ΜΥΛΩΝΑΣ Ο <<Μυλωνάς>> είναι ψάρι με αδύνατο κορμί, παχιά χείλια «στολισμένα» με μουστάκια, δύο σε κάθε πλευρά του στόματος. Στον τόπο μας συναντάμε τον Μυλωνά σε μεγάλες ποσότητες στον Καλαμά και στον Γορμό.

ΠΕΣΤΡΟΦΑ Την πέστροφα, την συναντούμε πολύ συχνά στα νερά των ποταμών και των παραποτάμων της περιοχής, που είναι φυσικά καθαρά και κατάλληλα για την παρουσία της. Το σώμα της είναι λίγο συμπιεσμένο, σκεπασμένο με λεπτά λέπια και λίγο πολύ γεμάτο μαύρα και κόκκινα στίγματα στα πλευρά, κεφάλι γερό, μουσούδι χονδροειδές, μεγάλο στόμα, οπλισμένο με μικρά δόντια στις δυο μασέλες και στην γλώσσα. Έχουν δυο ραχιαία πτερύγια. Αγαπούν τα δροσερά ή κρύα νερά με άφθονο οξυγόνο, και τρέφονται με διάφορες τροφές και θεωρούνται παμφάγα.
Οι πέστροφες, την εποχή της αναπαραγωγής, ανεβαίνουν προς τις πηγές των ποταμών. Στις μετακινήσεις τους μπορούν να ξεπεράσουν αξιόλογες διαφορές επιπέδου, να νικήσουν μικρούς καταρράκτες, να ξανανέβουν γρηγορότατα ρεύματα. Μερικές φορές βλέπουμε πέστροφες να πηδούν πάνω από μικρά φράγματα, να ανεβαίνουν κεκλιμένα επίπεδα, να ξεπερνούν εμπόδια με μεγάλη ευκολία, επαναλαμβάνοντας τις προσπάθειες μέχρι να φθάσουν στο σκοπό τους.

Αναπαράγονται από τον Νοέμβριο ως τον Φεβρουάριο.
Η αναπαραγωγή γίνεται σε λακκούβες που σκάβονται από την θηλύκια στον αμμώδη, χαλικώδη βυθό. Κάθε θηλύκια συνήθως συνοδεύεται από πολλά αρσενικά. Η εναπόθεση των αυγών και η έκκριση του σπερματικού υγρού γίνονται σχεδόν πάντα την νύκτα. Υπολογίζουν ότι κάθε θηλύκια γεννάει μέχρι 2.000 αυγά για κάθε κιλό του βάρους της. Μόλις τελειώσει η αναπαραγωγή, αρσενικά και θηλυκά, αρκετά εξαντλημένα από τις προσπάθειες που έκαναν, ξαναγυρίζουν χαμηλά στους τόπους, από τους οποίους προέρχονται. Σε ευνοϊκό περιβάλλον οι πέστροφες σε ένα χρόνο, φτάνουν τα 15 εκατ. και μπορούν να ξεπεράσουν τα 30 εκ. σε δυο χρόνια.
Η πέστροφα βορειοαμερικανικής καταγωγής, ξεχωρίζει από την κοινή πέστροφα, εξαιτίας της παρουσίας μιας κοκκινωπής λουρίδας που φωσφορίζει κατά μήκος των πλευρών. Αυτή η πέστροφα, που δεν αναπαράγεται στα νερά των ποταμών της Ελλάδας, μεγαλώνει αρκετά πιο γρήγορα από την κοινή πέστροφα. Οι Αμερικάνικες πέστροφες που βρίσκονται στα Ελληνικά ποτάμια προέρχονται από τεχνητό εμπλουτισμό. Είναι λιγότερο άγρια από την κοινή πέστροφα, είναι πιο αδηφάγα και τρέφεται με τις πιο διαφορετικές τροφές κι έτσι είναι πιο εύκολο να πιαστεί.

Το ψάρεμα της πέστροφας γίνεται με διάφορες μεθόδους: ψάρεμα βυθού με φυσικά δολώματα, ψάρεμα επιφάνειας με φυσικά ή τεχνητά δολώματα. Το ψάρεμα γίνεται με αναμονή του τσιμπήματος, με μικρά ή μεγάλα βαρίδια. Τα πιο γνωστά δολώματα είναι το κόκκινο σκουλήκι, οι κάμπιες, και η τεχνητή μύγα. Απαιτεί καλή τεχνική και πείρα, τόσο στο ρίξιμο και την παρουσίαση του δολώματος, όσο και στην αναζήτηση των καλύτερων συνθηκών περιβάλλοντος.